Bài 23. Cách làm bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)

Trường THCS Bình Sơn - Lục Nam
Số ĐT: 0240.3694.160
Đạt chuẩn Quốc gia năm 2007
Bài dự thi giáo viên giỏi cấp tỉnh năm học 2009-2010
* Ngữ Văn *
* * Khối 9 * *
Nhiệt liệt chào mừng các thầy giáo, cô giáo đến dự giờ, thăm lớp !
thày
giáo
Nguyễn Đức Thành
trường
thcs
Bình sơn
- Thế nào là nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)?
- Trong các đề bài sau, đề bài nào là nghị luận về tác phẩm truyện( hoặc đoạn trích)?
A. Suy nghĩ về đạo lý của dân tộc: “ Uống nước nhớ nguồn”.
B. Đất nước ta có nhiều tấm gương vượt khó học giỏi.Em hãy trình bày một số tấm gương đó và nêu suy nghĩ của mình.
C. Phân tích truyện ngắn “ Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng.
D. Cảm nhận của em về tình bà cháu trong bài thơ “ Bếp lửa” của Bằng Việt.
Kiểm tra bài cũ
C.
A. Bài học:
I. Đề bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích).
a. Đề bài
Đề 1: Suy nghĩ của em về truyÖn ngắn “ Làng” của nhà văn Kim Lân.
Đề 2: Giá trị nhân đạo là giá trị lớn nhất trong “ Truyện Kiều” của nguyễn Du. Hãy phân tích để làm rõ.
Đề 3: Suy nghĩ về thân phận Thúy Kiều trong đoạn trích” Mã Giám Sinh mua Kiều” của Nguyễn Du.
Đề 4: Phân tích diễn biến cốt truyện trong truyện ngắn “Làng” của nhà văn Kim Lân.
Đề 5: Nghệ thuật tả người của Nguyễn Du qua các đoạn trích “ Truyện Kiều” đã học.
Đề 6: Đời sống tình cảm gia đình trong chiến tranh qua “ Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng.
Tiết 119:
Cách làm bài nghị luận về tác phẩm truyện
( hoặc đoạn trích )
truyện ngắn "Làng"
Giá trị nhân đạo
diễn biến cốt truyện
Nghệ thuật tả người của Nguyễn Du
Đời sống tình cảm gia đình trong chiến tranh
Suy nghĩ
phân tích
thân phận Thúy Kiều
Phân tích
Suy nghĩ
* Khác nhau:
A. Bài học:
I. Đề bài nghị luận về
tác phẩm truyện hoặc
đoạn trích.
1. Đề bài
Tiết 119:
Cách làm bài nghị luận về tác phẩm truyện
( hoặc đoạn trích )
2. Nhận xét:
Tiết 119:
Cách làm bài nghị luận về tác phẩm truyện
( hoặc đoạn trích )
=> Bài nghị luận về tác phẩm truyện hoặc đoạn trích có thể bàn về chủ đề, nhân vật, côt truyện, giá trị nghệ thuật hay toàn bộ tác phẩm truyện.
* Có 2 dạng đề: có mệnh đề và không có mệnh đề
II. Các bước làm bài văn nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích).
Đề bài: Suy nghĩ về nhân vật ông Hai trong truyện ngắn “Làng” của nhà văn Kim Lân.
1. Tìm hiểu đề và tìm ý.
a. Tìm hiểu đề.
- Thể loại:
- Phương pháp:
- Đối tượng:
- Tư liệu:
Suy nghĩ
nhân vật ông Hai
truyện ngắn “Làng”
nghị luận về một nhân vật
xuất phát từ sự cảm, hiểu của bản thân.
nhân vật ông Hai
truyện ngắn “ Làng” của nhà văn Kim Lân.
A. Bài học:
I. Đề bài nghị luận về
tác phẩm truyện hoặc
đoạn trích.
1. Đề bài
Tiết 119:
Cách làm bài nghị luận về tác phẩm truyện
( hoặc đoạn trích )
2. Nhận xét:
b. Tìm ý
Phẩm chất nổi bật:
Tình yêu làng hòa quyện gắn bó với lòng yêu nước.
+ Chi tiết tản cư, nhớ làng.
+ Theo dõi tin tức kháng chiến.
+ Khi nghe tin làng theo giặc.
+ Khi nghe tin cải chính.
Các chi tiết nghệ thuật:
+ Chọn tình huống tin đồn thất thiệt
+ Các chi tiết miêu tả nhân vật.
+ Các hình thức trần thuật (đối thoại, độc thoại)
II. Các bước làm bài văn nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích).
A. Bài học:
I. Đề bài nghị luận về
tác phẩm truyện hoặc
đoạn trích.
1. Đề bài
Tiết 119:
Cách làm bài nghị luận về tác phẩm truyện
( hoặc đoạn trích )
2. Nhận xét:
2. Nhận xét:
1. Tìm hiểu đề và tìm ý


