Bài 23. Hịch tướng sĩ

I. Tìm hiểu khái quát
1. Tác giả:
Trần Quốc Tuấn (1231 – 1300), danh tướng kiệt xuất của dân tộc, văn võ song toàn, có công lớn trong cuộc kháng chiến chống Mông - Nguyên lần 2 (1285) và lần 3 (1287)
Nói thêm về Trần Hưng Đạo
I. Tìm hiểu khái quát
1. Tác giả:
2. Hoàn cảnh ra đời:
Bài hịch được công bố vào tháng 9. 1284 tại cuộc duyệt binh ở Đông Thăng Long, trước cuộc kháng chiến chống Mông – Nguyên lần 2, cuộc chiến gay go quyết liệt nhất. Thế giặc rất mạnh. Trong hàng ngũ tướng sĩ có người dao động, có tư tưởng cầu hòa. Bài hịch ra đời để nêu cao tinh thần quyết chiến quyết thắng, đánh bạt tư tưởng dao động, bàng quan.
Nói thêm về giặc Nguyên
I. Tìm hiểu khái quát
1. Tác giả:
2. Hoàn cảnh ra đời:
3. Thể loại: hịch
Hịch là thể văn nghị luận thời xưa, được vua chúa, tướng lĩnh dùng để cổ động , thuyết phục hoặc kêu gọi đấu tranh chống thù trong giặc ngoài
Mục đích: khích lệ tinh thần, tình cảm người nghe.
=> Kết cấu chặt chẽ, lý lẽ sắc bén, dẫn chứng thuyết phục
Sử dụng thể văn biền ngẫu
Kết cấu chung của một bài Hịch
Nêu vấn đề
Nêu truyền thống vẻ vang trong sử sách để gây lòng tin tưởng
Nhận định tình hình, phân tích phải trái để gây lòng căm thù giặc
Nêu chủ trương cụ thể và kêu gọi đấu tranh
I. Tìm hiểu khái quát
1. Tác giả:
2. Hoàn cảnh ra đời:
3. Thể loại:
4. Bố cục:
Nêu gương trung thần nghĩa sĩ trong sử sách
Tố cáo tội ác của giặc, bày tỏ lòng căm thù
Phê phán những sai trái của tướng sĩ, nêu điều nên làm
Nêu nhiệm vụ cấp bách
4 đoạn
Khích lệ tinh thần yêu nước, quyết thắng của tướng sĩ
Bản chữ Hán:
“Dụ chư tỳ tướng hịch văn”
II. Đọc - hiểu văn bản
1. Đoạn 1: Nêu gương sáng trong lịch sử
Tác giả đã nêu những tấm gương nào ?
Kỉ Tín chết thay cho vua
Do Vu lấy thân che chở cho vua
Dự Nhượng nuốt than báo thù cho chủ
Thân Khoái chặt tay để tỏ lòng trung thành với chủ
Kính Đức lấy thân che chở cho vua
Cảo Khanh mắng bọn loạn thần, bị cắt lưỡi không sợ
Nguyễn Văn Lập cùng chủ tướng Vương Công Kiên chiến đấu kiên cường chống đại quân Mông Cổ, giữ vững thành Điếu Ngư
Xích Tu Tư cùng chủ tướng Cốt Đãi Ngột Lang không ngại gian khó đánh bại quân Nam Chiếu
1. Đoạn 1: Nêu gương sáng trong lịch sử
Tại sao họ được lưu danh sử sách, để tiếng thơm muôn đời ?
Họ không sợ hiểm nguy, sẵn sàng xả thân vì vua, vì chủ tướng.
Cách viết như thế nào làm cho đoạn văn có sức thuyết phục cao ? Mục đích của đoạn văn này là gì ?
Liệt kê dẫn chứng về những gương trung thần nghĩa sĩ.
Nhiều câu nghi vấn mang ý khẳng định
=> Khích lệ lòng trung quân ái quốc của tướng sĩ
2. Đoạn 2: Tố cáo tội ác của giặc, bày tỏ lòng căm thù:
Hình ảnh giặc Nguyên – Mông và tội ác của chúng hiện lên qua những chi tiết nào ?
Đi lại nghênh ngang ngoài đường
Uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình
Đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ
Đòi ngọc lụa để thỏa lòng tham không cùng
Thu bạc vàng để vét của kho có hạn
Chúng đã gieo rắc những tội ác nào ?
Có gì đặc sắc trong lời văn khắc họa kẻ thù?
- Liệt kê, so sánh => khắc họa tội ác giặc: ngang ngược, tham lam, tàn bạo
Khác nào như đem thịt mà nuôi hổ đói
Em có nhận xét gì về câu văn sau ?
“Uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình
Đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ”.
Tác giả thể hiện tình cảm gì ở đoạn này?
2. Đoạn 2:Tố cáo tội ác của giặc, bày tỏ lòng căm thù:
- So sánh, đối lập thể hiện lòng căm thù, khinh bỉ đồng thời chỉ ra nỗi nhục lớn khi danh dự quốc gia bị xâm phạm.
