Bài 23. Hành động nói

* Ví dụ 1/ SGK/62:
Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa.Ngỡ là
hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy
rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn
tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế
khác. Hắn nói:
- Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không
khỏi bị tội chết.Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn
ngay đi.Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con
Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.
(Thạch Sanh)
-Mục đích: Muốn đuổi Thạch Sanh đi để cướp công.
-Câu thể hiện: Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em
hãy trốn ngay đi.
-Lí Thông đạt được mục đích.
-Thể hiện qua chi tiết:Chàng vội vã từ giã mẹ con
Lí Thông trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi
nuôi thân.
-Lí Thông thực hiện được mục đích bằng lời nói.
“Việc làm của Lí Thông” là một hành động.
Vì nó có tính mục đích.
Hành động của Lí Thông là một hành động
nói.
HÀNH ĐỘNG NÓI
A- Chủ nhật đến mình chơi nhé?
C- Thôi, bận thì để hôm khác, đến nhé, tụi mình chờ đấy!
B- Mình còn xem có bận gì không đã
B- Thôi được, mình sẽ đến!
trình bày (hứa…)
hỏi (rủ rê…)

hứa hẹn (th«ng b¸o)
cầu khiến (®Ò nghÞ...)
1
2
3
4
(1)Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu.
(2)Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết.
(3)Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy.
trốn đi ngay đi.
(4)Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Xác định mục đích của hành động nói:
trình bày
đe doạ
điều khiển
hứa hẹn
Lời của Lý Thông
Mục đích
VD 2/SGK 63:
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa nay con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một “giây”nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
-Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc.
[…]Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn,chó con,cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im.Bây giờ nghe mẹ giục nó phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc:
- U nhất định bán con đấy ư ? U không cho con ở nhà nữa ư ? Khốn nạn thân con thế này ! Trời ơi !...
Xác định mục đích của hành động nói
-Vậy thì bữa nay con ăn ở đâu?
Dùng để hỏi
-Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài
Báo tin
-U nhất định bán con đấy ư? U không cho con ở nhà nữa ư?
Để hỏi
-Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi!...
Bộc lộ cảm xúc
hứa hẹn
câu 3
điều khiển
câu 2
bộc lộ cảm xúc
câu 1
Mục đích
Hành động nói
LỜI CÁ VÀNG
1. Ông lão ơi!
2. Ông sinh phúc thả tôi trở về biển khơi.
(3. T«i sÏ xin đền ơn ông, ông muốn gì cũng được.
HÀNH ĐỘNG NÓI
ÔNG LÃO ĐÁNH CÁ VÀ CON CÁ VÀNG
Bài tập 1:

TrÇn Quèc TuÊn viÕt HÞch t­íng sÜ nh»m môc ®Ých g×? H·y x¸c ®Þnh môc ®Ých cña hµnh ®éng nãi thÓ hiÖn ë mét c©u trong bµi hÞch vµ vai trß cña c©u Êy ®èi víi viÖc thùc hiÖn môc ®Ých chung.
- Trần Quốc Tuấn viết “ Hịch tướng sĩ” nhằm mục đích khích lệ tướng sĩ học tập Binh thư yếu lược và lòng yêu nước của tướng sĩ.


- Mục đích của hành động nói trong câu văn“ Nay ta bảo thật các ngươi…làm rữa thịt Vân Nam Vương ở Cảo Nhai”: Khuyên tướng sĩ luôn cảnh giác cao trước kẻ thù và phải chăm chỉ tập luyện võ nghệ sẵn sàng đánh giặc.

- Vai trò của câu văn trên trong việc thực hiện mục đích chung là khích lệ lòng yêu nước của tướng sĩ trong việc bảo vệ đất nước.
2. Bài tập 2.a

-Bác trai đã khá rồi chứ?.
-> Hành động hỏi.
-Cảm ơn cụ…mệt lắm.
-> Hành động trình bày.
Này, bảo bác ấy … hoàn hồn.
-> Hành động điều khiển.
Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ…còn gì.
-> Hành động bộc lộ cảm xúc.
Thế thì …kéo vào rồi đấy!
-> Hành động điều khiển.
2. Bài tập 2.b

Đây là trời có ý… làm việc lớn. -> Hành động trình bày.
Chúng tôi nguyện…Tổ quốc. -> Hành động hứa hẹn.
2. Bài tập 2.c

-Cậu vàng đi đời rồi, ông giáo ạ !
-> Báo tin.
Bán rồi ! Họ vừa bắt xong.
-> Báo tin.
- Cụ bán rồi ?
-> Hỏi.
-Thế nó cho bắt à ?
-> Hỏi.
-Khốn nạn…Ông giáo ơi !..
-> Bộc lộ cảm xúc
-Nó có biết gì đâu…dốc ngược nó lên
-> Trình bày.
3. Bài tập 3:
-Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa
nhau.
-> hành động điều khiển.
-Anh hứa đi.
->hành động điều khiển.
Anh xin hứa.
->hành động hứa.

Như vậy không phải từ nào có từ hứa cũng là thực hiện
Hành động hứa. Hành động hứa chỉ được thực hiện khi
người nói câu hứa đó phải thuộc ngôi thứ nhất.
Bài tập mở rộng:
Cậu vừa đi du lịch về đấy à ?
B.Gật đầu.
Có vui không ?
B. Lắc đầu.
Em hãy cho biết đoạn văn trên có những hành động nói nào?
Trả lời: Có hành động hỏi và hành động gật đầu, lắc đầu.
(xác nhận và bác bỏ)

=> Như vậy hành động nói có thể diễn ra bằng lời nói
tương ứng với các kiểu câu, cũng có thể bằng cử chỉ,
điệu bộ nhưng dạng điển hình của hành động nói vẫn
là bằng lời nói.
HÀNH ĐỘNG NÓI
Khái niệm
Chức năng
Thực hiện bằng
lời nói
Có mục đích
nhất định
Hỏi
Trình
bày
Điều
khiển
Hứa
hẹn
Bộc
lộ
cảm
xúc
HƯỚNG DẪN HỌC TẬP
*Đối với bài học ở tiết này:
- Học thuộc ghi nhớ, làm bài tập còn lại:
Bài 1/63 SGK.
*Đối với bài học ở tiết tiếp theo: Chuẩn bị bài
“Hành động nói tt”
- Có mấy cách thực hiện hành động nói?
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN
QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM!