Bài 23. Cách làm bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ GIÁO
VÀ CÁC EM HỌC SINH
* Kiểm tra bài cũ:
Thế nào là nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)?
TIẾT 119: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM
TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
Theo dõi các
đề bài sau:
* Bài tâp
ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN ( HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
TIẾT 119: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
* Đề 1: Suy nghĩ về thân phận người phụ nữ trong xã hội cũ qua nhân vật Vũ Nương ở Chuyện người con gái Nam Xương của Nguyễn Dữ.

* Đề 2 : Phân tích diễn biến cốt truyện trong truyện ngắn Làng của Kim Lân.

* Đề 3: Suy nghĩ về thân phận Thúy Kiều trong đoạn trích Mã Giám Sinh mua Kiều của Nguyễn Du.

* Đề 4: Suy nghĩ về đời sống tình cảm gia đình trong chiến tranh qua truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng.
ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN ( HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
1. Bài tâp
TIẾT 119: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
I. ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN HOẶC ĐOẠN TRÍCH
Đề 1:
Thân phận người phụ nữ trong xã hội cũ
Đề 2: Diễn biến
cốt truyện
Đề 3: Thân phận
Thúy Kiều
Đề 4: Đời sống tình
cảm gia đình trong chiến tranh
Nhân vật
Cốt truyện
Nhân vật
Chủ đề
Đề 5: Nghệ thuật miêu tả và khắc họa tính cách nhân vật trong truyện Kiều.
Nghệ thuật
* Bài tập
- Đề bài nghị luận về tác phẩm truyện hoặc đoạn trích có thể bàn về chủ đề, nhân vật, cốt truyện và nghệ thuật của truyện.
Tiết 119: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
* Đề 2 : Phân tích diễn biến cốt truyện trong truyện ngắn Làng của Kim Lân.
* Đề 3: Suy nghĩ về thân phận Thúy Kiều trong đoạn trích Mã Giám Sinh mua Kiều của Nguyễn Du.
* Đề 4: Suy nghĩ về đời sống tình cảm gia đình trong chiến tranh qua truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng.
I. Đề bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích).
*Bài tập
Có 2
dạng đề
Đề mệnh lệnh
Đề mở
* Đề 5: Nghệ thuật miêu tả và khắc họa tính cách nhân vật trong Truyện Kiều.
* Đề 1: Suy nghĩ về thân phận người phụ nữ trong xã hội cũ qua nhân vật Vũ Nương ở Chuyện người con gái Nam Xương của Nguyễn Dữ.
Thường gặp các từ “ suy nghĩ”, “ phân tích”
TIẾT 119: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
I. ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM
TRUYỆN( HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
Đề bài nghị luận về tác phẩm truyện có thể bàn về chủ đề,nhân vật, cốt truyện, nghệ thuật của truyện.
II. CÁC BƯỚC LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
* Đề bài: Suy nghĩ về nhân vật ông Hai trong truyện ngắn “ Làng” của Kim Lân.
* Các bước làm bài văn nghị luận:
1. Tìm hiểu đề , tìm ý.
2. Lập dàn bài.
3. Viết bài.
4. Đọc lại bài viết và sửa chữa.


TIẾT 119: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
I. ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM
TRUYỆN( HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
II. CÁC BƯỚC LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
* Đề bài: Suy nghĩ về nhân vật ông Hai trong truyện ngắn “ Làng” của Kim Lân.
1. Tìm hiểu đề và tìm ý.
* Tìm hiểu đề:
- Đề yêu cầu nêu những suy nghĩ về nhân vật ông Hai trong truyện ngắn Làng của Kim Lân: Cần nêu được tình yêu làng quyện với tình yêu nước ở nhân vật này, một nét rất mới trong đời sống tinh thần của người nông dân trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.
- Thể loại: nghị luận về tác phẩm truyện ( nhân vật trong truyện).
- Đối tượng: Nhân vật ông Hai trong tác phẩm “ Làng”
Đọc kĩ đoạn hướng dẫn tìm hiểu đề trong SGK. 65
Xác định kiểu bài, vấn đề nghị luận, gạch chân những từ ngữ quan trọng.
TIẾT 119: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
I. ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM
TRUYỆN( HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
II. CÁC BƯỚC LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
* Đề bài: Suy nghĩ về nhân vật ông Hai trong truyện ngắn “ Làng” của Kim Lân.
1. Tìm hiểu đề và tìm ý.
* Tìm ý:
- Đọc kĩ đoạn hướng dẫn tìm ý trong SGK. 65
- Khi tìm ý cho bài văn, nên suy nghĩ theo các câu hỏi: Cái gì là nét nổi bật nhất ở nhân vật ông Hai? Tình yêu làng, yêu nước ở nhân vật ông Hai được bộc lộ trong tình huống nào? Tình cảm ấy có đặc điểm gì ở hoàn cảnh cụ thể lúc bấy giờ( thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp)? Những chi tiết nghệ thuật nào chứng tỏ một cách sinh động, thú vị tình yêu làng và lòng yêu nước ấy ( về tâm trạng, về cử chỉ, hành động, lời nói,..)
Đặt câu hỏi,và trả lời câu hỏi về vấn đề được giới hạn.
TIẾT 119: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
I. ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN( HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
II. CÁC BƯỚC LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN( HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
1. Tìm hiểu đề, tìm ý.
2. Lập dàn bài:

* Dàn bài:
a. Mở bài:
- Giới thiệu truyện ngắn Làng và nhân vật ông Hai, nhân vật chính của tác phẩm, một trong những nhân vật thành công bậc nhất của văn học thời kì kháng chiến chống Pháp.
b. Thân bài:
- Triển khai các nhận định về tình yêu làng, yêu nước của nhân vật ông Hai và nghệ thuật đặc sắc của nhà văn.
- Tình yêu làng , yêu nước của nhân vật ông Hai là tình cảm nổi bật xuyên suốt toàn truyện:
+ Chi tiết tản cư nhớ làng.
+ Theo dõi tin tức kháng chiến.
+ Tâm trạng khi nghe tin làng chợ Dầu theo giặc.
+ Niềm vui khi tin đồn được cải chính.
- Nghệ thuật xây dựng nhân vật:
+ Chọn tình huống tin đồn thất thiệt để thể hiện nhân vật.
+ Các chi tiết miêu tả nhân vật.
+ Các hình thức trần thuật ( đối thoại, độc thoại)
c. Kết bài: Sức hấp dẫn của hình tượng nhân vật. Thành công của nhà văn khi xây dựng nhân vật ông Hai.
TIẾT 119: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
Thảo luận nhóm
* Đọc kĩ dàn bài và cho biết nhiệm vụ của từng phần mở bài, thân bài, kết bài trong bài nghị luận về tác phẩm truyện?
- Nhóm 1, 2, : Mở bài
- Nhóm 3,4 : Thân bài
- Nhóm 5,6 : Kết bài
TIẾT 119: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
I. ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN( HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
II. CÁC BƯỚC LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN( HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
1. Tìm hiểu đề, tìm ý.
2. Lập dàn bài.
* Mở bài: Giới thiệu tác phẩm ( tùy theo yêu cầu cụ thể của đề bài) và nêu ý kiến đánh giá sơ bộ của mình.
* Thân bài: Nêu các luận điểm chính về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm; có phân tích, chứng minh bằng các luận cứ tiêu biểu và xác thực.
* Kết bài: Nêu nhận định , đánh giá chung của mình về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích)
TIẾT 119: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
I. ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN( HOẶC ĐOẠN TRÍCH)

II. CÁC BƯỚC LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN( HOẶC ĐOẠN TRÍCH)

1. Tìm hiểu đề, tìm ý.
2. Lập dàn bài.

3. Viết bài.
a, Mở bài:
TIẾT 119: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
Đoạn 1:
Trong nền văn học Việt Nam hiện đại, Kim Lân là một gương mặt độc đáo. Do hoàn cảnh sống của mình, ông am hiểu sâu sắc sinh hoạt, tâm lí của người nông dân. Kim Lân được xem là nhà văn của nông thôn, của người dân quê Việt Nam với những nét đẹp đậm đà. “ Làng” là một trong những truyện ngắn đặc sắc nhất của Kim Lân. Tác phẩm này được viết trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, thể hiện một cách sinh động vẻ đẹp của tình yêu làng, lòng yêu nước ở người nông dân. Ai đến với “Làng”, chắc khó quên được ông Hai – một nhân vật nông dân mang những nét đẹp thật đáng yêu qua ngòi bút khắc họa tài tình của Kim Lân.
Đoạn 2 :
Tình yJêu làng, sự gắn bó với nơi chôn rau cắt rốn vốn là một tình cảm sâu nặng ở con người Việt Nam nói chung, đặc biệt ở người nông dân nói riêng. Lịch sử văn học dân tộc từng xây dựng thành công nhiều nhân vật mang tình cảm đáng quý ấy. Nhân vật ông Hai trong truyện ngắn “ Làng” của Kim Lân là một trong những trường hợp tiêu biểu như thế.
- Điểm giống và khác nhau của hai đoạn mở bài .
* Giống nhau:
- Đều nêu ra được vấn đề nghị luận: tình yêu làng gắn bó hòa quyện với tình yêu nước của ông Hai.
* Khác nhau :
- Đoạn 1: Đi từ khái quát đến cụ thể( từ nhà văn đến tác phẩm và nhân vật).
- Đoạn 2: Nêu trực tiếp những suy nghĩ của người viết.
TIẾT 119: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
I. ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN( HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
II. CÁC BƯỚC LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN( HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
1. Tìm hiểu đề, tìm ý.
2. Lập dàn bài.
3. Viết bài.
a. Viết mở bài

