Bài 23. Hành động nói

Nhiệt liệt chào mừng
CáC THầY CÔ GIáO về dự giờ học hôm nay
Kiểm tra bài cũ
Hãy nối cột A( kiểu câu) với cột B ( ví dụ) cho phù hợp
Ví dụ:
Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:
- Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Thạch Sanh thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.
( Thạch Sanh)
Thảo luận nhóm trong bàn
Câu hỏi thảo luận
Lí Thông nói với Thạch Sanh nhằm mục đích chính là gì? Câu nào thể hiện rõ nhất mục đích ấy?
- Lí Thông có đạt được mục đích của mình không? Chi tiết nào nói lên điều đó?
Lí Thông đã thực hiện mục đích của mình bằng phương tiện gì?
- Nếu hiểu hành động là “ việc làm cụ thể của một con người nhằm một mục đích nhất định” thì việc làm của Lí Thông có phải là một hành động không? Vì sao?
Ví dụ:
Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:
- Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Thạch Sanh thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.
( Thạch Sanh)


- Mục đích của Lí Thông: Lí Thông muốn đuổi Thạch Sanh đi nhằm cướp công của chàng.
- Câu thể hiện: Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi.
- Lí Thông đạt được mục đích.
- Câu thể hiện :Thạch Sanh thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân
- Lí Thông thực hiện được mục đích của mình bằng phương tiên lời nói
- Việc làm của Lí Thông là một hành động vì Lí Thông đã thực hiện được mục đích của mình.
=>Hành động của Lí Thông là một hành động nói.
Được thực hiện bằng lời nói
- Nhằm mục đích nhất định
Có

(1) Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. (2) Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. (3) Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. (4) Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.

- Lý Thông tìm cách đuổi Thạch Sanh đi để cướp công của Thạch Sanh
Hành động nói
Lời nói
Mục đích
Bài tập tình huống
A hỏi B:
- Mấy giờ rồi ?
B có thể ứng xử như sau:

Câu trả lời của B thỏa mãn được việc cung cấp thông tin cần thiết cho A.

(1) B im lặng không trả lời.
B có cộng tác nhưng B không nắm được nội dung thông tin để trả lời theo nội dung đòi hỏi của A.
B không cộng tác với A. Có thể B đang mải theo đuổi chuyện riêng của mình và không nghe thấy lời A hỏi. Hoặc có thể B nghe thấy lời A nhưng không muốn trả lời.

(2) B nói: Xin lỗi, tôi không biết.

(3) B nói: 3 giờ rồi.
=> Hành động nói => Hỏi
=> Chú ý: Khi thực hiện hành động nói có thể đạt được mục đích nói mà cũng có thể không.
Vậy theo em hành động nói có thể đạt được hiệu quả giao tiếp hay không lệ thuộc vào điều gì?
Lệ thuộc vào người nghe có chịu cộng tác với người nói hay không.
Vốn hiểu biết và khả năng suy đoán của người nghe có đủ để tiếp nhận lời nói của người nói hay không?
Trình bày
Đe dọa
Điều khiển
Hứa hẹn

Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị Thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói dãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc.
[…] Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ nó giục phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc:
- U nhất định bán con đấy ư ? U không cho con ở nhà nữa ư ? Khốn nạn thân con thế này ! Trời ơi !...
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )
Bài tập: Chỉ ra các hành động nói trong đoạn trích sau và cho biết mục đích của mỗi hành động.
Đoạn văn:
Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
- U nhất định bán con đấy ư ?
U không cho con ở nhà nữa ư ?
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Khốn nạn thân con thế này ! Trời ơi !...
Hỏi
Báo tin
Hỏi
Bộc lộ cảm xúc
Lan: Hà ơi! Cậu vừa đi chơi về đấy à?
Hà:gật đầu
Lan:Cậu đi chơi có vui không?
Hà:lắc đầu

Các bạn thực hiện hành động nói nào trong đoạn hội thoại?Bạn Lan có đạt mục đích vủa mình trong đoạn hội thoại trên không?Vì sao?
Lưu ý:Hành động nói có thể thực hiện thông qua cử chỉ, điệu bộ nhưng dạng điển hình là lời nói.
Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ nhằm mục đích gì? Hãy xác định mục đích của hành động nói thể hiện ở một câu trong bài hịch và vai trò của câu ấy đối với việc thực hiện mục đích chung
Bài tập 1
Trần Quốc Tuấn viết “ Hịch tướng sĩ” nhằm mục đích khích lệ tướng sĩ học tập Binh thư yếu lược và lòng yêu nước của tướng sĩ.


