Bài 23. Mùa xuân nho nhỏ

CITAT-PC
Hỏi bài cũ:
- Đọc thuộc lòng bài thơ Con cò của Chế Lan Viên
-Từ hình ảnh con cò nhà thơ đã khái quát lên quy luật mang tính triết lí nào về lòng mẹ?
- Cò là biểu tượng cho tấm lòng người mẹ ở bên con suốt đời
- Từ sự thấu hiểu tấm lòng người mẹ, nhà thơ đã khái quát một quy luật của tình cảm có ý nghĩa bền vững, rộng lớn và sâu sắc: Lòng mẹ luôn bên con làm chỗ dựa vững chắc suốt đời con:
- Khẳng định ý nghĩa lời ru ngọt ngào bên nôi . Cuộc đời qua lời hát ầu ơ của mẹ ngay từ thuở còn nằm trong nôi .
Tiết 116: MÙA XUÂN NHO NHỎ
- Thanh Hải
1. Tác giả:
Thanh Hải : ( 1930 - 1980 ) quê ở Huế, là một nhà thơ cách mạng, tham gia hai cuộc kháng chiến.
- Đề tài : Cuộc đấu tranh bền bỉ, anh hùng của nhân dân miền Nam và tấm lòng của đồng bào miền Nam và tình yêu cuộc sống, quê hương, đất nước .
- Đặc điểm : Thơ ông sâu lắng, chân thành, trong sáng, giản dị
-Tác phẩm chọn lọc: Những đồng chí trung kiên (1962); Huế mùa xuân (1970-1975), Dấu võng Trường Sơn (1977); Mưa xuân đất này (1982); Thơ tuyển (1982)
Tư liệu: http://www.cinet.gov.vn/vanhoa/vanhoc/vh-vietnam/tacgia/20/tho/h/thanhhai.htm
I. Tìm hiểu chung
? Em cho biết đôi nét tóm tắt về nhà thơ Thanh Hải?
2. Tác phẩm:
- Đọc: Nhịp 3 - 2 ; 2 - 3 rộn ràng vui tươi.
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời.
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng

Mùa xuân người cầm súng
Lộc dắt đầy quanh lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao

Đất nước bốn ngàn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước
Ta làm con chim hót
Ta làm một nhành hoa
Ta nhập vào hoà ca
Một nốt trầm xao xuyến

Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc

Mùa xuân ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền đất Huế.
Mùa xuân nho nhỏ
- Thanh Hải-
2. Tác phẩm:
- Thể thơ: Thể thơ 5 tiếng, nhịp 3/2 hoặc 2/3
- Thời gian sáng tác: 11 - 1980 : tác giả đang ốm nặng và chỉ vài tuần lễ (15 - 12 - 1980) nhà thơ qua đời.
- Bố cục:
- Khổ 1 : Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên, đất trời
- Khổ 2,3 : Cảm xúc về mùa xuân đất nước .
- Khổ 4,5 : Suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ trước mùa xuân đất nước .
- Khổ 6 : Lời ngợi ca quê hương, đất nước qua điệu dân ca xứ Huế .
-> Từ mùa xuân đất trời -> mùa xuân đất nước .
-> Suy nghĩ ước nguyện làm một mùa xuân nhỏ góp vào mùa xuân lớn
? Bài thơ được làm theo thể thơ nào? Hãy nhận xét về số tiếng, nhịp bài thơ?
? Bài thơ được ra đời trong thời gian nào?
4
phần
? Em hãy tìm bố cục của bài thơ? Xác định nội dung của từng phần?
? Từ đó em cảm nhận được mạch cảm xúc của tác giả như thế nào ?
1. Hình ảnh mùa xuân của thiên nhiên, đất nước
- Mùa xuân của thiên nhiên.
- Dòng sông xanh
- Bông hoa tím
- Tiếng chim hót.
=> gợi ra không gian rộng, màu sắc tươi thắm, đằm thắm, dịu dàng, âm thanh vang vọng vui tươi (NT đảo trật tự cú pháp)
- Cảm xúc của tác giả được miêu tả trực tiếp :
" Từng giọt ....... tôi hứng "
" Giọt long lanh " -> giọt mưa mùa xuân, giọt âm thanh
( ẩn dụ chuyển đổi cảm giác )
=> diễn tả niềm say sưa, ngây ngất của nhà thơ trước vẻ đẹp của thiên nhiên trời đất vào mùa xuân
II. Tìm hiểu chi tiết
? Hình ảnh mùa xuân ở khổ thơ đầu được dùng với ý nghĩa gì ?
? Bức tranh thiên nhiên mùa xuân được tác giả miêu tả qua những hình ảnh, màu sắc, âm thanh như thế nào ?
? Qua đó em cảm nhận về bức tranh thiên nhiên mùa xuân như thế nào ?
? Cảm xúc của tác giả trước cảnh trời đất vào xuân được diễn tả ở những hình ảnh nào ? Em có nhận xét gì về những hình ảnh ấy?
? Em có nhận xét gì về những hình ảnh ấy?
Mùa xuân của đất nước :
- Hình ảnh người cầm súng -> chiến đấu
- Hình ảnh người ra đồng -> lao động
NT điệp từ, điệp cấu trúc, hình ảnh độc đáo
- Mùa xuân đến với con người: người cầm súng, người ra đồng là hai lực lượng tiêu biểu bảo vệ và dựng xây đất nước. Họ đem lộc xuân về, họ gieo lộc xuân, góp vào mùa xuân đất nước
- Tất cả, hối hả, xôn xao. (Điệp ngữ, từ láy, so sánh)
=> Nhịp điệu khẩn trương, náo nức. Đó là nhịp điệu của lịch sử, của thời đại, của đất nước đi lên phía trước không ngừng, không nghỉ .
=> Vẻ đẹp, sức sống của mùa xuân thiên nhiên, đất nước đã hoà vào tâm hồn nhà thơ với sự náo nức, xôn xao, vui mừng, phấn khởi, hồ hởi
? Mùa xuân của đất nước được thể hiện qua hình ảnh nào? Dùng nghệ thuật gì? Hình ảnh nào độc đáo?
? Tại sao tác giả chỉ nói đến mùa xuân của người cầm súng và người ra đồng?
? Nhịp điệu mùa xuân của đất trời, của con người, của đất nước được thể hiện như thế nào?
2 . Tâm niệm của nhà thơ
- Chuyển ý tự nhiên sang bày tỏ những suy ngẫm và tâm niệm của nhà thơ trước mùa xuân đất nước .
- Khát vọng được hoà nhập vào cuộc sống của đất nước :
+ Làm con chim hót
+ Làm một nhành hoa
+ Nhập một nốt trầm xao xuyến.
=> Hình ảnh đẹp, tự nhiên, cấu tứ lặp tạo sự đối ứng chặt chẽ thể hiện niềm mong muốn được sống có ích cống hiến cho đời là một lẽ tự nhiên như chim muông, hoa lá toả hương sắc cho đời.
- Con chim, nhành hoa, nốt nhạc trầm -> làm nên diện mạo của mùa xuân nho nhỏ: nhỏ nhẹ, bình dị, khiêm nhường, thể hiện điều tâm niệm của tác giả một cách chân thành, tha thiết.
=> Mỗi người phải mang đến cho cuộc đời chung một nét riêng, cái phần tinh tuý của mình dù nhỏ bé, góp vào cuộc đời chung
? Từ cảm xúc về mùa xuân của thiên nhiên đất nước, tác giả nói đến sự suy ngẫm của bản thân?
? Em có nhận xét gì về cách chuyển đổi mạch thơ ?
? Vậy điều tâm niệm của nhà thơ là gì?
? Hình ảnh thơ nào biểu hiện điều đó ?
? Hãy nhận xét những hình ảnh đó ? Cách cấu tứ lặp những hình ảnh có ý nghĩa gì?
? Em hiểu hình ảnh "mùa xuân nho nhỏ" như thế nào? Vì sao tác giả đặt tên cho bài thơ là "mùa xuân nho nhỏ" ?
1. Nghệ thuật:
- Thể thơ 5 chữ, cách ngắt nhịp đa dạng, linh hoạt -> tạo nên nét náo nức, xôn xao của cảnh vật khi xuân về .
- Vần trắc được sử dụng ở cuối mỗi khổ -> tạo nên âm vang rộn rã như thể nhịp phách tiền .
- Hình ảnh giản dị, tự nhiên với những hình ảnh khái quát giàu ý nghĩa biểu tượng .
2. Nội dung:
- Bài thơ là những cảm xúc của tác giả trước mùa xuân của thiên nhiên đất nước và khát vọng đẹp đẽ muốn làm "một mùa xuân nho nhỏ" dâng hiến cho cuộc đời . Từ đó mở ra những suy nghĩ về ý nghĩa, giá trị của cuộc sống, của mỗi cá nhân là sống có ích, cống hiến cho cuộc đời chung.
III. Tìm hiểu khái quát
? Qua bài thơ, em nhận được những thông điệp nào?
? Em hãy cho biết hiệu quả của bài thơ? (Nêu những nét đặc sắc nghệ thuật trong việc tạo ra nhạc điệu trong sáng, thiết tha gợi cảm của bài thơ ?)
Tiết 116: MÙA XUÂN NHO NHỎ
- Thanh Hải
Củng cố kiến thức 1
Củng cố kiến thức 2
Về nhà: Học thuộc bài thơ
* Viết lời bình cho một khổ thơ mà em thích.
* Tìm hiểu hình ảnh mùa xuân trong thơ xưa - nay.
* Hiểu được ý nghĩa cống hiến của bản thân cho đất nước
Tiết 116: MÙA XUÂN NHO NHỎ
- Thanh Hải