Bài 23. Hành động nói

Nhiệt liệt chào mừng
các thầy cô đến dự tiết học
Môn ngữ văn 8

kiểm tra bài cũ
Câu 2: Chỉ ra đặc điểm hình thức và kiểu câu phủ định của câu sau:
" Tôi không lội qua sông thả diều như thằng Quý và không đi ra đồng nô đùa như thằng Sơn nữa"
( " Tôi đi học" - Thanh Tịnh)
Câu 1: Hãy trình bày cách hiểu của em về câu phủ định bằng cách hoàn thiện sơ đồ sau
Câu phủ định
Đặc điểm
Phản bác một ý kiến, một nhận định
Từ ngữ phủ định
Chức năng
Câu phủ định miêu tả
Câu phủ định bác bỏ
Chỉ ra đặc điểm hình thức và kiểu câu phủ định của câu sau:
" Tôi không lội qua sông thả diều như thằng Quý và không đi ra đồng nô đùa như thằng Sơn nữa"
( " Tôi đi học" - Thanh Tịnh)
không
không
Câu phủ định miêu tả
Tiết 97
Hành động nói
I. Hành động nói là gì?
1) Ví dụ
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi
Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:
- Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Thạch Sanh lại thật thà tin ngay.Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.
( Thạch Sanh)
1. Lí Thông nói với Thạch sanh nhằm mục đích chính là gì? Câu nào thể hiện rõ nhất mục đích ấy?
2. Lí Thông có đạt được mục đích của mình không? Chi tiết nào nói lên điều đó?
3. Lí Thông đã thực hiện mục đích của mình bằng phương tiện gì?
4. Nếu hiểu hành động là " việc làm cụ thể của con người nhằm một mục đích nhất định" thì việc làm của Lí Thông có phải là một hành động không? Vì sao?
STT
Câu nói của Lí Thông
Mục đích chính
Phương tiện
1
2
3
4
Đuổi Thạch Sanh đi, cướp công của Thạch Sanh
Đạt được mục đích
Thạch Sanh tin, từ giã mẹ con Lí Thông ra đi
Lời nói
Thôi, bây giờ
nhân trời chưa sáng
em hãy trốn ngay đi.
I. Hành động nói là gì?
1) Ví dụ
2) Ghi nhớ:
A hỏi B:
Ngày mai, mấy giờ lớp mình lao động?
B có thể ứng xử như sau:
(1) B không nói gì.
(2) B nói: Tớ không biết
(3) B nói: Hai giờ chiều.
? Cho biết A thực hiện hành động nói gì?
? Câu trả lời nào của B giúp A đạt được mục đích của hành động nói? Vì sao?

Hỏi



(1) B không cộng tác hội thoại với A.


(2) Cộng tác hội thoại với A nhưng không cung cấp được tin trả lời theo nội dung đòi hỏi của A.

(3) B cộng tác và thoả mãn được việc cung cấp tin cần thiết cho A.
3) Lưu ý:
Hành động nói là hành động do người nói thực hiện, nó có thể có hiệu quả cũng có thể không có hiệu quả.
Tuy nhiên, người sử dụng luôn cần có ý thức hướng tới việc đạt hiệu quả khi sử dụng hành động nói.
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp
1) Ví dụ
a) Ví dụ 1:
STT
Câu nói của Lí Thông
Mục đích
1
2
3
4
Trình bày
Đe doạ
Đuổi khéo
Hứa hẹn
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp
1) Ví dụ
a) Ví dụ 1:
b) Ví dụ 2:
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà Cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc.
[...] Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ giục nó phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc:
- U nhất định bán con đấy ư? U không cho con ở nhà nữa ư ? Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi!...
( " Tắt đèn"- Ngô Tất Tố)
Nhân vật
Hành động nói
Mục đích
Cái Tí
Chị Dậu
Hỏi
Báo tin
-Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?
Hỏi
Hỏi
Bộc lộ cảm xúc
Bộc lộ cảm xúc

U nhất định bán con đấy ư?
U không cho con ở nhà nữa ư?

