Bài 23. Hành động nói

Trường THCS Gio Phong
Lớp 8A kính chào các thầy cô giáo
Bài cũ:
? Nêu đặc điểm hình thức và chức năng của câu phủ định ? Cho ví dụ ?
* Câu phủ định là câu có những từ ngữ phủ định như: không, chẳng, chả, chưa, không phải (là), chẳng phải (là), đâu có phải (là), đâu (có)...
* Câu phủ định dùng để:
- Thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó (câu phủ định miêu tả)
- Phản bác một ý kiến, một nhận định (câu phủ định bác bỏ).
HOẠT ĐỘNG
GIAO TIẾP
HÀNH ĐỘNG
NÓI
?
Hành động là việc làm cụ thể của con người nhằm một mục đích nhất định

NGỮ VĂN 8

Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
Hành động nói là gì?
1. Tìm hiểu ví dụ:
Đọc đoạn trích sau:
Mẹ con Lý Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lý Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:
Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lý Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân. (Thạch Sanh)
? Lí Thông nói với Thạch Sanh nhằm mục đích gì ? Câu nào thể hiện rõ nhất mục đích ấy ?
NGỮ VĂN 8
Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
Có
NGỮ VĂN
Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
(1) Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. (2) Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. (3) Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. (4) Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.

Đẩy Thạch Sanh đi để mình hưởng lợi
Hành động nói
Lời nói
Mục đích
I- Hành động nói là gì?
1. Tìm hiểu ví dụ:
2. Ghi nhớ:
Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
NGỮ VĂN 8

Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
I- Hành động nói là gì?

II. Một số kiểu hành động nói thường gặp:
1. Tìm hiểu ví dụ:
NGỮ VĂN 8

Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
(1)Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu.
(2)Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết.
(3)Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy.
trốn ngay đi.
(4)Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Đẩy Thạch Sanh đi để mình hưởng lợi
Xác định mục đích của hành động nói:
trình bày
NGỮ VĂN 8
,Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
đe doạ
điều khiển
hứa hẹn
Lời của Lý Thông
Mục đích
Thảo luận nhóm: 2. Chỉ ra các hành động nói trong đoạn trích sau và cho biết mục đích của mỗi hành động?
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?
Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc.
(...) Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ giục nó phải đi nó lại nhếch nhác mếu khóc:
- U nhất định bán con đấy ư ? U không cho con ở nhà nữa ư ? Khốn nạn thân con thế này ! Trời ơi !
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
bộc lộ cảm xúc
Khốn nạn thân con thế này ! Trời ơi !...
Hỏi
U không cho con ở nhà nữa ư?
Hỏi
U nhất định bán con đấy ư ?
Báo tin
Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài .
Hỏi
Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
MỤC ĐÍCH
? HÀNH ĐỘNG NÓI
NGỮ VĂN 8

Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
II.Một số kiểu hành động nói :
Câu hỏi: Chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói trong đoạn trích sau:
HÀNH ĐỘNG NÓI
A- Chủ nhật đến nhà mình chơi không?

C- Thôi, bận thì để hôm khác, đến nhé, tụi mình chờ đấy!

B- Mình còn xem có bận gì không đã
B- Thôi được, mình sẽ đến!

trình bày
(B nói, A,C nghe)
hỏi
(A nói, B,C nghe)
hứa hẹn
(B nói, A,C nghe)
Điều khiển (đề nghị,
(C nói, A,B nghe)
1
2
3
4
hứa hẹn
câu 3
điều khiển
câu 2
bộc lộ cảm xúc
câu 1
Mục đích
Hành động nói
LỜI CÁ VÀNG
(1)Ông lão ơi!
(2)Ông sinh phúc thả tôi trở về biển khơi.
(3)Tôi sẽ xin đền ơn ông, ông muốn gì cũng được.

HÀNH ĐỘNG NÓI
? Người ta dựa theo mục đích của hành động nói mà đặt tên cho nó. Vậy có những kiểu hành động nói nào thường gặp ?
Những kiểu hành động nói thường gặp:
- Hỏi
- Trình bày (báo tin, kể, tả, nêu ý kiến, dự đoán...)
- Điều khiển (cầu khiến, đe doạ, thách thức...)
- Hứa hẹn
- Bộc lộ tình cảm, cảm xúc.

