Bài 22. Tác dụng từ của dòng điện - Từ trường

Kiểm tra bài cũ: Phát biểu ghi nhớ của bài "Nam châm vĩnh cửu"














Bài 22: Tác dụng từ của dòng điện
- Từ trường
GV: Tô Hùng Cường
Trường: THCS xã Đầm Hà
Tình huống học tập:










?
Giữa điện và từ có gì liên quan với nhau không?
Nếu dòng điện chạy qua dây dẫn có hình dạng bất kì thì nó có tác dụng từ giống như một nam châm hay không?

Để giải đáp câu hỏi trên. Nhà vật lí học người Đan Mạch H.C.Ơ-Xtét đã làm thí nghiệm vào năm 1820 về sự liên hệ giữa điện và từ.
TN Ơ-Xtét được mô tả như thế nào nhỉ..??!
?
Lực từ:
Thí nghiệm Ơ-Xtét:
Dụng cụ: Nguồn điện, Ampe kế, khoá K, dây dẫn AB, kim nam châm, dây nối.
- Mục đích: dây dẫn có dòng điện chạy qua có tác dụng từ hay không?
- Tiến hành:








+
●A
A
B
Chú ý xem hiện tượng gì xảy ra với kim nam châm khi đóng khoá K..?!
+
_
K
C1: Công tắc K đóng. Có hiện tượng gì xảy ra với kim nam châm?
Lúc đã nằm cân bằng, kim nam châm còn song song với dây dẫn nữa không?



Đáp án:
C1:
Hiện tượng: kim nam châm bị lệch khỏi vị trí cân bằng ban đầu.
- Lúc cân bằng kim nam châm không song song với dây dẫn nữa.
Hiện tượng xảy ra với kim nam châm ở TN trên chứng tỏ dòng điện có tác dụng từ không?
2. Kết luận: (SGK-T61)
Dòng điện chạy qua dây dẫn có hình dạng bất kì đều gây ra tác dụng lực(gọi là lực từ) lên kim nam châm đặt gần nó. Ta nói dòng điện có tác dụng từ.
?
Dòng điện tác dụng lực từ trực tiếp lên kim nam châm hay thông qua một môi trường vật chất nào đó tồn tại giữa dòng điện và nam châm?
Môi trường đó gọi là gì?
Có phải chỉ xung quanh dòng điện mới có lực từ tác dụng lên kim nam châm. Vậy xung quanh một thanh nam châm thì sao..??!
?
?
?
II. Từ trường:
Thí nghiệm:
Dụng cụ: nam châm thẳng, kim nam châm.
- Mục đích: không gian xung quanh thanh nam châm có gây ra lực từ.
- Tiến hành:
Chú ý xem hiện tượng gì xảy ra với kim nam châm..?!
C2: Có hiện tượng gì xảy ra với kim nam châm?
C3: Khi kim nam châm đứng yên, xoay cho nó lệch khỏi hướng vừa xác định. Nhận xét hướng của kim nam châm sau khi đã trở lại vị trí cân bằng?
Đáp án:
C2: Kim nam châm lệch khỏi hướng Nam-Bắc.
C3: Kim nam châm luôn chỉ một hướng xác định.
Hiện tượng xảy ra đối với kim nam châm trong hai TN trên chứng tỏ không gian xung quanh dòng điện, xung quanh nam châm có gì đặc biệt?

?
2. Kết luận: (SGK-T61)
- Không gian xung quanh nam châm, xung quanh dòng điện có khả năng tác dụng lực từ lên kim nam châm đặt trong nó. Ta nói không gian đó có từ trường.
- Tại mọi vị trí trong từ trường kim nam châm luôn chỉ một hướng xác định.
3. Cách nhận biết từ trường:
Ta có thể nhận biết từ trường trực tiếp bằng giác quan (sờ, gửi.) được không?
Dụng cụ đơn giản để nhận biết từ trường là gì?
(VD: kim nam châm)
Hãy rút ra cách dùng kim nam châm để phát hiện ra từ trường?
?
?
?
*/ Kết luận: Nơi nào trong không gian có lực từ tác dụng lên kim nam châm thì nơi đó có từ trường.
III. Vận dụng:
C4: Nếu có một kim nam châm thì em làm thế nào để phát hiện ra trong dây dẫn có dòng điện hay không?
Đáp án: Đặt kim nam châm lại gần dây dẫn AB. Nếu kim nam châm lệch khỏi hướng Nam-Bắc thì dây dẫn có dòng điện chạy qua và ngược lại.

C5: Thí nghiệm nào đã làm với nam châm chứng tỏ xung quanh Trái Đất có từ trường?
Đáp án: Đó là TN đặt kim nam châm ở trạng thái tự do, khi đã đứng yên, kim nam châm luôn chỉ hướng Nam-Bắc.
C6: Tại một điểm trên bàn làm việc, người ta thử đi thử lại vẫn thấy kim nam châm nằm dọc theo một hướng xác định, không trùng với hướng Nam-Bắc. Từ đó rút ra kết luận gì về không gian xung quanh kim nam châm?
Đáp án: Không gian xung quanh kim nam châm có từ trường.
*/ Ghi nhớ:(SGK-T62)
*/Củng cố: Qua bài nắm được
Từ trường tồn tại ở đâu? ( xung quanh nam châm hoặc dòng điện)
-Một vật đặt trong từ trường sẽ chịu tác dụng của lực từ.
- Cách nhận biết từ trường.( Dùng kim nam châm )

*/ Hướng dẫn về nhà:
Học thuộc ghi nhớ.
- Đọc có thể em chưa biết
-Làm bài tập: 22.1->22.4/SBT-T27
-Đọc trước bài sau: Từ phổ-Đường sức từ.
( Mỗi nhóm chuẩn bị một bút dạ màu)