Bài 23. Hành động nói

Kiểm tra bài cũ
Em hãy cho biết hành động nói là gì?
Nêu những kiểu hành động nói thường gặp?
Tr? L?I
* H�nh d?ng núi l� h�nh d?ng du?c th?c hi?n b?ng l?i núi nh?m m?c dớch nh?t d?nh.
* Người ta dựa theo mục đích của hành động nói mà đặt tên cho nó.
Những kiểu hành động nói thường gặp là hỏi, trình bày (báo tin, kể, tả, nêu ý kiến, dự đoán,…), điều khiển (cầu khiến, đe doạ, thách thức,…), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.
1/ Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
2/ Con có ăn không thì bảo ?
-Kiểu câu:
câu hỏi
-Kiểu hành động nói:
hỏi
-Kiểu câu:
-Kiểu hành động nói:
câu hỏi
điều khiển
(1)Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý.(2)Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy.(3) Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm.(4) Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày.(5) Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
( Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)
câu
Mục đích
Kiểu câu
Kiểu hđ nói
Anh đi đâu?
Đẹp quá nhỉ?
Anh tắt thuốc lá đi có được không?
Anh đi đi !
Chao ôi đẹp quá !
Anh ấy đi rồi.
Anh còn phải đi nữa.
Tôi sẽ đi.
Một bông hoa đẹp!
Cách dùng trực tiếp
Cách dùng
gián tiếp
2/ Kết luận
Mỗi hành động nói có thể được thực hiện bằng kiểu câu có chức năng chính phù hợp với hành động đó ( cách dùng trực tiếp) hoặc bằng kiểu câu khác ( cách dùng gián tiếp).
II. LUYỆN TẬP
1/ Tìm các câu nghi vấn trong bài Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn. Cho biết những câu ấy được dùng làm gì. Vị trí của mỗi câu nghi vấn trong từng đoạn văn có liên quan như thế nào đến mục đích nói của nó?
“ Từ xưa…không có?”:
Hỏi để khẳng định
“ Lúc bấy…muốn vui vẻ…không?:
Hỏi để phủ định
“Lúc bấy…không muốn vui vẻ…không?”:
Hỏi để khẳng định
“Vì sao vậy?”:
Hỏi để giải thích
“Nếu vậy…đất nữa?”:
Hỏi để phủ định
Đáp án:
* Những câu nghi vấn ở cuối đoạn dùng để khẳng định ( hoặc phủ định) điều được nêu ra.
* Những câu nghi vấn mở đầu đoạn: nêu vấn đề cho tướng sĩ chuẩn bị tư tưởng đọc ( nghe) phần lí giải của tác giả.
Bài 2: Nhiều người có nhận xét là trong các bài nói, bài viết của mỡnh, Chủ tịch Hồ Chí Minh thường kêu gọi chiến sĩ, đồng bào bằng nh?ng câu trần thuật. Hãy tỡm nh?ng câu trần thuật có mục đích cầu khiến trong các đoạn trích dưới đây của Người và cho biết hỡnh thức diễn đạt ấy có tác dụng như thế nào trong việc động viên quần chúng.
a. Vì vËy, nhiÖm vô thiªng liªng cña toµn d©n ta lóc nµy lµ ph¶i n©ng cao tinh thÇn quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng, quyÕt t©m gi¶i phãng miÒn Nam, b¶o vÖ miÒn B¾c, tiÕn tíi hoµ bình thèng nhÊt Tæ quèc.
HÔ cßn mét tªn x©m l­îc trªn ®Êt n­íc ta, thì ta cßn ph¶i tiÕp tôc chiÕn ®Êu, quÐt s¹ch nã ®i.
Đång bµo vµ chiÕn sÜ miÒn Nam anh hïng, d­íi ngän cê vÎ vang cña mÆt trËn D©n téc Gi¶i phãng, liªn tôc tiÕn c«ng, liªn tôc næi dËy, kiªn quyÕt tiÕn lªn, giµnh lÊy th¾ng lîi hoµn toµn.
Qu©n vµ d©n miÒn B¾c ra søc thi ®ua yªu n­íc, x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ lµm trßn nghÜa vô cña mình ®èi víi ®ång bµo miÒn Nam ruét thÞt(…).
