Bài 23. Hành động nói

Trường THCS Quảng Phú
Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo về dự giờ Ngữ văn lớp 8a

Người thực hiện: Nguyễn Đình Suất
Tổ KH xã hội
Ví dụ1
Mẹ con Lý Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về,mẹ con hắn hoảng sợ,van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lý Thông bỗng nẩy ra kế khác. Hắn nói:
-Con trằn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sángem hãy trốn ngay đi. Có chuyện gi để anh ở nhà lo liệu.
Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lý Thông, trở về túp lều cũdưới gốc đa,kiêm củi nuoi thân.
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi
Ví dụ
Mẹ con Lý Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về,mẹ con hắn hoảng sợ,van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lý Thông bỗng nẩy ra kế khác. Hắn nói:



Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lý Thông, trở về túp lều cũdưới gốc đa,kiêm củi nuoi thân.
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi
CÂU HỎI
Đâu là lời nói của Lý Thông?
Ví dụ1
Mẹ con Lý Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về,mẹ con hắn hoảng sợ,van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lý Thông bỗng nẩy ra kế khác. Hắn nói:




Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi
CÂU HỎI
Lý Thông nói với Thạch Sanh nhằm mục đích gì? Câu nào thể hiện rõ nhất mục đích ấy?
Lý Thông có đạt được mục đích của mình không? Chi tiết nào nói lên điều đó?
Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lý Thông, trở về túp lều cũdưới gốc đa,kiêm củi nuôi thân.

Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
GHI NHỚ
Ví dụ
Mẹ con Lý Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về,mẹ con hắn hoảng sợ,van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lý Thông bỗng nẩy ra kế khác. Hắn nói:




Có chuyện gi để anhanh ở nhà lo liệu.

CÂU HỎI
Ngoài câu(3) đã phân tích. Mỗi câu còn lại trong lời nói của Lý Thông đều nhằm một mục đích nhất định. Những mục đích ấy là gì?
Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lý Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiêm củi nuôi thân.

Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết.
-Con trằn ấy là của vua nuôi đã lâu .
(1)
(2)
(4)
Ví dụ 2
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ,nó sám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:

Điểm một giây nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:

CáI Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc.
(.) Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình,cho nên nó đã vững dạ ngồi im . Bây giờ nghe mẹ giục nó phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc:

Câu hỏi
Chỉ ra các hành động nói trong đoạn trích sau?
Cho biết mục đích của mỗi hành động nói là gì?
Trời ơi!...
-Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?
-Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
-U nhất định bán con đấy ư? U không cho con ở nhà nữa ư?
Khốn nạn thân con thế này!
GHI NHỚ
Người ta dựa theo mục đích của hành động nói mà đặt tên cho nó. Những kiểu hành động nói thường gặp là: hỏi,trình bầy ( báo tin, kể, tả, nêu ý kiến, dự đoán.), điều khiển ( cầu khiến, đe doạ, thách thức,.),hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.
xác định hành động nói cho những câu in đậm sau. Cho biết chúng thuộc nhóm hành động nói nào?
a)Chị Dậu nghiến hai hàm răng:
-Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem!
->Thách thức->điều khiển
b)Thấy thế tôi hoảng hốt quỳ xuống, nângđầu Dế Choắt lên mà thân rằng:
-Nào tôi đâu biết cơ sự lại ra nông nỗi này!
->Ân hận ->bộc lộ cảm xúc
c) Có người khẽ nói:
-Bẩm, dễ có khi đê vỡ!
->Cảnh báo ->trình bầy
Bài tập 1
Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ nhằm mục đích gì? Hãy xác định mục đích của hành động nói thể hiện ở một câu trong bài hịch và vai trò của câu ấy đối với việc thực hiện mục đích chung.
->Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ nhằm mục đích khích lệ tướng sĩ học tập "Binh thư yếu lược" do ông soạn thảo và khích lệ lòng yêu nước, ý chí quyết chiến quyết thắng kể thu xâm lược của tướng sĩ.
"Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này, theo lơi dậy bảo của ta, thì mới phải đạo thần chủ; nhược bằng khinh bỏ sách này, trái lời dậy của ta, tức là kẻ nghịch thù."
Bài tập 2
Chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói trong những đoạn tríh sau?
Tiếng chó sủa vang khắp sóm.
a)Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang :
-Bác trai đã khá rồi chứ?
-Cám ơn cụ,nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.
-Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khô. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.

-Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ.Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì .
-Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa ngươi ta sắp sửa kéo vào rồi đấy !
Rồi bà lão lật đậ trở về với vẻ mặt băn khoăn.




->Hỏi
->bộc lộ cảm xúc, Trình bầy
->Điều khiển, khuyên bảo
->Trình bầy
->Điều khiển, khuyên bảo
b) Lê Thận nâng gươm lên gang đầu nói với Lê Lợi.
-Đây là trời cố ý phó thác cho minh công làm việc lớn. Chúng tôi nguyện đem xương thịt của mình theo minh công, cùng với thanh gươm thần này để báo đền tổ quốc!
Chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói trong những đoạn tríh sau?
->Trình bầy, Hứa hẹn
Bài tập 2
Chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói trong những đoạn tríh sau?

c) Hôm sau lão Hạc sang nhà tôi. vừa thấy tôi lão báo ngay:
-Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ!
-Cụ bán rồi?
-Bán rồi! Họ vừa bắt xong.(..)
-Thế nó cho bắt à?
Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chẩy ra. CáI đầu lão ngoẹo về một bên và cáI miệng móm mém của lão mếu mhư con nít. Lão hu hu khóc.
-Khốn nạn. Ông giáo ơi!...Nó có biết gì đâu! Nó thấy tôi gọi thì chạy ngay về vẫy đuôi mừng . Tôi cho nó ăn cơm. Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà, ngay đằng sau nó, tóm lấy hai cẳng sau nó dốc ngược nó lên.
Thông báo->Trình bầy
->Hỏi
->Trình bầy
->Hỏi
->Bộc lộ cảm xúc, Trình bầy
Bài tập 2
Bài tập3
Đoạn trích dưới đây có ba câu chứa từ hứa. Hãy xác định kiểu hành động nói được thực hiện trong mỗi câu?
đi nhanh về chiếc giường, đặt con Em Nhỏ quàng tay vào con Vệ Sĩ.
-Em đẻ nó ở lại - Giọng em ráo hoảnh-Anh phải với em không bao giờ đẻ chung ngồi cách xa nhau. Anh nhớ chưa? Anh đi
-Anh xin
Tôi mếu máo trả lời và đứng như chôn chân xuống đất, nhìn theo cái bóng bé nhỏ liêu xiêu cuả em tôi trèo lên xe.
hứa
->Điều khiển, đề nghị
->Hứa hẹn
Điền kiểu câu thích hợp vào ô trống
Câu trần thuật
Câu nhgi vấn
Câu cầu khiến
Câu trần thuật
Câu cảm thán

TrườngTHCS Quảng Phú
THÂN MẾN CHÀO CÁC EM !
Thực hiện: Nguyễn Đình Suất
Tổ KH xã hội
Xin cám ơn các thầy cô giáo!