Bài 23. Mùa xuân nho nhỏ

Nhiệt liệt chào mừng các thầy giáo , cô giáo về dự
hội giảng giáo viên giỏi
NGU?I D?Y : cô giáo vũ thị hồng kiên
TRU?NG THCS tiến đức - Hưng hà
Kiểm tra bài cũ
Câu 1 : Câu ca dao nào sau đây không phải là ý được lấy vào trong bài thơ " Con cò"
( Khoanh tròn vào chữ cái trước câu trả lời mà em cho là đúng )
A- Con cò bay lả bay la
Bay từ cửa phủ bay về Đồng Đăng

B - Con cò bay lả bay la
Bay từ cổng phủ bay ra cánh đồng

C - Một đàn có trắng bay quanh
Cho loan nhớ phượng cho mình nhớ ta

D- Con cò mà đi ăn đêm
Gặp phải cành mềm , lộn cổ xuống ao
Câu 2 : Hình ảnh " Con cò" trong bài thơ mang những ý nghĩa biểu tượng nào ?
- Con cò gắn với lời ru của mẹ
- Con cò là biểu tượng tình yêu thương của mẹ với con
- Con cò là bạn bè , anh chị của bé


Ngữ văn 9 : Văn bản :
Mùa xuân nho nhỏ
(Thanh Hải )
I - Giới thiệu tác giả - tác phẩm
1- tác giả
Thanh Hải ( 1930- 1980) tên khai sinh là Phạm Bá Ngoãn, quê ở huyện Phong Điền - Thừa Thiên Huế. Ông hoạt động văn nghệ từ những năm kháng chiến chống Pháp. Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, Thanh Hải ở lại quê hương hoạt động và là một trong những cây bút có công xây dựng nền văn nghệ miền Nam từ những ngày đầu.
Những tác phẩm chính : Những đồng chí trung kiên (1962) ; Huế mùa xuân ( Tập 1-1970, tập 2- 1975); Dấu võng Trường Sơn (1977) ; Mưa xuân đất này (1982) Thanh Hải thơ tuyển ( 1982) .
2- tác phẩm
Bài thơ viết tháng 11 năm 1980 , không lâu trước khi nhà thơ qua đời ( 15/12/1980)
Bài thơ được nhạc sĩ Trần Hoàn phổ nhạc .
Mùa xuân nho nhỏ
(Thanh Hải )
I - Giới thiệu tác giả - tác phẩm
II - Đọc và tìm hiểu khái quát văn bản
1- Đọc và tìm hiểu chú thích
Mùa xuân nho nhỏ
( Thanh Hải )
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng

Mùa xuân người cầm súng
Lộc dắt đầy quanh lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao
Đất nước bốn nghìn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước



Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hoà ca
Một nốt trầm xao xuyến




Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc



Mùa xuân ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền đất Huế

Hòa ca : Bài ca gồm nhiều âm sắc , giọng điệu hòa hợp .
Nốt trầm : nốt nhạc ghi âm thấp , trầm
2- Thể thơ :
Năm chữ
Nhịp thơ 3/2 và 2/3
Bố cục :
Hai phần
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng

Mùa xuân người cầm súng
Lộc dắt đầy quanh lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao
Đất nước bốn nghìn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước
Mùa xuân thiên nhiên đất nước
II - Đọc và tìm hiểu khái quát văn bản
1- Đọc và tìm hiểu chú thích
Phần 1
Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hoà ca
Một nốt trầm xao xuyến


Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc



Mùa xuân ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền đất Huế
















Ước nguyện của tác giả
" Mùa xuân nho nhỏ"
Phần 2
I - Giới thiệu tác giả - tác phẩm
II - Đọc và tìm hiểu khái quát văn bản
III- Tìm hiểu chi tiết
1- Mùa xuân thiên nhiên , đất nước
Dòng sông xanh , bông hoa tím
Tiếng chim chiền chiện
Tôi đưa tay tôi hứng ? Thái độ trân trọng , nâng niu , mở rộng tâm hồn mình đón nhận hương sắc mùa xuân

Nghệ thuật :
Đảo vị ngữ trong hai câu thơ đầu :
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc

Bút pháp đặc tả , chọn lọc và điển hình
Chuyển đổi cảm giác tinh tế
Tâm Trạng của tác giả
Nhận xét về bức tranh phong cảnh thiên nhiên :
Bức tranh xuân với những nét chấm phá đã gợi tả được màu sắc , hình khối , âm thanh của sự sống , sự vận động ,chuyển mình của thiên nhiên .
Cảnh sắc mang đậm nét độc đáo của xứ Huế
Mùa xuân người cầm súng
Lộc dắt đầy quanh lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao
Người cầm súng : Chiến sĩ

Người ra đồng : người lao động sản xuất
Lộc
Lộc : chồi non , biểu tượng của sức sống mùa xuân
Người chiến sĩ cầm súng bảo vệ mùa xuân đất nước , lộc non lại kết thành cành lá ngụy trang che chở cho người lính
Người lao động sản xuất đi gieo mầm sự sống , lộc non là sự hứa hẹn cho một mùa bội thu
Hối hả xôn xao :
Không khí khẩn trương sôi nổi của cả nước vừa chiến thắng kẻ thù đang bắt tay vào lao động xây dựng Tổ quốc
Tất cả :
Con người
Thiên nhiên
Biện pháp nghệ thuật tiêu biểu :
Điệp từ
Sử dựng hình ảnh giàu tính biểu tượng
Suy ngẫm của tác giả về sức sống dân tộc
Quá trình dựng nước đi liền với giữ nước , trải qua bao khó khăn , gian khổ nhưng vẫn tiềm tàng một sức mạnh để tiến tới tương lai , không thế lực nào ngăn cản được .
?Triết lý tuy không mới nhưng thể hiện lòng tin tưởng vào cuộc đời , vào đất nước
III- Tìm hiểu chi tiết
1- Mùa xuân thiên nhiên , đất nước
2- Điều ước nguyện của tác giả
Thảo luận nhóm
Trước mùa xuân của thiên nhiên , đất nước , tác giả có ước nguyện gì ?
Sự dâng hiến ấy có ý nghĩa như thế nào ?
Mong muốn ? làm con chim hót
? Nhành hoa
? Một nốt nhạc trầm trong bản hoà ca