Đoạn văn này khơi gợi điều gì ở tướng sĩ?
=> khích lệ lòng căm thù giặc
Genghis Khan (Thiết Mộc Chân tức Thành Cát Tư Hãn)
Ogedei Khan
Kubilai Khan (Hốt Tất Liệt)
2. Đoạn 2: Tố cáo tội ác của giặc, bày tỏ lòng căm thù:
“Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa; chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù. Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng”
Nhận xét về cách diễn đạt của đoạn văn này.
Đoạn văn này thể hiện tình cảm gì của người viết?
- Câu văn biền ngẫu
- Ngắt nhịp ngắn
- Nghệ thuật nói quá
- Nhiều động từ mạnh
=> đau xót trước tình cảnh đất nước, căm thù sục sôi, sẵn sàng xả thân vì nghĩa lớn
=> TQT là tấm gương của lòng yêu nước thiết tha .
Qua đoạn văn này, em hiểu gì về tác giả ?
3. Đoạn 3: Phê phán những sai trái của tướng sĩ và điều nên làm
“Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có mặc thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm; quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng; đi thủy thì ta cho thuyền, đi bộ thì ta cho ngựa; lúc trận mạc xông pha thì cùng nhau sống chết, lúc ở nhà nhàn hạ thì cùng nhau vui cười.”
Đoạn văn trên thể hiện mối quan hệ gì giữa Trần Quốc Tuấn và tướng sĩ?
Tác giả viết đoạn văn này nhằm mục đích gì ?
- Nhắc nhở mối quan hệ ân tình, khắng khít với các tướng sĩ
Tác giả phê phán những sai trái gì của tướng sĩ?
Nhìn chủ nhục – không biết lo
Thấy nước nhục – không biết thẹn
Hầu quân giặc – không biết tức
Nghe nhạc... đãi yến ngụy sứ - không biết căm
Lấy việc chọi gà làm vui đùa
Lấy việc đánh bạc làm tiêu khiển
Vui thú vườn ruộng
Quyến luyến vợ con
Lo làm giàu – quên việc nước
Ham săn bắn – quên việc binh
Thích rượu ngon, mê tiếng hát
3. Đoạn 3: Phê phán những sai trái của tướng sĩ và điều nên làm
- Phê phán thái độ bàng quan, chỉ lo ăn chơi hưởng lạc, vô trách nhiệm trước vận mệnh đất nước, vong ân bội nghĩa với chủ tướng
Tác giả đã phân tích hậu quả của những sai trái đó là gì ?
- Việc sai tưởng nhỏ nhưng hậu quả khôn lường
Thái ấp, bổng lộc không còn
Gia quyến tan nát
Xã tắc, tổ tông bị giày xéo
Thanh danh bị ô nhục
3. Đoạn 3: Phê phán những sai trái của tướng sĩ và điều nên làm
Tác giả còn chỉ ra những việc đúng nên làm là gì ?
3. Đoạn 3: Phê phán những sai trái của tướng sĩ và điều nên làm
- Việc đúng nên làm: nêu cao tinh thần cảnh giác, luyện tập võ nghệ
Kết quả của việc làm ấy là gì?
Kết quả:
- Thái ấp mãi mãi vững bền, bổng lộc đời đời hưởng thụ
- Gia quyến êm ấm gối chăn, bách niên giai lão
- Danh tiếng không mai một, sử sách lưu thơm
Nhận xét về cách viết đoạn văn này.
- Cách viết:
Biện pháp điệp ngữ tăng tiến, liệt kê, so sánh tương phản
Câu văn biền ngẫu mang ý phủ định, khẳng định
Lý lẽ sắc bén kết hợp tình cảm chân thành
Đoạn văn này khơi gợi ở tướng sĩ điều gì ?
=> Khích lệ lòng tự trọng, ý thức trách nhiệm, lòng trung thành với chủ tướng
3. Đoạn 3: Phê phán những sai trái của tướng sĩ và điều nên làm
=> Khích lệ tinh thần quyết chiến quyết thắng
3. Đoạn 3: Phê phán những sai trái của tướng sĩ và điều nên làm
Đoạn văn từng bước đưa người đọc nhận thức rõ đúng sai, phải trái
4. Đoạn 4: nêu nhiệm vụ cấp bách
Ở đoạn cuối , tác giả sử dụng phép lập luận gì? Ta thấy được thái độ gì của tác giả với tướng sĩ và kẻ thù?
- Lập luận tương phản: vạch rõ 2 con đường sống và chết
- Thái độ dứt khoát, kiên quyết
5, Nghệ thuật lập luận
Nêu gương => khích lệ lòng trung quân ái quốc
Tố cáo tội ác => khích lệ lòng căm thù
Phê phán => khích lệ lòng tự trọng, ý thức trách nhiệm, lòng trung thành với chủ tướng
Nêu việc cần làm => khích lệ tinh thần quyết tâm chiến đấu
Khích lệ lòng yêu nước, quyết chiến quyết thắng
III. Tổng kết
Ghi nhớ SGK trang 61