Bài 23. Hành động nói

Giáo viên : Nguyễn Hữu Thắng

Ngữ văn 8
Hµnh ®éng nãi

KIỂM TRA BÀI CŨ
Nêu đặc điểm hình thức và chức năng của câu phủ định
ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC:
? Có những từ ngữ phủ định như: không, chẳng, chả, chưa, không phải, chẳng phải.
? Thường kết thúc câu bằng dấu chấm hoặc dấu chấm than.
CHỨC NĂNG:
? Dùng để thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó (câu phủ định miêu tả).
? Dùng để phản bác một ý kiến, một nhận định (câu phủ định bác bỏ).

HOẠT ĐỘNG
GIAO TIẾP
HÀNH ĐỘNG
NÓI
?
Hành động là việc làm cụ thể của một con người nhằm một mục đích nhất định

NGỮ VĂN 8

Bài 23,Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
I. Hành động nói là gì?
Tuần 24,
Đọc đoạn trích sau:
Mẹ con Lý Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lý Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:
Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lý Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.
(Thạch Sanh)
NGỮ VĂN 8

Bài 23,Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
Tuần 24,
Có
Tuần 24,
NGỮ VĂN 8

Bài 23,Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
(1) Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. (2) Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. (3) Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. (4) Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.

Đẩy Thạch Sanh đi để mình hưởng lợi
Hành động nói
Lời nói
Mục đích
I- Hành động nói là gì?
Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
NGỮ VĂN 8

Bài 23,Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
Tuần 24,
HÀNH ĐỘNG NÓI
A- Chủ nhật đến mình chơi nhé?

C- Thôi, bận thì để hôm khác, đến nhé, tụi mình chờ đấy!

B- Mình còn xem có bận gì không đã
B- Thôi được, mình sẽ đến!

trình bày (hứa…)
(B nói, A,C nghe)
hỏi (rủ rê…)
(A nói, B,C nghe)
hứa hẹn (thông báo…)
(B nói, A,C nghe)
cầu khiến (đề nghị, thông báo…)
(C nói, A,B nghe)
1
2
3
4
(1)Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu.
(2)Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết.
(3)Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy.
trốn đi ngay đi.
(4)Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Đẩy Thạch Sanh đi để mình hưởng lợi
Xác định mục đích của hành động nói:
trình bày
NGỮ VĂN 8

Bài 23,Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
Tuần 24,
đe doạ
điều khiển
hứa hẹn
Lời của Lý Thông
Mục đích
hứa hẹn
câu 3
điều khiển
câu 2
bộc lộ cảm xúc
câu 1
Mục đích
Hành động nói
LỜI CÁ VÀNG
(1)Ông lão ơi!
(2)Ông sinh phúc thả tôi trở về biển khơi.
(3)Tôi sẽ xin đền ơn ông, ông muốn gì cũng được.

HÀNH ĐỘNG NÓI
MỘT SỐ KIỂU HÀNH ĐỘNG NÓI THƯỜNG GẶP:
bộc lộ cảm xúc
Hành động bộc lộ cảm xúc
hứa hẹn
Hành động hứa hẹn
yêu cầu,đề nghị, đe doạ…
Hành động điều khiển
thông báo, nêu ý kiến, tả, kể
Hành động trình bày
hỏi, rủ rê
Hành động hỏi
MỤC ĐÍCH
HÀNH ĐỘNG NÓI
I - Hành động nói là gì?
Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
II -Một số kiểu hành động nói thường gặp:
Người ta dựa theo mục đích của hành động nói mà đặt tên cho nó. Những kiểu hành động nói thường gặp là:
- hỏi, trình bày (báo tin, kể, tả, nêu ý kiến…)
- điều khiển (cầu khiến, đe doạ, thách thức…)
- hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.
NGỮ VĂN 8

Bài 23,Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
Tuần 24,
NGỮ VĂN 8

Bài 23,Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
Tuần 24,
 trình bày
 câu trần thuật
- Thầy em hãy ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột!. (Tắt đèn)
 điều khiển
 câu cầu khiến
- Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân Quân điếu phạt trước lo trừ bạo.
(Nước Đại Việt ta)
 hỏi
 câu nghi vấn
- Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui vẻ phỏng có được không? (Hịch tướng sĩ)
 bộc lộ cảm xúc
 câu cảm thán
- Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi! (Nhớ rừng)
Kiểu hành động nói
Kiểu câu
Ví dụ
I - Hành động nói là gì?
Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
II - Một số kiểu hành động nói thường gặp:
Người ta dựa theo mục đích của hành động nói mà đặt tên cho nó. Những kiểu hành động nói thường gặp là hỏi, trình bày (báo tin, kể, tả, nêu ý kiến…), điều khiển (cầu khiến, đe doạ, thách thức…), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.
III- Luyện tập
NGỮ VĂN 8