Khốn nạn thân con thế này!

- Trời ơi!...
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Bài tập: Hãy nối các hành động nói ở cột A với mục đích tương ứng ở cột B.
a) Hãy vẽ ngay cho ta một chiếc thuyền
b) Thế thì phải giục anh ấy ăn mau đi kẻo người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy.
c) Một hôm nọ, Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ.
d) Dế Mèn trêu chị Cốc là dại.
1) Nhận xét,đánh giá
2) Kể
3) Ra lệnh
4) Khuyên
2) Ghi nhớ
Bài tập
A hỏi B:
Cậu vừa đi Sầm Sơn về đấy à?
B gật đầu.
A hỏi lại:
Có vui không?
B lắc đầu
Trong đoạn hội thoại trên có những hành động nói nào? Mục đích của hành động đó?
Theo em, có những phương tiện nào để thực hiện hành động nói?
s
3) Lưu ý
Phương tiện thực hiện hành động nói: lời nói, cử chỉ, điệu bộ ( gật đầu, lắc đầu, nhún vai, phẩy tay.)
III. Luyện tập
Bài 2 ( SGK, tr 64)
Chỉ ra các hành động nói và mục đích
của mỗi hành động nói trong những đoạn trích sau:
Tiếng chó sủa vang các xóm.
Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang:
- Bác trai đã khá rồi chứ?
- Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng
xem ý hãy còn lề bề, lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.
( " Tắt đèn" - Ngô Tất Tố)
c. Hôm sau lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão
báo ngay:
- Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ!
- Cụ bán rồi?
- Bán rồi! Họ vừa bắt xong.[...]
- Thế nó cho bắt à?
( " Lão Hạc" - Nam Cao)
Nhóm 1 + 3: Thảo luận câu a
Nhóm 2+ 4: Thảo luận câu c
- Nhưng xem ý hãy còn lề bề, lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.
Mục đích
Ví dụ
a
- Bác trai đã khá rồi chứ?
- Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường.
Hành động nói
c
- Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ!
- Cụ bán rồi?
- Bán rồi!
- Họ vừa bắt xong.
- Thế nó cho bắt à?
Hỏi
Cảm ơn
Trình bày
Hỏi
Báo tin
Xác nhận, thừa nhận
Hỏi
Báo tin
Bài 3 ( SGK, tr 65)
Đoạn trích dưới đây có ba câu chứa từ hứa. Hãy xác định
kiểu hành động nói được thực hiện trong mỗi câu ấy.
Em đi nhanh về chiếc giường, đặt con Em Nhỏ quàng tay
vào con Vệ Sĩ.
- Em để nó ở lại- Giọng em ráo hoảnh- Anh phải
hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau.
Anh nhớ chưa? Anh hứa đi.
- Anh xin hứa.
Tôi mếu máo trả lời và đứng như chôn chân xuống
đất, nhìn theo cái bóng bé nhỏ liêu xiêu của em tôi trèo
lên xe.
( " Cuộc chia tay của những con búp bê" - Khánh Hoài)
Stt
Câu
Kiểu hành động nói
1
3
2
Anh hứa đi.
Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau.
Anh xin hứa.
Yêu cầu
Yêu cầu, nài ép
Hứa
Bài tập 4
Đặt câu theo yêu cầu sau:
Một hành động hỏi
Một hành động bộc lộ cảm xúc
Một hành động nói thuộc nhóm trình bày
Một hành động nói thuộc nhóm điều khiển
Dặn dò
1. Học thuộc Ghi nhớ.
2.Hoàn thiện các bài tập còn lại phần Luyện tập ( SGK, trang 63,64)
3. Soạn bài:Nước Đại Việt ta

Trân trọng cảm ơn
các thầy cô giáo
đã tới dự tiết học