Bài 23. Đối lưu - Bức xạ nhiệt

Bài 23 :
Kiểm tra bài cũ :
Câu hỏi : Tại sao trong những ngày rét sờ vào kim loại ta thấy lạnh, còn trong những ngày nắng nóng sờ vào kim loại ta lại thấy nóng ?
Trả lời : Vì khi kim loại dẫn nhiệt tốt. Những ngày rét, nhiệt độ bên ngoài thấp hơn nhiệt độ cơ thể nên khi sờ vào kim loại, nhiệt từ cơ thể truyền vào kim loại và phân tán trong kim loại nhanh nên ta cảm thấy lạnh, ngược lại những ngày nóng nhiệt độ bên ngoài cao hơn nhiệt độ cơ thể nên nhiệt từ kim loại truyền vào cơ thể nhanh và ta có cảm giác lạnh.
Bài 23 :
Trong trường hợp này nước đã truyền nhiệt bằng cách nào ?
I. ĐỐI LƯU
1. Thí nghiệm :
C1 : Nước màu tím di chuyển thành dòng từ dưới lên rồi từ
trên xuống hay di chuyển hỗn độn theo mọi phương ?
Trả lời : Di chuyển thành dòng.
C2 : Tại sao lớp nước ở dưới được đun nóng lại đi lên phía trên, còn lớp nước lạnh ở phía trên lại đi xuống dưới ?
(Hãy nhớ lại điều kiện để vật nổi lên, chìm xuống đã học trong phần cơ học)
Trả lời : Lớp nước ở dưới nóng lên trước, nở ra, trọng lượng
riêng của nó trở nên nhỏ hơn trọng lượng riêng của lớp nước lạnh ở trên. Do đó lớp nước nóng nổi lên còn lớp nước lạnh chìm xuống tạo thành dòng đối lưu.
C3 : Tại sao biết được nước trong cốc đã nóng lên ?
Trả lời : Nhờ nhiệt kế. Sự truyền nhiệt năng nhờ tạo thành các dòng như trên gọi là sự đối lưu.
Sự đối lưu cũng xảy ra trong chất khí.
2. Vận dụng :
C5 : Tại sao muốn đun nóng chất lỏng và chất khí phải đun
từ phía dưới ?
Trả lời : Để phần ở dưới nóng lên trước đi lên (vì trọng lượng riêng giảm). Phần ở trên chưa được đun nóng đi xuống tạo thành dòng đối lưu.
C6 : Trong chân không và trong chất rắn có xảy ra hiện tượng đối lưu không ?
Trả lời : Không, vì trong chân không cũng như trong chất rắn không thể tạo thành dòng đối lưu.
3. Thí nghiệm
C7 : Giọt nước màu dịch chuyển về đầu B chứng tỏ điều gì ?
Trả lời : Không khí trong bình đã nóng lên và nở ra.
C8 : Giọt nước màu dịch chuyển trở lại đầu A chứng tỏ điều gì ?
Miếng gỗ đã có tác dụng gì ?
Trả lời : Không khí trong bình đã lạnh đi. Miếng gỗ đã ngăn
không cho nhiệt truyền từ đèn sang bình. Điều này chứng tỏ
nhiệt được truyền từ đèn đến bình theo đường thẳng.
C9 : Sự truyền nhiệt từ nguồn nhiệt tới bình có phải là dẫn
nhiệt và đối lưu không ? Tại sao ?
Trả lời : Không phải là dẫn nhiệt vì không khí dẫn nhiệt kém.
Cũng không phải là đối lưu vì nhiệt được truyền theo đường thẳng.
* Trong thí nghiệm trên, nhiệt đã được truyền bằng các tia
nhiệt đi thẳng, hình thức truyền nhiệt này gọi là bức xạ nhiệt.
4. Vận dụng :
C10 : Tại sao trong thí nghiệm trên bình chứa không khí lại
được phủ muội đèn ?
Trả lời : Để tăng khả năng hấp thụ tia nhiệt.
C11 : Tại sao về mùa hè ta thường mặc áo màu trắng mà
không mặc áo màu đen ?
Trả lời : Để giảm sự hấp thụ các tia nhiệt.
C12 : Hãy chọn từ (dẫn nhiệt, đối lưu, bức xạ nhiệt) thích hợp để điền vào bảng sau :
Dẫn nhiệt
Đối lưu
Bức xạ nhiệt
Dẫn nhiệt
Đối lưu
Đối lưu
Bức xạ nhiệt
Ghi nhớ :





Đối lưu là sự truyền nhiệt bằng các dòng chất lỏng hoặc chất khí, đó là hình thức truyền nhiệt chủ yếu của chất lỏng và chất khí.
Bức xạ nhiệt là hình thức truyền nhiệt bằng các tia nhiệt đi thẳng. Bức xạ nhiệt có thể xảy ra cả ở trong chân không.
Dăn dò :
Học thuộc ghi nhớ, trả lời được C1 đến C11.
Làm bài tập của bài 23.