Bài 23. Hành động nói

GV: TRƯƠNG KHẮC NHẬT TRƯỜNG
* Đặc điểm hình thức : có từ phủ định: không,
chưa, chẳng,...
* Chức năng: + Thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó (phủ định miêu tả).
+ Phản bác một ý kiến, một nhận định (phủ định bác bỏ).
Nêu đặc điểm hình thức và chức năng
của câu phủ định? Cho ví dụ.
KIỂM TRA BÀI CŨ:
Ngữ văn- Tiết 100
HÀNH ĐỘNG NÓI
I- Hành động nói là gì?
Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe có tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói :
- Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.
☺Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
_ (1) Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. (2) Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. (3) Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. (4) Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Đẩy Thạch Sanh đi để mình hưởng lợi
Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe có tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói :
- Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.
☺Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:

Lời nói
Mục đích
Có
Hành động nói
_ (1) Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. (2) Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. (3) Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. (4) Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Đẩy Thạch Sanh đi để mình hưởng lợi
Hành động nói là hành động được thực hiện
bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
I- Hành động nói là gì?
Ghi nhớ:
I- Hành động nói là gì?
II- Một số kiểu hành động nói thường gặp:
Câu hỏi thảo luận
? Xác định mục đích trong mỗi câu nói của Lí Thông ?
Trình bày
Đe dọa
Điều khiển
Hứa hẹn
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc.
(...) Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ giục nó phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc:
U nhất định bán con đấy ư? U không cho con ở nhà nữa ư? Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi!...
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Hỏi
Báo tin
Hỏi
Hỏi
Bộc lộ cảm xúc
Ghi nhớ:
C- Mình phải về nhà, con mình đang ốm.
2
B- Ôi thích quá! Mình sẽ đi với cậu
A- Các cậu có muốn đi siêu thị chơi cùng với mình không ?
1
A- Hỏi (rủ rê…)
B- Bộc lộ cảm xúc-hứa hẹn
C- Trình bày
3
2
Ví dụ:
ÔNG LÃO ĐÁNH CÁ VÀ CON CÁ VÀNG
(1).Ông lão ơi.
(2)ễng sinh phỳc th? tụi tr? v? bi?n khoi.
((3)Tụi s? xin d?n on ụng, ụng mu?n gỡ cung du?c.
Lời của cá vàng
Hành động
Mục đích
Câu 1
Câu 2
Câu 3
Bộc lộ cảm xúc
Điều khiển
H?a h?n
Bài tập 1
III*Luyện tập:
Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ nhằm mục đích gì? Hãy xác định mục đích nói của hành động nói thể hiện ở một số câu trong bài hịch và vai trò của câu ấy đối với việc thực hiện mục đích chung.
Huống chi ta cùng các ngươi sinh phải thời loạn lạc, lớn gặp phải gian nan. Ngó thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ, thác mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi ngọc lụa,để thoả lòng tham không cùng, giả hiệu Vân Nam Vương mà thu bạc vàng, để vét của kho có hạn…
…
Các ngươi cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có mặc thì ta cho áo,không có ăn thì ta cho cơm; quan nhỏ thì ta thăng chức ,lương ít thì ta cấp bổng…
…
Nay ta bảo thật các ngươi: nên nhớ câu “đặt mồi lửa vào dưới đống củi là nguy cơ , nên lấy điều “kiềng canh nóng mà thổi rau nguội” làm răn sợ.Huấn luyện quân sĩ , tập dượt cung tên; khiến cho người người giỏi như Bàng Mông , nhà nhà đều là Hậu Nghệ …
“Ngó thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình,…”
“Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có mặc thì ta cho áo,…”
“Huấn luyện quân sĩ, tập dượt cung tên; khiến cho người người giỏi như Bàng Mông,…”
Trình bày (tả)
Trình bày (kể)
Điều khiển
MỤC ĐÍCH CỦA HÀNH ĐỘNG NÓI
khích lệ lòng căm thù giặc…
khích lệ lòng trung quân ái quốc…
khích lệ tinh thần học tập,rèn luyện…
Khích lệ tinh thần học tập “Binh thư yếu lược”… và lòng yêu nước của các tướng sĩ.
Bài tập 2
a/
Hành động hỏi
Hành động trình bày.
Hành động điều khiển- Trình bày
Hứa hẹn- Trình bày (bộc lộ cảm xúc).
Hành động điều khiển
Bài tập 2
b/
Hành động trình bày
Hành động hứa hẹn
Bài tập 2
c/
Báo tin (trình bày)
Hỏi
Trình bày
Bộc lộ cảm xúc- Trình bày
Hỏi
Hành động nói
Mục đích
- Anh phải hứa với em…
- Anh hứa đi.
-Anh xin hứa
Điều khiển
Điều khiển
Hứa hẹn
Bài tập 3
Không phải câu có từ “hứa” bao giờ cũng thực hiện hành động hứa hẹn.
*Xác định kiểu hành động nói trong cuộc đối thoại sau?
Lan: -Cô giáo nhắc cả lớp mình chiều nay đi lao
động
Hoa:- Mấy giờ?
Lan: -2 giờ .
→ Báo tin (trình bày)
→ Hỏi
→ Thông báo (trình bày)

Bài tập bổ sung :
* Viết một đoạn văn ngắn (chủ đề tự chọn) trong đó có sử dụng các kiểu hành động nói vừa học.
Công việc về nhà:
Nắm được hành động nói và các kiểu hành động nói.
Cho được ví dụ mỗi kiểu.
Làm các bài tập.
Chuẩn bị phần tiếp theo:
“Trả bài Tập làm văn số 5”
Trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo và các em