I - Hành động nói là gì?
Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
II -Một số kiểu hành động nói thường gặp:
Người ta dựa theo mục đích của hành động nói mà đặt tên cho nó. Những kiểu hành động nói thường gặp là:
- hỏi, trình bày (báo tin, kể, tả, nêu ý kiến…)
- điều khiển (cầu khiến, đe doạ, thách thức…)
- hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.
NGỮ VĂN 8

Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
NGỮ VĂN 8

Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
 trình bày
 câu trần thuật
- Thầy em hãy ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột!. (Tắt đèn)
 điều khiển
 câu cầu khiến
- Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân Quân điếu phạt trước lo trừ bạo.
(Nước Đại Việt ta)
 hỏi
 câu nghi vấn
- Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui vẻ phỏng có được không? (Hịch tướng sĩ)
 bộc lộ cảm xúc
 câu cảm thán
- Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi! (Nhớ rừng)
Kiểu hành động nói
Kiểu câu
Ví dụ
I - Hành động nói là gì?
Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
II - Một số kiểu hành động nói thường gặp:
Người ta dựa theo mục đích của hành động nói mà đặt tên cho nó. Những kiểu hành động nói thường gặp là hỏi, trình bày (báo tin, kể, tả, nêu ý kiến…), điều khiển (cầu khiến, đe doạ, thách thức…), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.
III- Luyện tập
NGỮ VĂN 8

Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
“… Huống chi ta cùng các ngươi sinh phải thời loạn lạc, lớn gặp buổi gian nan. Ngó thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưới cú diều mà sỉ mắng triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ, thác mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi ngọc lụa, để thoả lòng tham không cùng, giả hiệu Vân Nam Vương mà thu bạc vàng để vét của kho có hạn....
Ta thường tới bữa quên ăn nửa đêm vỗ gối; ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa; chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu căm thù…
Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có mặc thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm; quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng…
Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn…
Nay ta bảo thật các ngươi: nên nhớ câu “đặt mồi lửa vào dưới đống củi” là nguy cơ, nên lấy điều “kiềng canh nóng mà thổi rau nguội” làm răn sợ. Huấn luyện quân sĩ, tập dượt cung tên; khiến cho người người giỏi như Bàng Mông, nhà nhà đều là Hậu Nghệ…”
Câu hỏi: Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ nhằm mục đích gì? Hãy xác định mục đích của hành động nói thể hiện ở một câu trong bài Hịch và vai trò của câu ấy đối với việc thực hiện mục đích chung?
“… Huống chi ta cùng các ngươi sinh phải thời loạn lạc, lớn gặp buổi gian nan. Ngó thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưới cú diều mà sỉ mắng triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ, thác mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi ngọc lụa, để thoả lòng tham không cùng, giả hiệu Vân Nam Vương mà thu bạc vàng để vét của kho có hạn....
Ta thường tới bữa quên ăn nửa đêm vỗ gối; ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa; chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu căm thù…
Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có mặc thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm; quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng…
Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn…
Nay ta bảo thật các ngươi: nên nhớ câu “đặt mồi lửa vào dưới đống củi” là nguy cơ, nên lấy điều “kiềng canh nóng mà thổi rau nguội” làm răn sợ. Huấn luyện quân sĩ, tập dượt cung tên; khiến cho người người giỏi như Bàng Mông, nhà nhà đều là Hậu Nghệ…”
HỊCH TƯỚNG SĨ
Trần Quốc Tuấn
III- Luyện tập: Bài 1 (trang 63)
NGỮ VĂN 8

Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
?
Bài tập 1/63: Trần Quốc Tuấn viết bài hịch nhằm mục đích:
-Khích lệ tướng sĩ học tập binh thư yếu lược do ông biên soạn ra và khích lệ lòng yêu nước của tướng sĩ.
-Thể hiện qua câu:
“Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này, theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạo thần chủ; nhược bằng khinh bỏ sách này, trái lời dạy bảo của ta, tức là kẻ nghịch thù”.
-Vai trò: tác động vào nhận thức và ý thức trách nhiệm chung của các tướng sĩ .
Bài tập 2/64: Chỉ ra các hành động nói trong đoạn trích sau và cho biết mục đích của mỗi hành động.
a.Tiếng chó sủa vang các xóm.
Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang:
-Bác trai đã khá rồi chứ?
- Cám ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.
- Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
- Vâng cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tơi giờ còn gì.
- Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy !
Rồi bà lão trở về với vẻ mặt băn khoăn.
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
b. Lê Thận nâng gươm lên ngang đầu nói với Lê Lợi:
- Đây là trời có ý phó thác cho minh công làm việc lớn. Chúng tôi nguyện đem xương thịt của mình theo minh công, cùng với thanh gươm thần này để báo đền tổ quốc. (Sự tích Hồ Gươm)
c. Hôm sau lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão báo ngay:
-Cậu vàng đi đời rồi ông giáo ạ !
- Cụ bán rồi ?
- Bán rồi ! Họ vừa bắt xong (...)
- Thế nó cho bắt à ?
Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. Lão hu hu khóc...
- Khốn nạn ... Ông giáo ơi !...Nó có biết gì đâu ! Nó thấy tôi gọi thì chạy ngay về, vẫy đuôi mừng. Tôi cho nó ăn cơm. Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà, ngay đằng sau nó, tóm lấy hai cẳng sau nó dốc ngược nó lên.
( Nam Cao, Lão Hạc)
Bài tập 2/64: Chỉ ra các hành động nói trong đoạn trích sau và cho biết mục đích của mỗi hành động.
a.-Bác trai đã khá rồi chứ? (hỏi)
- Cám ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường.(trình bày, bộc lộ tình cảm)
Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm. (trình bày)
- Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. (cầu khiến)
Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. (bộc lộ cảm xúc)
Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn. (bộc lộ cảm xúc)
- Vâng cháu cũng đã nghĩ như cụ.(trình bày)
Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. (trình bày)
Nhịn suông từ sáng hôm qua tơi giờ còn gì.(bộc lộ cảm xúc)
- Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy. (cầu khiến)
b. - Đây là trời có ý phó thác cho minh công làm việc lớn. (nhận định) Chúng tôi nguyện đem xương thịt của mình theo minh công, cùng với thanh gươm thần này để báo đền tổ quốc. (hứa hẹn) (Sự tích Hồ Gươm)
c.
-Cậu vàng đi đời rồi ông giáo ạ ! (báo tin)
- Cụ bán rồi ? (hỏi)
- Bán rồi ! (xác nhận)
Họ vừa bắt xong (...) (báo tin)
- Thế nó cho bắt à ?(hỏi)
Khốn nạn ... Ông giáo ơi !... (cảm thán, bộc lộ cảm xúc)
Nó có biết gì đâu ! (cảm xúc)
Nó thấy tôi gọi thì chạy ngay về, vẫy đuôi mừng. (miêu tả)
Tôi cho nó ăn cơm. (kể)
Nó đang ăn thì thằng Mục nấp sau trong nhà, ngay đằng sau nó, tóm lấy hai cẳng sau nó dốc ngược nó lên. (kể)
( Nam Cao, Lão Hạc)
Lời nói không mất tiền mua
Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau
***

Đất tốt mọc cây rườm rà
Những người thanh lịch nói ra dịu dàng.
NGỮ VĂN 8

Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
I - Hành động nói là gì?
Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
II - Một số kiểu hành động nói thường gặp:
Người ta dựa theo mục đích của hành động nói mà đặt tên cho nó. Những kiểu hành động nói thường gặp là hỏi, trình bày (báo tin, kể, tả, nêu ý kiến…), điều khiển (cầu khiến, đe doạ, thách thức…), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.
III -Luyện tập
NGỮ VĂN 8

Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
Hướng dẫn, dặn dò:
về nhà làm bài tập 3 (SGK)
Chuẩn bị bài “Hành động nói” (tiếp theo)
Trường THCS Gio Phong
Lớp 8A kính chúc các thầy cô giáo mạnh khoẻ