Bài 2: Nhiều người có nhận xét là trong các bài nói, bài viết của mỡnh, Chủ tịch Hồ Chí Minh thường kêu gọi chiến sĩ, đồng bào bằng nh?ng câu trần thuật. Hãy tỡm nh?ng câu trần thuật có mục đích cầu khiến trong các đoạn trích dưới đây của Người và cho biết hỡnh thức diễn đạt ấy có tác dụng như thế nào trong việc động viên quần chúng.
b. Cuối cùng, tôi để lại muôn vàn tỡnh thân yêu cho toàn dân, toàn Dảng, cho toàn thể bộ đội, cho các cháu thanh niên và nhi đồng.
(.) Diều mong muốn cuối cùng của tôi là : Toàn Dảng, toàn ta đoàn kết phấn đấu xây dựng một nước Việt Nam hoà bỡnh, thống nhất, độc lập, dân chủ và giầu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới.
(Di chúc)
Tác dụng: Bác dùng kiểu câu có mục đích cầu khiến để kêu gọi có tác dụng tạo sự gần gũi, giản dị( không có tính hô hào) như những lời tâm sự nhẹ nhàng thân thiết dễ đi vào lòng người…
Bài 3: Tỡm các câu có mục đích cầu khiến trong đoạn trích sau. Mỗi câu ấy thể hiện mối quan hệ gi?a các nhân vật và tính cách nhân vật như thế nào?
Dế Choắt trả lời tôi bằng một giọng rất buồn rầu:
- Thưa anh em cũng muốn khôn nhưng khôn không được. Dụng đến việc gỡ là em thở rồi, không còn hơi sức đâu mà đào bới n?a [..]. Hay bây giờ em nghĩ thế này..Song anh cho phép em mới dám nói...
Rồi Dế Choắt loanh quanh, ban khoan. Tôi phải bảo:
- Dược chú mày cứ nói thẳng thừng ra nào.
Dế Choắt nhỡn tôi mà rằng:
Anh đã nghĩ thương em như thế thỡ hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tối lửa tắt đèn có đứa nào đến bắt nạt thỡ em chạy sang.
Chưa nghe hết câu , tôi đã hếch rang lên, xỡ một hơi rõ dài. Rồi với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng:
- Hức ! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo như thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Dào tổ nông thỡ cho chết!
Tôi về, không một chút bận tâm
=> Dế Choắt yếu đuối nên cầu khiến nhã nhặn, mềm mỏng, khiêm tốn. Dế Mèn ỷ thế mạnh giọng ra lệnh, hách dịch.
4/ Trong các cách hỏi dưới đây, em nên dùng những cách nào để hỏi người lớn?
a) Bác có biết bưu điện ở đâu không ạ?
b) Bác làm ơn chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu không ạ ?
c) Bưu điện ở đâu, hả bác?
d) Chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu với !
e) Bác có thể chỉ giúp cháu bưu điện ở đâu không ạ?
e
b
Mang tính lịch sự, kính trọng, lễ phép hơn.
5/ Trong quán ăn, một người nói với người bên cạnh: “Anh có thể chuyển giúp tôi lọ gia vị không ạ?”. Theo em, trong những hành động dưới đây, người nghe nên chọn hành động nào?
a) Lẳng lặng đưa lọ gia vị cho người kia.
b) Trả lời người kia: “ Có chứ ạ. Cái lọ ấy không nặng đâu mà !”
c) Đưa lọ gia vị cho người kia và nói: “ Mời anh.”( hoặc “Mời chị.”, “Mời bác.”…)
c
Mang tính lịch sự hơn.
Hãy viết một đoạn đối thoại ngắn, chỉ ra kiểu hành động nói và cách thức thực hiện hành động nói ?
Tổ Văn-Sử-GDCD-Giáo án Tiếng Việt 8
* Cần nhớ :
Hành động nói
Khái niệm
Các kiểu hành động nói
Cách thực hiện hành động nói
Hỏi
Trình bày
Điều khiển
Bộc lộ cảm xúc
Gián
tiếp
Trực
tiếp
Hứa
hẹn