b. Viết thân bài
? Em hãy nhắc lại nội dung chính của phần thân bài?
Thân bài: Nêu các luận điểm chính về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm; có phân tích, chứng minh bằng các luận cứ tiêu biểu và xác thực.
TIẾT 119: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
I. ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN( HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
II. CÁC BƯỚC LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN( HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
1. Tìm hiểu đề, tìm ý.

2. Lập dàn bài.

3. Viết bài
a. Viết mở bài

b. Viết thân bài
* Khi viết dàn bài cần chú ý:
Nêu rõ các nhận xét,ý kiến của mình về tình yêu làng, lòng yêu nước của nhân vật ông Hai, về cách thể hiện đặc sắc của Kim Lân.
Ở từng luận điểm, cần có sự phân tích, chứng minh cụ thể, chính xác bằng những dẫn chứng trong tác phẩm ( về tâm trạng, suy nghĩ; về lời nói, cử chỉ, hành động; về thái độ của ông Hai đối với các nhân vật khác,...)
- Giữa các luận điểm, đoạn văn cần có sự liên kết, chuyển tiếp.
www.themegallery.com
Thân bài: Triển khai các nhận định về tình yêu làng, yêu nước của nhân vật ông Hai và nghệ thuật đặc sắc của nhà văn.
Tình yêu làng , yêu nước của nhân vật ông Hai là tình cảm nổi bật xuyên suốt toàn truyện:
+ Chi tiết tản cư nhớ làng.
+ Theo dõi tin tức kháng chiến.
+ Tâm trạng khi nghe tin làng chợ Dầu theo giặc.
+ Niềm vui khi tin đồn được cải chính.
Nghệ thuật xây dựng nhân vật:
+ Chọn tình huống tin đồn thất thiệt để thể hiện nhân vật.
+ Các chi tiết miêu tả nhân vật.
+ Các hình thức trần thuật ( đối thoại, độc thoại)
www.themegallery.com
- EM HÃY VẬN DỤNG NHỮNG YÊU CẦU ĐÓ TẬP VIẾT LUẬN ĐIỂM 1 TRONG PHẦN THAN BÀI?
Tình yêu làng , yêu nước của nhân vật ông Hai là tình cảm nổi bật xuyên suốt toàn truyện:
+ Chi tiết tản cư nhớ làng.
+ Theo dõi tin tức kháng chiến.
+ Tâm trạng khi nghe tin làng chợ Dầu theo giặc.
+ Niềm vui khi tin đồn được cải chính.
Ông Hai yêu làng say mê bao nhiêu thì nghe tin làng theo giặc, ông lại đau đớn, thất vọng, tủi hổ bấy nhiêu. Cái tin ấy, khiến ông sững sờ: “ Cổ ông lão nghẹn ắng lại, da mặt tê dân dân. Ông lão lặng đi tưởng không thở được”. Lúc ấy tâm trí ông Hai chỉ còn cái tin dữ ấy xâm chiếm, nó thành một nỗi ám ảnh day dứt. Ông “ cúi gằm mặt xuống mà đi”. Về đến nhà, ông nằm vật ra giường trong nỗi tủi thân đau đớn, xót xa. Suốt ngày, ông lão chẳng dám đi đến đâu. Chỉ quanh quẩn trong nhà nghe ngóng tình hình. Lúc nào cũng nơm nớp, chột dạ. Cứ thoáng nghe thấy tiếng Tây,Việt gian,cam nhông là ông lủi ra góc nhà nín thin thít: “ Thôi, lại chuyện ấy rồi”.Bao nhiêu điều tự hào về quê hương như sụp đổ trong tâm hồn người nông dân hết mực yêu quê hương ấy. Có lẽ đây là lần mà nỗi đau về làng đến với ông một cách tê tái, quằn quại nhất. Còn gì đau khổ hơn khi người yêu làng thiết tha nhường ấy lại nghe được tin làng phản bội theo giặc. Trong lòng ông diễn ra một cuộc đấu tranh nội tâm quyết liệt: “ Làng thì yêu thật, nhưng làng theo Tây mất rồi thì phải thù.” Khi tâm sự với con, nghe con nói: “Ủng hộ cụ Hồ Chí Minh!” thì nước mắt ông Hai chảy ròng ròng . Tình quê và lòng yêu nước của người nông dân ấy sâu nặng và thiêng liêng biết bao.

