Bài 23. Hành động nói

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚP
GIÁO VIÊN: BÙI THỊ TRÚC GIANG
TRƯỜNG THCS TAM QUAN BẮC
Kiểm tra bài cũ:
Câu hỏi : Nêu đặc điểm hình thức, chức năng của câu
phủ định? Cho ví dụ?
- Câu phủ định là câu có những từ ngữ phủ định như: không, chẳng, chả, chưa, không phải(là), chẳng phải(là), đâu có phải(là), đâu(có)...
- Câu phủ định dùng để:
+ Thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó (câu phủ định miêu tả).
VD: Nam không đi học.
+ Phản bác một ý kiến, một nhận định (câu phủ định bác bỏ).
VD: Không phải! Nam đi học.
HOẠT ĐỘNG
GIAO TIẾP
HÀNH ĐỘNG NÓI
Bài 23,Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
I. Hành động nói là gì?
1. Bài tập tìm hiểu:
Đọc đoạn trích sau:
Mẹ con Lý Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lý Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:
Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lý Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.
(Thạch Sanh)
Bài 23,Tiết 95:
HÀNH ĐỘNG NÓI
(1) Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. (2) Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. (3) Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. (4) Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
(1) Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. (2) Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. (3) Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. (4) Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.

- Lý Thông tìm cách đuổi Thạch Sanh đi để cướp công của Thạch Sanh
Bài 23,Tiết 95:
HÀNH ĐỘNG NÓI
Đoạn trích :
Mẹ con Lý Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lý Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:
Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lý Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.
(Thạch Sanh)
Bài 23,Tiết 95:
HÀNH ĐỘNG NÓI
Đoạn trích :
Mẹ con Lý Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lý Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:
Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lý Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.
(Thạch Sanh)
Bài 23,Tiết 95:
HÀNH ĐỘNG NÓI
Có
(1) Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. (2) Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. (3) Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. (4) Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.

- Lý Thông tìm cách đuổi Thạch Sanh đi để cướp công của Thạch Sanh
Hành động nói
Lời nói
Mục đích
Bài 23,Tiết 95:
HÀNH ĐỘNG NÓI
I. Hành động nói là gì?
1. Bài tập tìm hiểu:
- Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. (2) Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. (3) Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. (4) Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
-Mục đích: Lý Thông tìm cách đuổi Thạch Sanh đi để cướp công của Thạch Sanh
-> Hành động nói
I. Hành động nói là gì?
2. Kết luận:
Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
Bài tập tình huống
A hỏi B:
- Mấy giờ rồi ?

B có thể ứng xử như sau:
(1) B im lặng không trả lời.
(2) B nói: Xin lỗi, tôi không biết.
(3) B nói: 3 giờ rồi.

Bài 23,Tiết 95:
HÀNH ĐỘNG NÓI
=> Chú ý: Khi thực hiện hành động nói có thể đạt được mục đích nói mà cũng có thể không.
Vậy theo em hành động nói có thể đạt được hiệu quả giao tiếp hay không lệ thuộc vào điều gì?
Lệ thuộc vào người nghe có chịu cộng tác với người nói hay không.
Vốn hiểu biết và khả năng suy đoán của người nghe có đủ để tiếp nhận lời nói của người nói hay không?
I. Hành động nói là gì?
1. Bài tập tìm hiểu: (SGK)
I. Hành động nói là gì?
2. Kết luận:
Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp.
1. Bài tập tìm hiểu: (SGK)
Bài 23,Tiết 95:
HÀNH ĐỘNG NÓI
(1)Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu.
(2)Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết.
(3)Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy.
trốn đi ngay đi.
(4)Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Đẩy Thạch Sanh đi để mình hưởng lợi
Xác định mục đích của hành động nói:
trình bày

Bài 23,Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
đe doạ
điều khiển
hứa hẹn
Lời của Lý Thông
Mục đích

Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị Thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói dãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc.
[…] Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ nó giục phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc:
- U nhất định bán con đấy ư ? U không cho con ở nhà nữa ư ? Khốn nạn thân con thế này ! Trời ơi !...
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn )
Bài tập: Chỉ ra các hành động nói trong đoạn trích sau và cho biết mục đích của mỗi hành động.
Đoạn văn:
bộc lộ cảm xúc
Khốn nạn thân con thế này ! Trời ơi !...
Hỏi, bộc lộ cảm xúc
U không cho con ở nhà nữa ư?
Hỏi, bộc lộ cảm xúc
U nhất định bán con đấy ư ?
Trình bày ( báo tin )
Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài .
Hỏi , bộc lộ cảm xúc
Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
MỤC ĐÍCH
? HÀNH ĐỘNG NÓI
Bài 23,Tiết 95:
HÀNH ĐỘNG NÓI
I. Hành động nói là gì?
1. Bài tập tìm hiểu: (SGK)
2. Kết luận:
Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp.
2. Kết luận:
Những kiểu hành động nói thường gặp là:
- Hỏi
- Trình bày (báo tin, kể, tả, nêu ý kiến…)
- Hứa hẹn ( bảo đảm, hứa ….)
- Điều khiển (cầu khiến, đe doạ, thách thức…)
- Bộc lộ cảm xúc ( cảm ơn, xin lỗi, than phiền…)
1. Bài tập tìm hiểu: (SGK)
Bài 23,Tiết 95:
HÀNH ĐỘNG NÓI
Bài tập 3 : Đoạn trích dưới đây
có ba câu chứa từ hứa. Hãy xác định
kiểu hành động nói trong mỗi câu ấy.

