Bài 22. Tác dụng từ của dòng điện - Từ trường

TRẦN LÊ HẠNH - THCS Ngô Văn Sở - Vật lý 9
1
GV TRẦN LÊ HẠNH VÀ TẬP THỂ 9A2 KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ GIÁO VỀ DỰ GIỜ
Em hãy nêu những hiểu biết của mình về nam châm vĩnh cửu?
Có một nam châm bị mất màu sơn quy định cực từ. Có những cách nào để xác định cực từ của nam châm đó?
Kiểm tra bài cũ
Có hai cách để xác định cực từ của nam châm bị mất màu sơn:
Để nam châm định hướng tự do: …
Dùng kim nam châm thử: …
2
TRẦN LÊ HẠNH - THCS Ngô Văn Sở - Vật lý 9
3
TRẦN LÊ HẠNH - THCS Ngô Văn Sở - Vật lý 9
TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN
TỪ TRƯỜNG
TRƯỜNG THCS NGÔ VĂN SỞ Thứ 6, ngày 05 tháng 11 năm 2010
VẬT LÝ 9
Tiết 24
Bài 22
GV TRẦN LÊ HẠNH VÀ TẬP THỂ 9A2 KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ GIÁO VỀ DỰ GIỜ
4
TRẦN LÊ HẠNH - THCS Ngô Văn Sở - Vật lý 9
PHÂN CÔNG NHIỆM VỤ
GÓC TRẢI NGHIỆM 2:
Làm thí nghiệm và hoàn thành C2, C3 (trạng thái kim nam châm tại các vị trí xung quanh dòng điện? – kết luận)
GÓC TRẢI NGHIỆM 1:
Làm thí nghiệm và hoàn thành C1 (trạng thái kim nam châm khi đóng, ngắt khoá K, đổi chiều dòng điện, tăng cường độ dòng điện? – kết luận )
GÓC PHÂN TÍCH:
Từ trường là gì?
Làm thế nào để nhận biết từ trường?
GÓC ÁP DỤNG:
- Hoàn thành C4, C5, C6.
5
TRẦN LÊ HẠNH - THCS Ngô Văn Sở - Vật lý 9
A
- Đóng khoá K, kim nam châm bị lệch khỏi phương bắc – nam địa lí
- Mở khoá K, kim nam châm trở về vị trí ban đầu.
- Đổi chiều dòng điện: kim nam châm cũng bị lệch nhưng ngược chiều với phương ban đầu.
- Tăng cường độ dòng điện trong mạch, góc lệch của kim nam châm tăng.
I./ LỰC TỪ:
1./ Thí nghiệm:
6
TRẦN LÊ HẠNH - THCS Ngô Văn Sở - Vật lý 9
I./ LỰC TỪ:
1./ Thí nghiệm: (SGK)
2./Kết luận:
Dòng điện qua dây dẫn thẳng hay dây dẫn có hình dạng bất kỳ đều gây ra tác dụng lực (lực từ) lên kim nam châm đặt gần nó – Dòng điện có tác dụng từ.
Dòng điện có cường độ càng lớn thì tác dụng từ của dòng điện càng lớn.
7
TRẦN LÊ HẠNH - THCS Ngô Văn Sở - Vật lý 9
TRẦN LÊ HẠNH - THCS Ngô Văn Sở - Vật lý 9
Phát kiến của Oersted và sự liên hệ giữa điện và từ vào năm 1820 đã mở đầu cho bước phát triển mới của điện từ học thế kỷ XIX và XX. Thí nghiệm của Oersted là cơ sở cho sự ra đời của động cơ điện
1./ Thí nghiệm:
I./ LỰC TỪ:
II./ TỪ TRƯỜNG:
9
TRẦN LÊ HẠNH - THCS Ngô Văn Sở - Vật lý 9
2./ Kết luận:
- Nam châm hoặc dòng điện đều có khả năng tác dụng lực từ lên kim nam châm đặt gần nó.
- Không gian xung quanh nam châm, xung quanh dòng điện dòng điện tồn tại một từ trường.
- Tại mỗi vị trí nhất định trong từ trường, kim nam châm luôn chỉ một hướng xác định
I./ LỰC TỪ:
II./ TỪ TRƯỜNG:
1./ Thí nghiệm: (SGK)
2./ Kết luận:
- Nam châm hoặc dòng điện đều có khả năng tác dụng lực từ lên kim nam châm đặt gần nó.
- Không gian xung quanh nam châm, xung quanh dòng điện dòng điện tồn tại một từ trường.
- Tại mỗi vị trí nhất định trong từ trường, kim nam châm luôn chỉ một hướng xác định
3./ Cách nhận biết từ trường:
Nơi nào trong không gian có lực từ tác dụng lên kim nam châm thì nơi đó có từ trường.
Dùng kim nam châm để nhận biết từ trường.
10
TRẦN LÊ HẠNH - THCS Ngô Văn Sở - Vật lý 9
Trong không gian, từ trường và điện trường tồn tại trong một trường thống nhất là điện từ trường. Sóng điện từ là sự lan truyền của điện từ trường biến thiên trong không gian.
Các sóng radio, sóng vô tuyến, ánh sáng nhìn thấy, tia X, tia gamma cũng là sóng điện từ. Các sóng điện từ truyền đi mang theo năng lượng. Năng lượng sóng điện từ phụ thuộc vào tần số và cường độ sóng.
Xây dựng đường dây cao thế. các trạm phát sóng điện từ xa khu dân cư; Giữ khoảng cách giữa các trạm phát sóng phát thanh truyền hình một cách thích hợp
Sử dụng điện thoại di động đúng cách, không sử dụng đàm thoại quá lâu để giảm thiểu tác hại của sóng điện từ đối với cơ thể, tắt điện thoại khi ngủ hay để xa người.
Tăng cường sử dụng truyền hình cáp, điện thoại cố định, chỉ sử dụng điện thoại di động khi cần thiết
Giáo dục bảo vệ môi trường
11
TRẦN LÊ HẠNH - THCS Ngô Văn Sở - Vật lý 9
I./ LỰC TỪ:
II./ TỪ TRƯỜNG:
III./ VẬN DỤNG:
C4: Nếu có một kim nam châm thì làm thế nào để phát hiện ra trong dây dẫn có dòng điện hay không?


