Bài 22. Tác dụng từ của dòng điện - Từ trường

BÀI 22
KIỂM TRA BÀI CŨ
Có hai thanh kim loại luôn hút nhau bất kể đưa đầu nào
của chúng lại gần nhau . Có thể kết luận gì về từ tính của
hai thanh kim loại này ?
Hãy nêu ra các cách để xác định tên cực của một thanh
nam châm khi hai đầu của nam châm bị mất dấu ?
K
A
Khi cuộn dây có dòng điện chạy qua thì có tác dụng từ .
Vậy cho dòng điện chạy qua một dây dẫn thẳng hay dây
dẫn có hình dạng bất kỳ thì nó có tác dụng từ hay không ?
Khi đóng khoá K . Hiện tượng gì sẽ xảy ra với kim NC ?
I . LỰC TỪ
1.Thí nghiệm :

Bố trí TN như hình 22.1 SGK . Khoá K mở, đă�t dây
dẫn AB song song với kim NC đang đứng yên .
K
A
C1 : Khi K đóng . Quan sát và cho biết có hiện tượng
gì xảy ra với kim NC . Kim NC còn song song với dây
dẫn AB nữa không ?
A
B
Khi cho dòng điện chạy qua dây dẫn AB -> kim NC bị
lệch đi .
Khi ngắt dòng điện -> kim NC lại trở về vị trí cũ .
2.Kết luận :
Dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng hay dây dẫn có
hình dạng bất kỳ đều gây ra tác dụng từ (gọi là Lực từ)
lên kim NC đặt gần nó.
Vậ�y dòng điện có tác dụng từ .
II . TỪ TRƯỜNG
1.Thí nghiệm :
Một kim NC thử đặt tự do trên trục thẳng đứng ,
đang chỉ hướng Nam - Bắc . Đưa nó đến các vị trí
khác nhau xung quanh dây dẫn có dòng điện
hoặc xung quanh thanh NC .
(Hãy quan sát hiện tượng)
C2 : Có hiện tượng gì xảy ra với kim nam châm ?
Khi đưa kim NC đến vùng không gian xung
quanh dây dẫn có dòng điện hoặc xung quanh
thanh NC -> kim NC bị lệch khỏi hướng Nam - Bắc
địa lý.

2.Kết luận :
Dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng hay dây dẫn có
hình dạng bất kỳ đều gây ra tác dụng từ (gọi là Lực từ)
lên kim NC đặt gần nó.
Vậ�y dòng điện có tác dụng từ .
C3 : Có hiện tượng gì xảy ra với kim nam châm ?
C2 : Có hiện tượng gì xảy ra với kim nam châm ?
Ở mỗi vị trí , sau khi kim NC đã đứng yên , xoay cho nó
lệch khỏi hướng vừa xác định , khi buông tay , kim NC
luôn chỉ một hướng xác định .
2.Kết luận :
Không gian xung quanh NC, xung quanh dòng điện
có khả năng tác dụng lực từ lên kim NC đặt trong nó .
Ta nói trong không gian đó có TỪ TRƯỜNG .
C3 : Ở mỗi vị trí , sau khi kim NC đã đứng yên , dùng tay xoay cho nó lệch ra khỏi hướng vừa xác định, buông tay. Nhận xét hướng của kim NC sau khi đã trở lại vị trí cân bằng ?
Dùng kim NC thử đưa đến vùng không gian xung quanh
vật (mà ta đang nghi ngờ có từ trường) .
Nếu thấy kim NC bị lực từ tác dụng -> chúng tỏ vùng
không gian xung quanh vật đó có từ trường và ngược lại .
Kết luận :
Nơi nào trong không gian có Lực từ tác dụng lên vật thì
nơi đó có từ trường .
3. Cách nhận biết từ trường :
Người ta không thể nhận biết từ trường bằng giác
quan được mà phải dùng đến các dụng cụ như kim
NC, thanh NC .
Bằng các thí nghiệm của bài học , em có thể đưa
ra cách dùng kim NC để nhận biết từ trường không ?
C4 : Nếu có một kim NC thì em làm thế nào để phát
hiện ra trong dây dẫn AB có dòng điện hay không ?
Đưa kim NC đến gần dây dẫn AB . Nếu thấy kim NC
lệch ra khỏi hướng Bắc - Nam thì dây dẫn AB có dòng
điện chạy qua . Và ngược lại .
C5 : Thí nghiệm nào đã làm với kim NC chứng tỏ rằng
xung quanh Trái đất có từ trường ?
II . VẬN DỤNG
(Minh hoạ từ trường và các cực từ Trái đất)
Đặt kim NC ở trạng thái tự do , tại mọi nơi trên Trái đất
khi đã đứng yên , kim NC luôn chỉ hướng Bắc - Nam .
Chứng tỏ xung quanh Trái đất có từ trường .
C6 :
Tại một điểm trên bàn làm việc , người ta thử đi thử
lại vẫn thấy kim NC luôn nằm dọc theo một hướng
xác định (không trùng theo hướng Bắc - Nam )
Từ đó có thề rút ra kết luận gì về không gian xung
quanh kim NC ?
Chứng tỏ vùng không gian xung quanh NC
(trên bàn làm việc) có từ trường .
II . VẬN DỤNG
Hướng dẫn về nhà :

Học phần ghi bảng .
2. Đọc phần " Có thể em chưa biết" - Tr 62 SGK.
3. Xem nội dung bài 22 :

"TỪ PHỔ - ĐƯỜNG SỨC TỪ "

4. Làm bài tập 22.1 -> 22.4 /Tr 27 sách BT.