Bài 23. Hành động nói

HÀNH ĐỘNG NÓI !
HOẠT ĐỘNG
GIAO TIẾP
HÀNH ĐỘNG
NÓI
?
Hành động là việc làm cụ thể của một con người nhằm một mục đích nhất định
Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:
- Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
- Thạch Sanh thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.
(Th?ch Sanh)


(1) Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. (2) Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. (3) Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. (4) Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.

- Mục đích: Lí Thông đuổi Thach Sanh đi nhằm cướp công của Thạch Sanh.
- Lí Thông đạt được mục đích.

"Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân."

Câu nói thể hiện: "Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi."
- Lí Thông thực hiện được mục đích ấy bằng phương tiện lời nói.
-> Lời nói của Lí Thông là một hành động vì nó có tính mục đích.
=> Hành động của Lí Thông là hành động nói.

Bài tập tình huống
A hỏi B:
- Mấy giờ rồi ?
B có thể ứng xử như sau:

Câu trả lời của B thỏa mãn được việc cung cấp thông tin cần thiết cho A.

(1) B im lặng không trả lời.
B có cộng tác nhưng B không nắm được nội dung thông tin để trả lời theo nội dung đòi hỏi của A.
B không cộng tác với A. Có thể B đang mải theo đuổi chuyện riêng của mình và không nghe thấy lời A hỏi. Hoặc có thể B nghe thấy lời A nhưng không muốn trả lời.

(2) B nói: Xin lỗi, tôi không biết.

(3) B nói: 3 giờ rồi.
=> Hành động nói => Hỏi
(1) Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. (2) Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. (3) Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. (4) Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.

- Lý Thông tìm cách đuổi Thạch Sanh đi để cướp công của Thạch Sanh
(1)Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu.
(2) Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết.
(3)Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy
trốn đi ngay đi.
(4)Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.
Đẩy Thạch Sanh đi để mình hưởng lợi
Xác định mục đích của hành động nói:

Lời của Lý Thông
Mục đích
Trìnhbày
Điềukhiển (đe doạ )
Điều khiển
Hứa hẹn
HÀNH ĐỘNG NÓI
A- Chủ nhật đến mình chơi nhé?
C- Thôi, bận thì để hôm khác, đến nhé, tụi mình chờ đấy!
B- Mình còn xem có bận gì không đã
B- Thôi được, mình sẽ đến!
trình bày (hứa…)
hỏi (rủ rê…)

hứa hẹn (th«ng b¸o)
cầu khiến (®Ò nghÞ...)
1
2
3
4
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:
- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một "giây" nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc.
(...) Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ giục nó phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc:
U nhất định bán con đấy ư?U không cho con ở nhà nữa ư? Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi!...
( Ngô tất Tố, Tắt đèn)
VD 2: Chỉ ra các hành động nói trong đoạn trích sau và cho biết mục đích của mỗi hành động.
Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?
Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
U nhất định bán con đấy ư? ... Khốn nạn thân
con thế này! Trời ơi!...
.
Xác định mục đích của hành động nói:
hái
báo tin
bộc lộ cảm xúc
hành động nói
Mục đích
hứa hẹn
câu 3
điều khiển
câu 2
bộc lộ cảm xúc
câu 1
Mục đích
Hành động nói
LỜI CÁ VÀNG
(1)Ông lão ơi!
(2)Ông sinh phúc thả tôi trở về biển khơi.
(3. T«i sÏ xin đền ơn ông, ông muốn gì cũng được.
HÀNH ĐỘNG NÓI
ÔNG LÃO ĐÁNH CÁ VÀ CON CÁ VÀNG
Bài tập nhanh: Xác định hành động nói và mục đích nói trong những câu sau (đoạn trích Lão Hạc- t60)
Hành động nói
Mục đích
“Cậu vàng đi đời rồi , ông giáo ạ!”, Bán rồi, họ vừa bắt xong”
Báo tin
Cụ bán rồi?; “thÕ nã cho b¾t µ? ”
Để hỏi
Khốn nạn... Ông giáo ơi!...
Bộc lộ cảm xúc
Các câu còn lại
Trình bày
Một số kiểu hành động nói thường gặp
Bộc lộ cảm xúc
Hành động bộc lộ cảm xúc
Hứa hẹn
Hành động hứa hẹn
Yêu cầu, đề nghị, đe dọa
Hành động điều khiển
Thông báo, nêu ý kiến, tả, kể
Hành động trình bày
Hỏi, rủ rê
Hành động hỏi
Mục đích
Hành động nói
Cậu vừa đi du lịch về đấy à?
Gật đầu.
A. Có vui không?
B. Lắc đầu.
? Em hãy cho biết đoạn văn trên có những hành động nói nào?
-> Có hành động hỏi và hành động gật đầu, lắc đầu ( xác nhận và bác bỏ).
=>Như vậy hành động nói có thể diễn ra bằng lời nói tương ứng với các kiểu câu, cũng có thể bằng cử chỉ, điệu bộ, nhưng dạng điển hình của hành động nói vẫn là bằng lời nói.
Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.
Người ta dựa theo mục đích của hành động nói mà đặt tên cho nó. Những kiểu hành động nói thường gặp là hỏi, trình bày( báo tin, kể, tả, nêu ý kiến , dự đoán,...), điều khiển( cầu khiến, đe dọa, thách thức,...), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.
Ghi nhớ:
Chú ý: Trong quá trình giao tiếp, cần xác định rõ đối tượng giao tiếp để có những hành động nói phù hợp, đạt hiệu quả giao tiếp cao.
Bài tập 1:


Trần Quốc Tuấn viết “ Hịch tướng sĩ” nhằm mục đích khích lệ tướng sĩ học tập Binh thư yếu lược và lòng yêu nước của tướng sĩ.


- Mục đích của hành động nói trong câu văn“ Nay ta bảo thật các ngươi…làm rữa thịt Vân Nam Vương ở Cảo Nhai”: Khuyên tướng sĩ luôn cảnh giác cao trước kẻ thù và phải chăm chỉ tập luyện võ nghệ sẵn sàng đánh giặc.

- Vai trò của câu văn trên trong việc thực hiện mục đích chung là khích lệ lòng yêu nước của tướng sĩ trong việc bảo vệ đất nước.
Bài tập 2:a
b.
Tiết 95: Hành động nói
Bài tập 3 :
Xác định kiểu hành động nói được thực hiện trong câu chứa từ "hứa".
- Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau.
hành động điều khiển
- Anh hứa đi.
hành động điều khiển
- Anh xin hứa.
hành động hứa
Như vậy, không phải câu nào có từ hứa cũng là thực hiện hành động hứa. Hành động hứa chỉ được thực hiện khi người nói câu hứa đó phải thuộc ngôi thứ nhất.

Trường Trung học cơ sở Lê lợi
Tiết học của chúng ta đến đây đã hết
Cảm ơn các thầy cô giáo đã đến dự.
Thân ái chào các em học sinh !
Giáo viên: Võ Hồng Vân