Bài 23. Hịch tướng sĩ

HỊCH TƯỚNG SĨ
Trần Quốc Tuấn
Tiết 93, 94. Văn bản
(Dụ chư tì tướng hịch văn)
1. Tác giả, tác phẩm :
a. Tác giả :
* Trần Quốc Tuấn tước Hưng Đạo Vương (1231 - 1300)
* Con người toàn đức toàn tài, công huân hiển hách.
* Có công lao to lớn trong hai cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông lần II (1285), lần III (1287 - 1288).
HỊCH TƯỚNG SĨ (Tr?n Qu?c Tu?n)
I. Đọc, tìm hiểu chung:

b. Tác phẩm :
* Được viết vào trước cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông lần II (1285).
* Kêu gọi, khích lệ lòng yêu nước, quyết chiến quyết thắng kẻ thù xâm lược.
2. Đọc- tìm hiểu chú thích
3. Thể loại:
* Hịch (Thể văn chính luận do vua chúa hoặc tướng lĩnh dùng để cổ động, thuyết phục, kêu gọi chiến đấu).
* Đặc điểm: Kết cấu chặt chẽ, lập luận sắc bén, dẫn chứng thuyết phục, giọng điệu hùng hồn.
* Viết bằng chữ Hán; Văn xuôi hoặc văn biền ngẫu.
Kết cấu văn biền ngẫu. Ví dụ :
- Kỉ Tín đem mình chết thay, cứu thoát cho Cao Đế.
- Do Vu chìa lưng chịu giáo, che chở cho Chiêu Vương.
* Điểm giống nhau và khác nhau giữa Hịch và Chiếu:
Giống nhau:
Khác nhau :
- Đều là thể văn ban bố công khai
Đều là văn chính luận có kết cấu chặt chẽ, lập luận sắc
bén
- Viết bằng văn xuôi, văn vần hoặc văn biền ngẫu.
Ban bố mệnh lệnh do vua chúa dùng
Cổ động thuyết phục, kêu gọi khích lệ, có thể do tướng lĩnh dùng
Kết cấu chung của một bài Hịch
Nêu vấn đề
Nêu truyền thống vẻ vang trong sử sách để gây lòng tin tưởng
Nhận định tình hình, phân tích phải trái để gây lòng căm thù giặc
Nêu chủ trương cụ thể và kêu gọi đấu tranh
4. Bố cục:
- Phần 1: " Ta thường nghe . còn lưu tiếng tốt" . ? Nêu gương trung thần nghĩa sĩ trong sử sách.
- Phần 2: " Huống chi . cũng vui lòng" . ? Lột tả sự ngang ngược và tội ác của kẻ thù đồng thời nói lên lòng căm thù giặc.
- Phần 3: " Các ngươi . không muốn vui vẻ phỏng có được không?" ? Nêu mối ân tình giữa chủ và tướng; phân tích phải trái, làm rõ đúng sai.
- Phần 4: "đoạn còn lại". ? Nêu nhiệm vụ cấp bách, vạch rõ ranh giới giữa hai con đường chính và tà.
1. Đoạn 1: Nêu gương sáng trong lịch sử
Tác giả đã nêu những tấm gương nào ?
Kỉ Tín chết thay cho vua
Do Vu lấy thân che chở cho vua
Dự Nhượng nuốt than báo thù cho chủ
Thân Khoái chặt tay để tỏ lòng trung thành với chủ
Kính Đức lấy thân che chở cho vua
Cảo Khanh mắng bọn loạn thần, bị cắt lưỡi không sợ
Nguyễn Văn Lập cùng chủ tướng Vương Công Kiên chiến đấu kiên cường chống đại quân Mông Cổ, giữ vững thành Điếu Ngư
Xích Tu Tư cùng chủ tướng Cốt Đãi Ngột Lang không ngại gian khó đánh bại quân Nam Chiếu
II. Đọc hiểu văn bản:
2. Đoạn 2: TÌnh hình đất nước và nỗi lòng của tác giả:
Hình ảnh giặc Nguyên – Mông và tội ác của chúng hiện lên qua những chi tiết nào ?
Đi lại nghênh ngang ngoài đường
Uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình
Đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ
Đòi ngọc lụa để thỏa lòng tham không cùng
Thu bạc vàng để vét của kho có hạn
Khác nào như đem thịt mà nuôi hổ đói
2. Đoạn 2: Tình hình đất nước và nỗi lòng tác giả:
“Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa; chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù. Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng”
3. Đoạn 3: Phê phán những sai trái của tướng sĩ và điều nên làm
“Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có mặc thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm; quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng; đi thủy thì ta cho thuyền, đi bộ thì ta cho ngựa; lúc trận mạc xông pha thì cùng nhau sống chết, lúc ở nhà nhàn hạ thì cùng nhau vui cười.”
Tác giả phê phán những sai trái gì của tướng sĩ?
Nhìn chủ nhục – không biết lo
Thấy nước nhục – không biết thẹn
Hầu quân giặc – không biết tức
Nghe nhạc... đãi yến ngụy sứ - không biết căm
Lấy việc chọi gà làm vui đùa
Lấy việc đánh bạc làm tiêu khiển
Vui thú vườn ruộng
Quyến luyến vợ con
Lo làm giàu – quên việc nước
Ham săn bắn – quên việc binh
Thích rượu ngon, mê tiếng hát
3. Đoạn 3: Phê phán những sai trái của tướng sĩ và điều nên làm
- Việc sai tưởng nhỏ nhưng hậu quả khôn lường
Thái ấp, bổng lộc không còn
Gia quyến tan nát
Xã tắc, tổ tông bị giày xéo
Thanh danh bị ô nhục
3. Đoạn 3: Phê phán những sai trái của tướng sĩ và điều nên làm
Tác giả còn chỉ ra những việc đúng nên làm là gì ?
3. Đoạn 3: Phê phán những sai trái của tướng sĩ và điều nên làm
thần cảnh giác, luyện tập võ nghệ - Việc đúng nên làm: nêu cao tinh
Kết quả của việc làm ấy là gì?
Kết quả:
- Thái ấp mãi mãi vững bền, bổng lộc đời đời hưởng thụ
- Gia quyến êm ấm gối chăn, bách niên giai lão
- Danh tiếng không mai một, sử sách lưu thơm
Nhận xét về cách viết đoạn văn này.
- Cách viết:
Biện pháp điệp ngữ tăng tiến, liệt kê, so sánh tương phản
Câu văn biền ngẫu mang ý phủ định, khẳng định
Lý lẽ sắc bén kết hợp tình cảm chân thành
Đoạn văn này khơi gợi ở tướng sĩ điều gì ?
3. Đoạn 3: Phê phán những sai trái của tướng sĩ và điều nên làm
Đoạn văn từng bước đưa người đọc nhận thức rõ đúng sai, phải trái
4. Đoạn 4: nêu nhiệm vụ cấp bách
Ở đoạn cuối , tác giả sử dụng phép lập luận gì? Ta thấy được thái độ gì của tác giả với tướng sĩ và kẻ thù?
- Lập luận tương phản: vạch rõ 2 con đường sống và chết
- Thái độ dứt khoát, kiên quyết
* Ghi nhớ SGK trang 61
III. Tổng kết:
1. Nội dung:
Lòng yêu nước, căm thù giặc sâu sắc của Trần Quốc Tuấn cũng như của nhân dân ta thời Trần.
2. Nghệ thuật:
Kết cấu chặt chẽ.
Kết hợp hài hoà lý trí, tình cảm trong lập luận.
Lời văn giàu hình ảnh, nhạc điệu.
Câu văn biền ngẫu.
* Lập luận
Nêu gương => khích lệ lòng trung quân ái quốc
Tố cáo tội ác => khích lệ lòng căm thù
Phê phán => khích lệ lòng tự trọng, ý thức trách nhiệm, lòng trung thành với chủ tướng
Nêu việc cần làm => khích lệ tinh thần quyết tâm chiến đấu
Khích lệ lòng yêu nước, quyết chiến quyết thắng
Phần 1 : Nêu gương anh hùng nghĩa sĩ trong sử sách.
Phần 2 :
+ Tội ác, dã tâm của giặc.
+ Tâm sự yêu nước căm thù giặc.sẵn sàng hy sinh vì nghĩa lớn.
Khích lệ ý chí lập công danh, xả thân vì nước.
Khích lệ lòng căm thù giặc, ý chí chiến đấu nơi tướng sĩ .
Khích lệ lòng yêu nước bất khuất, quyết chiến quyết thắng kẻ thù xâm lược.
Phần 3 :
Phần 4 :
Mục đích
Mục đích
Sơ đồ khái quát trình tự lập luận:
Dặn dò :
- Học thuộc lòng phần 2 của bài hịch.
- Luyện đọc lại bài.
- Soạn tiếp các câu hỏi sách giáo khoa.
- Hoàn thành sơ đồ khái quát trình tự lập luận của bài " Hịch tướng sĩ". (Nắm được luận điểm, luận cứ, mối quan hệ giữa luận điểm và luận cứ).
Xin chân thành cám ơn các Thầy, Cô đã đến dự tiết học