"Em đi nhanh về chiếc giường, đặt con Em Nhỏ quàng tay vào con Vệ Sĩ.
- Em để nó ở lại - Giọng em ráo hoảnh - Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau. Anh nhớ chưa? Anh hứa đi.
- Anh xin hứa.
Tôi mếu máo trả lời và đứng như chôn chân xuống đất, nhìn theo cái bóng bé nhỏ liêu xiêu của em tôi trèo lên xe."
(Khánh Hoài)
Bài tập 3 :
- Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau.
- Anh hứa đi.
- Anh xin hứa.
hành động điều khiển
hành động điều khiển
hành động hứa
Như vậy, không phải câu nào có từ hứa cũng là thực hiện hành động hứa. Hành động hứa chỉ được thực hiện khi người nói câu hứa đó phải thuộc ngôi thứ nhất.

- Điều khiển ( cầu khiến, đe dọa, thách thức…)
 Câu cầu khiến
-Hỏi
-Hứa hẹn ( hứa, bảo đảm …)
 Câu trần thuật
-Trình bày ( kể, tả, nêu ý kiến, nhận xét ..
KIỂU CÂU
CÁC HÀNH ĐỘNG NÓI
Bài 23,Tiết 95:
HÀNH ĐỘNG NÓI
- Bộc lộ cảm xúc ( cảm ơn, xin lỗi …)
 Câu trần thuật
 Câu nghi vấn
 Câu cảm thán
TRÒ CHƠI TIẾP SỨC
Bài 23,Tiết 95:
HÀNH ĐỘNG NÓI
 trình bày
 câu trần thuật
- Thầy em hãy ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột!. (Tắt đèn)
 điều khiển
 câu cầu khiến
- Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân Quân điếu phạt trước lo trừ bạo.
(Nước Đại Việt ta)
 hỏi
 câu nghi vấn
- Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui vẻ phỏng có được không? (Hịch tướng sĩ)
 bộc lộ cảm xúc
 câu cảm thán
- Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi! (Nhớ rừng)
Kiểu hành động nói
Kiểu câu
Ví dụ
Bài 23,Tiết 95:
HÀNH ĐỘNG NÓI
I. Hành động nói là gì?
1. Bài tập tìm hiểu: (SGK)
2. Kết luận:
Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp.
2. Kết luận:
Người ta dựa theo mục đích của hành động nói mà đặt tên cho nó. Những kiểu hành động nói thường gặp là:
- hỏi, trình bày (báo tin, kể, tả, nêu ý kiến…)
- điều khiển (cầu khiến, đe doạ, thách thức…)
- hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.
1. Bài tập tìm hiểu: (SGK)
III. Luyện tập.
Bài 23,Tiết 95:
HÀNH ĐỘNG NÓI
I. Hành động nói là gì?
1. Bài tập tìm hiểu: (SGK)
2. Kết luận: Ghi nhớ: ( SGK )/ Tr. 62
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp.
2. Kết luận: Ghi nhớ: ( SGK )/ Tr. 63

1. Bài tập tìm hiểu: (SGK)
III. Luyện tập.
Bài 23,Tiết 95:
HÀNH ĐỘNG NÓI
I. Hành động nói là gì?
1. Bài tập tìm hiểu: (SGK)
2. Kết luận: Ghi nhớ: ( SGK )/ Tr. 62
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp.
2. Kết luận: Ghi nhớ: ( SGK )/ Tr. 63

1. Bài tập tìm hiểu: (SGK)
III. Luyện tập.
Bài tập 2:
Bài 23,Tiết 95:
HÀNH ĐỘNG NÓI
Bài tập 2:
Chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói trong đoạn trích sau:
a. Tiếng chó sủa vang các xóm.
Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang:
Bác trai đã khá rồi chứ ?
Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.
Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.
Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy !
Rồi bà lão lật đật trở về với vẻ mặt băn khoăn.
( Ngô Tất Tố - Tắt đèn )
(1) Bác trai đã khá rồi chứ ?
(2) Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.
(3) Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn.
(4) Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.