Bài 23,Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
Tuần 24,
“… Huống chi ta cùng các ngươi sinh phải thời loạn lạc, lớn gặp buổi gian nan. Ngó thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưới cú diều mà sỉ mắng triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ, thác mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi ngọc lụa, để thoả lòng tham không cùng, giả hiệu Vân Nam Vương mà thu bạc vàng để vét của kho có hạn....
Ta thường tới bữa quên ăn nửa đêm vỗ gối; ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa; chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu căm thù…
Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có mặc thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm; quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng…
Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn…
Nay ta bảo thật các ngươi: nên nhớ câu “đặt mồi lửa vào dưới đống củi” là nguy cơ, nên lấy điều “kiềng canh nóng mà thổi rau nguội” làm răn sợ. Huấn luyện quân sĩ, tập dượt cung tên; khiến cho người người giỏi như Bàng Mông, nhà nhà đều là Hậu Nghệ…”
Câu hỏi: Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ nhằm mục đích gì? Hãy xác định mục đích của hành động nói thể hiện ở một câu trong bài Hịch và vai trò của câu ấy đối với việc thực hiện mục đích chung?
“… Huống chi ta cùng các ngươi sinh phải thời loạn lạc, lớn gặp buổi gian nan. Ngó thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưới cú diều mà sỉ mắng triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ, thác mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi ngọc lụa, để thoả lòng tham không cùng, giả hiệu Vân Nam Vương mà thu bạc vàng để vét của kho có hạn....
Ta thường tới bữa quên ăn nửa đêm vỗ gối; ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa; chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu căm thù…
Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có mặc thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm; quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng…
Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn…
Nay ta bảo thật các ngươi: nên nhớ câu “đặt mồi lửa vào dưới đống củi” là nguy cơ, nên lấy điều “kiềng canh nóng mà thổi rau nguội” làm răn sợ. Huấn luyện quân sĩ, tập dượt cung tên; khiến cho người người giỏi như Bàng Mông, nhà nhà đều là Hậu Nghệ…”
HỊCH TƯỚNG SĨ
Trần Quốc Tuấn
III- Luyện tập: Bài 1 (trang 63)
NGỮ VĂN 8

Bài 23,Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
Tuần 24,
?
III- Luyện tập: Bài 1 (trang 63)
“Ngó thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưới cú diều mà sỉ mắng triều đình…”
“Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có mặc thì ta cho áo…”
khích lệ lòng căm thù giặc…
“Huấn luyện quân sĩ, tập dượt cung tên khiến cho người người giỏi như Bàng Mông…”
khích lệ lòng trung quân ái quốc…
khích lệ tinh thần học tập,rèn luyện…
Khích lệ tinh thần học tập “Binh thư yếu lược”… và lòng yêu nước của các tướng sĩ.
MỤC ĐÍCH CỦA HÀNH ĐỘNG NÓI
NGỮ VĂN 8

Bài 23,Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
Tuần 24,
trình bày(kể)
trình bày (tả)
điều khiển
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc.
[…] Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ giục nó phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc:
- U nhất định bán con đấy ư ? U không cho con ở nhà n÷a ư? Khốn nạn thân con thế này ! Trời ơi !...
(Ngô Tất Tố, Tắt Đèn)
NGỮ VĂN 8

Bài 23,Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
Tuần 24,
III- Luyện tập: Bài 2
Chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói trong đoạn trích sau:
bộc lộ cảm xúc
Khốn nạn thân con thế này ! Trời ơi !...
Hỏi, bộc lộ cảm xúc
U không cho con ở nhà nữa ư?
Hỏi, bộc lộ cảm xúc
U nhất định bán con đấy ư ?
thông báo
Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài
Hỏi (lo lắng)
Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
MỤC ĐÍCH
? HÀNH ĐỘNG NÓI
NGỮ VĂN 8

Bài 23,Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
Tuần 24,
III- Luyện tập: Bài 2
Câu hỏi: Chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói trong đoạn trích sau:
Xác định kiểu hành động nói được thực hiện trong mỗi câu chứa từ “hứa”?
NGỮ VĂN 8

Bài 23,Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
Tuần 24,
Mẹ: - Con phải hứa với mẹ không được bỏ học đi chơi nhé!
Con hứa đi.
Con: - Con xin hứa.
(điều khiển)
(điều khiển)
(hứa)
III- Luyện tập: Bài 3
Lời nói không mất tiền mua
Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau
***

Đất tốt mọc cây rườm rà
Những người thanh lịch nói ra dịu dàng.
NGỮ VĂN 8

Bài 23,Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
Tuần 24,
S
Cảm ơn thầy cô và các em học sinh
Chúc các em học tốt