- Mục đích của hành động nói trong câu văn“ Nay ta bảo thật các ngươi…làm rữa thịt Vân Nam Vương ở Cảo Nhai”: Khuyên tướng sĩ luôn cảnh giác cao trước kẻ thù và phải chăm chỉ tập luyện võ nghệ sẵn sàng đánh giặc.

- Vai trò của câu văn trên trong việc thực hiện mục đích chung là khích lệ lòng yêu nước của tướng sĩ trong việc bảo vệ đất nước.
Bài tập 2:
a. Tiếng chó sủa vang các xóm.
Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang.
- Bác trai đã khá rồi chứ ?
- Cảm ơn cụ nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý vẫn còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.
- Này, bảo bác ấy có trốn đi dâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thức sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
- Vâng cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.
- Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy !
Rồi bà lão lật đật trở về với vẻ mặt băn khoăn.
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )
b. Lê thận nâng gươm lên ngang đầu nói với Lê Lợi:
- Đây là trời có ý phó thác cho minh công làm việc lớn. Chúng tôi nguyện đem xương thịt của mình theo minh công, cùng với thanh gươm thần này để báo đền tổ quốc ! ( Sự tích hồ Gươm )
c. Hôm sau Lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão báo ngay:
- Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ !
- Cụ bán rồi ?
- Bán rồi ! Họ vừa bắt xong. […]
- Thế nó cho bắt à ?
Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. Lão hu hu khóc…
- Khốn nạn…Ông giáo ơi ! …Nó có biết gì đâu ! Nó thấy tôi gọi về thì chạy ngay về, vẫy đuôi mừng. Tôi cho nó ăn cơm. Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà, ngay đằng sau nó, tóm lấy hai cẳng sau nó dốc ngược nó lên. ( Nam Cao, Lão Hạc )
.


Xác định mục đích của mỗi hành động nói trong đoạn trích?
Thảo luận nhóm:
Chỉ ra các hành động nói trong các đoạn trích? .
Bài tập2: Chỉ ra các hành động nói.
a. Tiếng chó sủa vang các xóm.
Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang.
- Bác trai đã khá rồi chứ ?
- Cảm ơn cụ nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý vẫn còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.
- Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thức sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
- Vâng cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.
- Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy !
Rồi bà lão lật đật trở về với vẻ mặt băn khoăn.
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )
Hỏi
Trình bày
Hứa hẹn, trình bày, bộc lộ cảm xúc
Điều khiển
Điều khiển, bộc lộ cảm xúc
b. Lê thận nâng gươm lên ngang đầu nói với Lê Lợi:
Đây là trời có ý phó thác cho minh công làm việc lớn. Chúng tôi nguyện đem xương thịt của mình theo minh công, cùng với thanh gươm thần này để báo đền tổ
quốc !
( Sự tích hồ Gươm )
.
Trình bày
Hứa hẹn
c. Hôm sau Lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão báo ngay:
- Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ !
- Cụ bán rồi ?
- Bán rồi ! Họ vừa bắt xong. […]
- Thế nó cho bắt à ?
Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. Lão hu hu khóc…
Khốn nạn…Ông giáo ơi! … Nó có biết gì đâu ! Nó thấy tôi gọi về thì chạy ngay về, vẫy đuôi mừng. Tôi cho nó ăn cơm. Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà, ngay đằng sau nó, tóm lấy hai cẳng sau nó dốc ngược nó lên.
( Nam Cao, Lão Hạc )
Báo tin
Báo tin
Hỏi
Hỏi
Bộc lộ cảm xúc
Trình bày
Bài tập 3
Đoạn trích dưới đây có ba từ “ hứa”. Hãy xác định kiểu hành động nói được thực hiện trong mỗi câu ấy
Em để nó ở lại - Giọng em ráo hoảnh - Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau. Anh nhớ chưa? Anh hứa đi.
Anh xin hứa
-Tôi mếu máo trả lời và đứng như chôn chân xuống đất, nhìn theo cái bóng bé nhỏ liêu xiêu của em tôi trèo lên xe.
(Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê)
Bài tập 3 :
- Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau.
hành động điều khiển
- Anh hứa đi.
hành động điều khiển
- Anh xin hứa.
hành động hứa
Bài tập 4 :Thực hiện một đoạn hội thoại trong bàn của em. Chỉ ra hành động nói và mục đích của hành động nói trong đoạn hội thoại đó
- Chủ đề: học tập, gia đình, môi trường, an toàn giao thông.
Giờ học kết thúc xin trân trọng cảm ơn
các thầy cô và các em