(5) Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.
- (6) Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy !
=> Hỏi
=> Cảm ơn, trình bày
=> Cầu khiến ( khuyên bảo )
=> Trình bày ( dự đoán tình hình )
=> Trình bày.
=> Điều khiển ( thúc giục, khuyên bảo )
b. "Lê Thận nâng gươm lên ngang đầu nói với Lê Lợi:
- Đây là trời phó thác cho minh công làm việc lớn. Chúng tôi nguyện đem xương thịt của mình theo minh công, cùng với thanh gươm thần này để báo đền Tổ quốc!"
(Sự tích Hồ Gươm)
c. Hôm sau lão Hạc sang nhà. Vừa thấy tôi, lão báo ngay:
- Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ!
- Cụ bán rồi?
- Bán rồi! Họ vừa bắt xong. (.)
- Thế nó cho bắt à?
Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. Lão hu hu khóc .
- Khốn nạn. Ông giáo ơi! . Nó có biết gì đâu! Nó thấy tôi gọi thì chạy ngay về, vẫy đuôi mừng. Tôi cho nó ăn cơm. Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà, ngay đằng sau nó, tóm lấy hai cẳng sau nó dốc ngược nó lên.
(Nam Cao - Lão Hạc)
c.
Hôm sau lão Hạc sang nhà. Vừa thấy tôi, lão báo ngay:
- Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ!
- Cụ bán rồi?
- Bán rồi! Họ vừa bắt xong. (.)
- Thế nó cho bắt à?
Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. Lão hu hu khóc .
- Khốn nạn. Ông giáo ơi! . Nó có biết gì đâu! Nó thấy tôi gọi thì chạy ngay về, vẫy đuôi mừng. Tôi cho nó ăn cơm. Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà, ngay đằng sau nó, tóm lấy hai cẳng sau nó dốc ngược nó lên.
(Nam Cao - Lão Hạc)
Đáp án
I. Hành động nói là gì?
1. Bài tập tìm hiểu: (SGK)
2. Kết luận: Ghi nhớ: ( SGK )/ Tr. 62
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp.
2. Kết luận: Ghi nhớ: ( SGK )/ Tr. 63

1. Bài tập tìm hiểu: (SGK)
III. Luyện tập.
Bài tập 2:
Bài 23,Tiết 95:
HÀNH ĐỘNG NÓI
I. Hành động nói là gì?
1. Bài tập tìm hiểu: (SGK)
2. Kết luận:
Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp.
2. Kết luận:
Người ta dựa theo mục đích của hành động nói mà đặt tên cho nó. Những kiểu hành động nói thường gặp là:
- hỏi, trình bày (báo tin, kể, tả, nêu ý kiến…)
- điều khiển (cầu khiến, đe doạ, thách thức…)
- hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.
1. Bài tập tìm hiểu: (SGK)
III. Luyện tập.
Bài 23,Tiết 95:
HÀNH ĐỘNG NÓI
Tiết 95: Hành động nói
Cậu vừa đi du lịch về đấy à?
(Gật đầu.)
A. Có vui không?
B. (Lắc đầu.)
Bài tập mở rộng:
Em hãy cho biết đoạn văn trên có những hành động nói nào?
-> Có hành động hỏi và hành động gật đầu, lắc đầu ( xác nhận và bác bỏ).
=>Như vậy hành động nói có thể diễn ra bằng lời nói tương ứng với các kiểu câu, cũng có thể bằng cử chỉ, điệu bộ, nhưng dạng điển hình của hành động nói vẫn là bằng lời nói.
Bài 23,Tiết 95: HÀNH ĐỘNG NÓI
I. Hành động nói là gì?
1. Bài tập tìm hiểu: (SGK)
2. Kết luận:
Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
II. Một số kiểu hành động nói thường gặp.
2. Kết luận:
Người ta dựa theo mục đích của hành động nói mà đặt tên cho nó. Những kiểu hành động nói thường gặp là:
- hỏi, trình bày (báo tin, kể, tả, nêu ý kiến…)
- điều khiển (cầu khiến, đe doạ, thách thức…)
- hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.
1. Bài tập tìm hiểu: (SGK)
III. Luyện tập.
Chú ý: Trong quá trình giao tiếp, cần xác định rõ đối tượng giao tiếp để có những hành động nói phù hợp, đạt hiệu quả giao tiếp cao.
Bài tập về nhà:

ViÕt ®o¹n v¨n ng¾n sö dông hµnh ®éng nãi phï hîp ®Ó ®­a ra suy nghÜ, nhËn ®Þnh cña c¸ nh©n m×nh vÒ thùc tr¹ng hiÖn nay cã mét sè b¹n häc sinh ham mª ®iÖn tö qu¸ møc, h·y h­íng b¹n ®Õn víi nh÷ng ng­êi b¹n vui vÎ hoµ ®ång, ®Õn ng«i tr­êng th©n thiÖn?
Hành động nói
Khái niệm
Các kiểu hành động nói thường gặp
Hỏi
Trình bày
Hứa hẹn
Điều khiển
Bộc lộ cảm xúc
Báo tin, kể, tả,
nêu ý kiến, dự đoán, .
Cầu khiến, đe doạ,
thách thức, .
Là hành động được thực hiện bằng lời nói
nhằm mục đích nhất định.

Chân
thành
cám ơn
Thầy cô
và
các em
Kính
chúc
Thầy cô
và các em
dồi dào
sức khỏe