Đọc phần kết bài sau:
J Ông Hai trong “ Làng” là một nhân vật tạo ấn tượng sâu sắc đối với người đọc. Qua truyện ngắn này, bằng những tình huống, chi tiết chân thực, thú vị, bằng nghệ thuật miêu tả tâm lí sinh động, Kim Lân đã đem đến cho chúng ta một hình tượng hấp dẫn về người nông dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Tình yêu thiết tha, sự gắn bó sâu nặng với làng quê, đất nước của nhân vật ông Hai luôn luôn có ý nghĩa giáo dục thấm thía đối với các thế hệ bạn đọc.
Nhận định , đánh giá về nhân vật ông Hai.
TIẾT 119: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
I. ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN( HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
II. CÁC BƯỚC LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN( HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
1. Tìm hiểu đề, tìm ý.
2. Lập dàn bài.
3. Viết bài
a. Viết mở bài
b. Viết thân bài

c. Viết kết bài
4. Đọc lại bài viết và sửa chữa
? Qua việc tìm hiểu các bài tập em rút ra bài học gì về các bước làm một bài nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích)?
* Đọc lại bài viết và sửa chữa:
- Đọc lại các phần xem có phù hợp với vấn đề nghị luận, với dàn bài không, giữa các phần có sự liên kết hợp lí chưa. Sửa chữa bài viết cho hoàn chỉnh.
* Ghi nhớ:
Bài nghị luận về tác phẩm truyện( hoặc đoạn trích) có thể bàn về chủ đề, nhân vật, cốt truyện, nghệ thuật của truyện.
Bài làm cần đảm bảo đầy đủ các phần của một bài nghị luận:
* Mở bài: Giới thiệu tác phẩm ( tùy theo yêu cầu cụ thể của đề bài) và nêu ý kiến đánh giá sơ bộ của mình.
* Thân bài: Nêu các luận điểm chính về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm; có phân tích, chứng minh bằng các luận cứ tiêu biểu và xác thực.
* Kết bài: Nêu nhận định , đánh giá chung của mình về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích)
Trong quá trình triển khai các luận điểm, luận cứ, cần thể hiện sự cảm thụ và ý kiến riêng của người viết về tác phẩm.
Giữa các phần, các đoạn của bài văn cần có sự liên kết hợp lí, tự nhiên.
TIẾT 119: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN( HOẶC ĐOẠN TRÍCH)

II. CÁC BƯỚC LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN( HOẶC ĐOẠN TRÍCH)

1. Tìm hiểu đề, tìm ý.
2. Lập dàn bài.
3. Viết bài
a. Viết mở bài
b. Viết thân bài
4. Đọc lại bài viết và sửa chữa
* Ghi nhớ : SGK. 68

TIẾT 119: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
III. LUYỆN TẬP
Đề bài: Suy nghĩ của em về truyện ngắn “ Lão Hạc” của Nam Cao.
? Viết phần mở bài cho đề bài trên?
TIẾT 119: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
* Mở bài:
Nam Cao được coi là cây bút truyện ngắn độc đáo trong nền văn học Việt Nam hiện đại. Trước cách mạng tháng tám, truyện Nam Cao tập trung khai thác vào chiều sâu bi kịch của những người trí thức nghèo và người nông dân nghèo trong xã hội cũ. “ Lão Hạc” là một truyện ngắn tiêu biểu về đề tài người nông dân. Nhân vật Lão Hạc trong tác phẩm thể hiện một cách sinh động về số phận người nông dân nghèo trong xã hội cũ, đồng thời cũng ngời sáng vẻ đẹp tình người và nhân cách ở họ.
Hướng dẫn các hoạt động tiếp nối
- Nắm chắc cách làm một bài nghị luận tác phẩm truyện( đoạn trích)
- Hoàn thành bài tập
- Chuẩn bị bài: Luyện tập làm bài nghị luận về tác phẩm truyện( hoặc đoạn trích)