C5: Thí nghiệm nào đã làm với nam châm chứng tỏ xung quanh trái đất có từ trường?


C6: Tại một điểm trên bàn làm việc, người ta thử đi thử lại vẫn thấy kim nam châm luôn nằm dọc theo một phương xác định, không trùng với hướng Nam – Bắc. Từ đó có thể rút ra kết luận gì về không gian xung quanh kim nam châm?
Đặt kim nam châm lại gần dây dẫn AB. Nếu kim nam châm bị lệch khỏi phương Bắc – Nam thì dây dẫn AB có dòng điện chạy qua và ngược lại.
Thí nghiệm đặt kim nam châm ở trạng thái tự do tại mọi vị trí, khi đã đứng yên thì kim nam châm luôn định lướng theo phương Bắc - Nam.
Đã có lực từ tác dụng lên kim nam châm - không gian xung quanh kim nam châm có từ trường. Có nghĩa là gần đó có nam châm hoặc có dòng điện.
12
TRẦN LÊ HẠNH - THCS Ngô Văn Sở - Vật lý 9
Trái đất là một nam châm khổng lồ:
+ Địa cực Bắc là cực từ nam
+ Địa cực Nam là cực từ bắc
TRẦN LÊ HẠNH - THCS Ngô Văn Sở - Vật lý 9
13
Tác dụng của gió mặt trời làm thay đổi địa từ trường gây ra hiện tượng bão từ làm thay đổi đột ngột độ sáng và chuyển động cực quang tạo ra hiện tượng bắc cực quang và nam cực quang và ảnh hưởng đến sức khoẻ, hệ thống thông tin liên lạc.
BT1: Xung quanh dây dẫn nào sau đây không có từ trường:



BT2: Từ trường không tồn tại ở đâu?
A. Xung quanh nam châm; C. Xung quanh điện tích đứng yên;
B. Xung quanh dòng điện; D. Xung quanh trái đất
BT3: Làm thế nào để nhận biết được tại một điểm trong không gian có từ trường?
A. Đặt ở điểm đó một sợi dây dẫn, dây dẫn bị nóng lên.
B. Đặt ở đó 1 kim nam châm, kim bị lệch khỏi phương Bắc Nam
C. Đặt ở đó các vụn giấy thì chúng bị hút về hướng Bắc Nam
D. Đặt ở đó kim đồng hồ, kim luôn chỉ hướng Bắc Nam
TRẦN LÊ HẠNH - THCS Ngô Văn Sở - Vật lý 9
14
BT4: Có một viên pin. Với một đoạn dây dẫn và một kim nam châm thử. Em hãy nêu cách kiểm tra xem viên pin này còn dùng được hay không?




TRẦN LÊ HẠNH - THCS Ngô Văn Sở - Vật lý 9
15
Dùng đoạn dây dẫn nối với hai cực của pin, đưa lại gần kim nam châm (sao cho đoạn dây có phương song song với kim nam châm đã định hướng tự do theo phương Bắc Nam):
+ Nếu kim không bị lệch khỏi phương B-N thì pin đã hỏng.
+ Nếu kim bị lệch khỏi phương B-N thì pin còn dùng được.
TRẦN LÊ HẠNH - THCS N.V.S
16
Không gian xung quanh nam châm, xung quanh dòng điện tồn tại một từ trường.
Nam châm hoặc dòng điện có khả năng tác dụng lực từ lên kim nam châm đặt gần nó.
- Dùng kim nam châm để nhận biết từ trường (nơi nào có lực từ tác dụng lên kim nam châm, nơi đó có từ trường)
GHI NHỚ
TRẦN LÊ HẠNH - THCS N.V.S
1./ Học thuộc bài.
2./ Làm các bài tập SBT: 22.1-22.9
3./ Chuẩn bị bài 23:
+ Khái niệm từ phổ, đường sức từ.
+ Dạng từ phổ của nam châm
+ Dạng đường sức từ của nam châm.
+ Chiều đường sức từ của nam châm.
Chuẩn bị cho tiết học sau
TRẦN LÊ HẠNH - THCS Ngô Văn Sở - Vật lý 9
17
1 - Dụng cụ dùng để phát hiện ra từ trường?
2 – Kim nam châm bị lệch khi bị nam châm hay dòng điện tác dụng lên nó một . . . . . . . .
4 – Đây là nam châm lớn nhất.
8 – Một tên gọi khác của nam châm chữ U
7 - Dụng cụ xác định phương hướng
6 – Tên gọi của thí nghiệm khảo sát tác dụng từ của dòng điện?
5 – Tên gọi chung của các vật liệu bị nam châm hút?
3 – Một tác dụng của dòng điện mà bài hôm nay xét đến?
Trò chơi ô chữ
TRẦN LÊ HẠNH - THCS N.V.S
18
Cảm ơn quý thầy cô giáo và các em học sinh đã tham gia tiết học này.
Hẹn gặp lại!!!