Thảo luận nhóm
( theo bàn) để thống nhất dàn ý chung.
Thảo luận nhóm
2. Lập dàn ý
a. M? b�i:
- Gi?i thi?u nh� van Kim Lõn v� truy?n ng?n " L�ng".
- Nờu ý ki?n dỏnh giỏ so b? v? nhõn v?t ụng Hai: tỡnh yờu l�ng hũa quy?n v?i
lũng yờu nu?c.
b. Thõn b�i:
Tri?n khai tỡnh yờu l�ng, yờu nu?c c?a ụng Hai v� ngh? thu?t xõy d?ng nhõn v?t.
* Tỡnh yờu l�ng, yờu nu?c c?a nhõn v?t ụng Hai:
- LD 1: ễng Hai nh? L�ng.
- LD 1: ễng theo dừi tin t?c khỏng chi?n
- LD 3: Tõm tr?ng dau d?n, t?i nh?c c?a ụng khi nghe tin l�ng ch? D?u theo Tõy.
- LD 4: ễng vui su?ng khi du?c tin c?i chớnh.
* Ngh? thu?t xõy d?ng nhõn v?t:
- Ch?n tỡnh hu?ng tin d?n th?t thi?t d? th? hi?n nhõn v?t.
- Cỏc chi ti?t miờu t? nhõn v?t: ý nghi, h�nh vi, ngụn ng? t? nhiờn dõn dó gi�u
tớnh kh?u ng?, d?c bi?t l� tõm lý hay khoe l�ng c?a nhõn v?t ụng Hai.
- Cỏc hỡnh th?c tr?n thu?t phong phỳ: d?i tho?i, d?c tho?i n?i tõm.
c. K?t b�i:
- Th�nh cụng c?a nh� van khi xõy d?ng nhõn v?t ụng Hai
- S?c h?p d?n c?a hỡnh tu?ng nhõn v?t
Tiết 119:
Cách làm bài nghị luận về tác phẩm truyện
( hoặc đoạn trích )
II. Các bước làm bài văn nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặcđoạn trích)
3. Viết bài
a. Mở bài
Đoạn 1:
- Giới thiệu nhà văn Kim Lân:
+ Vị trí: gương mặt độc đáo.
+ Sở trường, phong cách: nhà văn của nông thôn.
- Giới thiệu truyện ngắn “ Làng”:
+ Hoàn cảnh: Viết trong thời kỳ đầu kháng chiến chống thực dân pháp.
+ Nội dung: Truyện đã thể hiện một cách sinh động vẻ đẹp của người nông dân.
- Suy nghĩ về nhân vật:
Đi từ khái quát đến cụ thể: từ nhà văn đến tác phẩm và nhân vật.
Đoạn 2:
- Suy nghĩ:
- Giới thiệu nhân vật ông Hai và truyện ngắn “ Làng”.
Trực tiếp nêu suy nghĩ của người viết.

Khó quên, thật đáng yêu.
Tình yêu làng là một tình cảm sâu nặng…
Tiết 119:
Cách làm bài nghị luận về tác phẩm truyện
( hoặc đoạn trích )
b. Thân bài
Ông Hai yêu làng say mê bao nhiêu thì nghe tin làng theo giặc, ông lại đau đớn, thất vọng, tủi hổ bấy nhiêu . Cái tin ấy, khiến ông sững sờ: “ Cổ ông lão nghẹn ắng lại, da mặt tê dân dân. Ông lão lặng đi tưởng không thở được”. Lúc ấy tâm trí ông Hai chỉ còn cái tin dữ ấy xâm chiếm, nó thành một nỗi ám ảnh day dứt. Ông “ cúi gằm mặt xuống mà đi”. Về đến nhà, ông nằm vật ra giường trong nỗi tủi thân đau đớn, xót xa. Suốt ngày, ông lão chẳng dám đi đến đâu. Chỉ quanh quẩn trong nhà nghe ngóng tình hình. Lúc nào cũng nơm nớp, chột dạ. Cứ thoáng nghe thấy tiếng Tây,Việt gian,cam nhông là ông lủi ra góc nhà nín thin thít: “ Thôi, lại chuyện ấy rồi”.Bao nhiêu điều tự hào về quê hương như sụp đổ trong tâm hồn người nông dân hết mực yêu quê hương ấy. Có lẽ đây là lần mà nỗi đau về làng đến với ông một cách tê tái, quằn quại nhất. Còn gì đau khổ hơn khi người yêu làng thiết tha nhường ấy lại nghe được tin làng phản bội theo giặc. Trong lòng ông diễn ra một cuộc đấu tranh nội tâm quyết liệt: “ Làng thì yêu thật, nhưng làng theo Tây mất rồi thì phải thù.” Khi tâm sự với con, nghe con nói: “Ủng hộ cụ Hồ Chí Minh!” thì nước mắt ông Hai chảy ròng ròng. Tình yªu lµng quê và lòng yêu nước của người nông dân ấy sâu nặng và thiêng liêng biết bao.
Ông Hai yêu làng say mê bao nhiêu thì nghe tin làng theo giặc, «ng
của người nông dân ấy sâu nặng và thiêng liêng biết bao.
Tình yªu lµng quª và lßng yªu n­íc
lại đau đớn, thất vọng, tủi hổ bấy nhiêu.
Tiết 119:
Cách làm bài nghị luận về tác phẩm truyện
( hoặc đoạn trích )


