Bài 23. Hành động nói

HOẠT ĐỘNG
HÀNH ĐỘNG
H�nh d?ng l� vi?c l�m c? th? c?a m?t con người nh?m m?t m?c đíchnhaat6s định

GIAO TIẾP
?
nói
A. LÝ thuyÕt
I.Hành động nói là gì ?
Mẹ con Lí thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:
-Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.
(Thạch Sanh)
1.Ngữ liệu (sgk-tr 62):
Mẹ con Lí thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:
-Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.
(Thạch Sanh)
2.Phân tích:
-Mục đích của Lí Thông: tìm cách đuổi khéo Thạch Sanh đi để mình hưởng lợi.
Thể hiện rõ ở câu: Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi.
-Việc làm của Lí Thông là một hành động. Vì nó có tính mục đích.
-Lí Thông đạt được mục đích:
Câu: Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.
-Thể hiện mục đích bằng phương tiện nói.
3.Nhận xét:
Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
Lí thuyết
I.Hành động nói là gì ?
1.Ngữ liệu (sgk-tr 62):
2.Phân tích:
3.Nhận xét:
4.Ghi nhớ:
Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
HÀNH ĐỘNG NÓI
A- Ch? nh?t d?n nhà mình chơi nhé ?
C- Thôi, bận thì để hôm khác đến nhé, tụi mình chờ đấy!

B- Mình còn xem có bận gì không đã.
B- Thôi dược, mình s? d?n!

trình bày (th«ng b¸o...)
(B nói, A,C nghe)
hỏi (rủ rê…)
(A nói, B,C nghe)
hứa hẹn (thông báo…)
(B nói, A,C nghe)
cầu khiến (đề nghị…)
(C nói, A,B nghe)
II-Một số kiểu hành động nói thường gặp:
1. Ngữ liệu: (1, 2 tr. 62, 63)
2. Phân tích:
Hành động nói của Lí Thông:
-Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu.
-Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết.
-Thôi bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi.
-Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
? trình bày.
? đe doạ.
? đuổi khéo
? hứa hẹn.
(2) Các hành động nói và mục đích:
Hành động nói
Mục đích nói
-Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
-U nhất định bán con đấy ư ?
-U không cho con ở nhà nữa ư ?
-Khốn nạn thân con thế này !
-Trời ơi !
-Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
? hỏi
? hỏi
? hỏi
? báo tin
? bộc lộ cảm xúc
? bộc lộ cảm xúc
Hành động nói
Mục đích nói
3. Nhận xét:
Dựa theo mục đích của hành động nói mà đặt tên cho nó.
Một số kiểu hành động nói thường gặp
Hành động hỏi
Hành động trình bày
Hành động điều khiển
Hành động hứa hẹn
Hành động bộc lộ cảm xúc
Hành động nói
Mục đích nói





hỏi
trình bày, thông báo, nêu ý kiến, tả, kể.
cầu khiến, yêu cầu, đề nghị, đe doạ,.
hứa hẹn
bộc lộ cảm xúc
Lí thuyết
I.Hành động nói là gì ?
1.Ngữ liệu (sgk-tr 62):
2.Phân tích:
3.Nhận xét:
4.Ghi nhớ:
Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp:
1.Ngữ liệu (sgk-tr 62):
2.Phân tích:
3.Nhận xét:
4.Ghi nhớ:
Người ta dựa theo mục đích của hành động nói mà đặt tên cho nó. Những kiểu hành động nói thường gặp là hỏi, trình bày (báo tin, kể, tả, nêu ý kiến, dự đoán,...), điều khiển (cầu khiến, đe doạ, thách thức,...), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.
Câu hỏi: Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ nhằm mục đích gì? Hãy xác định mục đích của hành động nói thể hiện ở một câu trong bài Hịch và vai trò của câu ấy đối với việc thực hiện mục đích chung?
B. Luyện tập:
Số 1 (tr.63):
“Ngó thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn l­ìi cú diều mà sỉ mắng triều đình…”
“Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có mặc thì ta cho áo…”
khích lệ lòng căm thù giặc…
“Huấn luyện quân sĩ, tập dượt cung tên khiến cho người người giỏi như Bàng Mông…”
khích lệ lòng trung quân ái quốc…
khích lệ tinh thần học tập,rèn luyện…
Khích lệ tinh thần học tập “Binh thư yếu lược”… và lòng yêu nước của các tướng sĩ.
MỤC ĐÍCH CỦA HÀNH ĐỘNG NÓI
trình bày(kể)
trình bày (tả)
điều khiển
Số 1 (tr.63):
Hành động nói
Số 2.a (tr.64):
B. Luyện tập:
Hành động nói và mục đích nói
Lời bà lão
Lời chị Dậu
-Bác trai đã khá rồi chứ ?
? hỏi
-Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn.
? cầu khiến
-Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ.
? Bộc lộ cảm xúc
-Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
? Bộc lộ cảm xúc
-Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy !
? cầu khiến
-Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường.
? cảm ơn
-Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.
? trình bày
-Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ.
? tiếp nhận
-Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã.
? trình bày
-Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.
? Bộc lộ cảm xúc
B. Luyện tập:
Số 2.c (tr.64):
Hành động nói và mục đích nói
Lời lão Hạc
Lời ông giáo
-Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ !
? báo tin
-Bán rồi !
? xác nhận, thừa nhận
Họ vừa bán xong.[...]
? bộc lộ cảm xúc
-Khốn nạn ...
? tả
Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà ngay đằng sau nó, tóm lấy hai cẳng sau nó dốc ngược nó lên.
? kể
-Cụ bán rồi ?
? hỏi
-Thế nó cho bắt à ?
? hỏi
? báo tin
? bộc lộ cảm xúc
Ông giáo ơi ! ...
? bộc lộ cảm xúc
Nó có biết gì đâu !
Nó thấy tôi gọi thì chạy ngay về, vẫy đuôi mừng.
Tôi cho nó ăn cơm.
? kể
B. Luyện tập:
B. Luyện tập:
Số 3 (tr. 65):
Hành động nói
Mục đích nói
-Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau.
điều khiển.
hứa.
-Anh hứa đi.
-Anh xin hứa.
điều khiển.
bài tập trắc nghiệm
Chọn tình huống đúng nhất trong các câu hỏi sau:
Phương tiện dùng để thực hiện hành động nói là gì ?
A. Nét mặt. C. Điệu bộ.
B. Cử chỉ. D. Ngôn ngữ.
2) Trong câu "Lúc bấy giờ, ta cùng các ngươi sẽ bị bắt, đau xót biết chừng nào !" người nói đã sử dụng kiểu hành động nói nào ?
A. Hành động trình bày. C. Hành động bộc lộ cảm xúc.
B. Hành động hỏi. D. Hành động điều khiển.
D
C
bài tập tự luận
Hãy viết một đoạn văn tự sự ngắn (3-4 câu). Xác định hành động nói và mục đích nói ?
Đoạn mẫu:
Chiều nào đi học về, Lan cũng vào nhà tôi chơi. Từ trong nhà, tôi đã nghe tiếng gọi:
-Nga ơi, mở cửa cho tớ !
Tôi vội chạy ra và mở cửa cho bạn.
Học bài, nắm vững phần ghi nhớ và làm bài tập 2-b tr.64-SGK.
2. Chuẩn bị bài: Hành động nói (tiếp theo) tr.70-71.
Cách thực hiện hành động nói.
hướng dẫn về nhà