Mùa xuân nho nhỏ
Nhận xét : Ước mơ khiêm nhường , muốn hoá thân vào những vật giản dị , gần gũi nhất , nhỏ bé nhưng đầy ý nghĩa :
Từ hoàn cảnh sáng tác của bài thơ , em hiểu gì về tâm hồn tác giả với khát khao " Lặng kẽ dâng cho đời " ?
Trước mùa thu của cuộc đời , khi đang năm trên giường bệnh , Thanh Hải vẫn tha thiết yêu cuộc sống , ý thức đầy đủ trách nhiệm của mình : Nhà thơ muốn tự thắp lên ngọn nến tâm hồn mình , cháy đến kiệt cùng để toả hơi ấm cho đời .
Một bông hoa nhỏ góp cho đời thêm hương sắc
Một thanh âm trong trẻo của tiếng chim hót
Đặc biệt là nốt nhạc trầm lắng sâu , không thể thiếu trong bản hợp xướng của cả dân tộc đang "Như vì sao - Cứ đi lên phía trước"
" .Họ đã hát bè trầm cho anh - Họ đã hát bè trầm cho tôi
Cho đất nước này vươn tới đỉnh bè cao ."
( Lời bài hát : Những người hát bè trầm" )
Sự dâng hiến :
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc
Ước nguyện dâng hiến cả cuộc đời , không kể thời gian tuổi tác .
Nếu là con chim , chiếc lá
Thì con chim phải hót , chiếc lá phải xanh
Lẽ nào vay mà không trả
Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình
( Tố Hữu )
Đều là ngôi thứ nhất
Tôi nghiêng về cái cá nhân riêng biệt
Ta vừa chỉ số ít , vừa là số nhiều , là sự kết hợp hài hoà giữa cái riêng ( Nhà thơ ) với cái chung ( mọi người )
Từ sự dâng hiến cá nhân tác giả đến khi hoà nhập vào cái chung của cả dân tộc .
Thảo luận nhóm
Lời nhắn nhủ của nhà thơ
Mỗi con người hãy đóng góp phần nhỏ bé
nhưng thiết thực của mình cho cuộc đời
tạo thành một mùa xuân nho nhỏ ,
để mùa xuân đất nước là bất tận
Mùa xuân ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền đất Huế

Cách gieo vần , phối âm trong khổ cuối :
Câu đầu và câu cuối kết thúc bằng thanh trắc : hát - Huế
Ba câu giữa đoạn với điệp từ nước non kết thúc bằng vần bằng liên tiếp : bình , mình , tình . thể hiện chất dân ca , âm nhạc dân gian nhịp nhàng . Câu hát dân ca Huế hoà với nhịp phách tiền rộn rã là hồn xứ sở , dân tộc là ấn tượng sâu đậm với nhà thơ trước khi đi vào cõi vĩnh hằng, để hoá thân vào những sự vật , đóng góp cho cuộc đời .
Thể hiện niềm tin và sự gắn bó với quê hương , đất nước .
Cảm xúc của tác giả không hề buồn bã trước hoàn cảnh riêng của mình mà luôn hướng tới sự hoà đồng với cái chung rộng lớn
Tổng kết
* Bài thơ Mùa xuuân nho nhỏ là tiếng lòng tha thiết yêu mến và gắn bó với đất nước , với cuộc đời ; thể hiện ước nguyện chân thành của nhà thơ được cống hiến cho đất nước , góp một " mùa xuân nho nhỏ" của mình vào mùa xuân lớn của dân tộc

* Bài thơ theo thể năm tiếng , có nhạc điệu trong sáng , tha thiết , gần gũi với dân ca , nhiều hình ảnh đẹp , giản dị , gợi cảm , những so sánh và ẩn dụ sáng tạo
IV- Luyện tập
Câu 1 : Qua phần tìm hiểu bài thơ , em hiểu gì về tiêu đề của văn bản " Mùa xuân nho nhỏ "
Mùa xuân nho nhỏ là một sáng tạo của Thanh Hải : Mỗi con người hãy cống hiến phần bé nhỏ của mình tạo thành một mùa xuân nho nhỏ , đóng góp cho cuộc đời , để mùa xuân đất nước là bất tận
Câu 2 : Có ý kiến cho rằng : Bài thơ của Thanh Hải mang đậm nét đặc trưng của xứ Huế . Hãy tìm những chi tiết trong tác phẩm minh chứng cho ý kiến trên .
Dòng sông xanh - Màu tím đặc trưng
Cách sử dụng từ ngữ :" Chi"
Câu hát Nam ai , Nam bình - Nhịp phách tiền
Câu 3 : Từ những mặt mạnh và mặt yếu của người Việt Nam được nguyên phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Khoan đặt ra trong văn bản " Chuẩn bị hành trang vào thế kỷ mới" và trước tấm gương cống hiến hết mình cho đất nước của nhà thơ Thanh Hải , em xác định cho mình những nhiệm vụ gì trước mắt và cho tương lai ?













Học thuộc lòng bài thơ
Viết đoạn văn trình bày cảm nhận của em về bức tranh phong cảnh mùa xuân được Thanh Hải tái hiện trong bài thơ.