* Chú ý :
- Cách trình bày nội dung trong một đoạn văn: diễn dịch, qui nạp , tổng- phân- hợp.
Phương pháp lập luận chứng minh, phân tích, giải thích…
Các dẫn chứng chính xác và tiêu biểu.
Lý lẽ phải xuất phát từ tính cách số phận nhân vật.
Các đoạn phải có sự liên kết.
Chú ý dùng dấu câu: dấu hai chấm,dấu ngoặc kép…
c. kết bài:
- Thành công của nhà văn khi xây dựng nhânvật.
- Sức hấp dẫn của hình tượng nhân vật.
II. Các bước làm bài văn nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích).
A. Bài học:
I. Đề bài nghị luận về
tác phẩm truyện hoặc
đoạn trích.
1. Đề bài
Tiết 119:
Cách làm bài nghị luận về tác phẩm truyện
( hoặc đoạn trích )
2. Nhận xét:
2. Lập dàn ý.
1. Tìm hiểu đề và tìm ý.
3. Vi?t b�i:
II. Các bước làm bài văn nghị luận về tác phẩm truyện( hoặc đoạn trích).

4. Đọc lại bài viết và sửa chữa
- Bài viết có phù hợp với vấn đề nghị luận, với dàn bài không?
- Cách dùng từ, đặt câu và diễn đạt.
- Các phần đã có sự liên kết hợp lý chưa?
II. Các bước làm bài văn nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích).
A. Bài học:
I. Đề bài nghị luận về
tác phẩm truyện hoặc
đoạn trích.
1. Đề bài
Tiết 119:
Cách làm bài nghị luận về tác phẩm truyện
( hoặc đoạn trích )
2. Nhận xét:
2. Lập dàn ý
1. Tìm hiểu đề và tìm ý
3. Vi?t b�i
Nghị luận về tác phẩm
Nghị luận v ề nhân vật
Nghị luận một giá trị
của truyện
Đặc điểm NV

NT
* Giá trị ND


* Giá trị NT
Cảm thông với số phận của nhân vật.

Ca ngợi phẩm chất tốt đẹp của họ.

Lên án xã hội bất công tàn ác
Giá trị hiện thực
Giá trị nhân đạo
Xây dựng tình huống truyện
Xây dựng nhân vật
Ngôn ngữ của truyện
Đặc điểm 1:
Đặc điểm 2:
Tình huống thể hiện nhân vật
Ngôn ngữ nhân v ật
Miêu tả nhân vật
1
3
2
III. Ghi nhớ
Bài nghị luận về tác phẩm truyện
Chủ đề, nhân vật, cốt truyện, nghệ thuật của truyện, giá trị của truyện…
2. Dàn ý:
a. Mở bài:
Giới thiệu tác phẩm
Nêu ý kiến đánh giá sơ bộ của mình
b. Thân bài: Triển khai các luận điểm chính về nội dung và nghệ thuật
Nội dung:
LĐ 1: lý lẽ + dẫn chứng + lập luận
LĐ 2: chuyển ý + lý lẽ + dẫn chứng + lập luận
LĐ 3:…
Nghệ thuật:
LĐ 1: lý lẽ + dẫn chứng + lập luận
LĐ 2: chuyển ý + lý lẽ + dẫn chứng
LĐ 3 …
c. Kết bài: Nêu nhận định đánh giá chung của mình về tác phẩm.
Cần thể hiện sự cảm thụ và ý kiến riêng của người viết về tác phẩm.
Giữa các câu, các đoạn phải có sự liên kết hợp lý.
B. Luyện tập
Bài tập 1: Cho biết điểm giống và khác nhau giữa các đề bài sau
Đề 1: Suy nghĩ của em về “ Chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ.
Đề 2: Giá trị nhân đạo là giá trị lớn nhất trong “ Chuyện người con gái Nam Xương” của nguyễn Dữ. Hãy phân tích để làm rõ.
Đề 3: Suy nghĩ về nhân vật Vũ Nương trong “ Chuyện người con gái Nam Xương” của nguyễn Dữ.
Đề 4: Khi phân tích “ Chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ, có ý kiến cho rằng: ‘ Chi tiết cái bóng có ý nghĩa quan trọng trong việc mở, thắt nút câu chuyện.” hãy cho biết ý kiến của em về chi tiết đó.
Trả lời:
* Giống nhau:
+ Đều là nghị luận văn học.
+ Đối tượng là tác phẩm tự sự
* Khác nhau:
+ Đề 1: Nghị luận về toàn bộ tác phẩm.
+ Đề 2: Nghị luận về một giá trị của tác phẩm.
+ Đề 3: Nghị luận về nhân vật.
+ Đề 4: Nghị luận về một chi tiết nghệ thuật.
Bài học của chúng ta đến đây là kết thúc
Kính chúc các thầy cô mạnh khoẻ !
Chúc các em học giỏi !