Bài 22. Tác dụng từ của dòng điện - Từ trường

VẬT LÝ 9
Kính chào quý thầy cô giáo về dự tiết học hôm nay!
Thứ năm ngày 7 tháng 11 năm 2013
PHÒNG GD&ĐT TP. QUY NHƠN
TRƯỜNG THCS NGÔ MÂY
Câu 1: Có 2 thanh thép luôn hút nhau bất kể đầu nào lại gần. Có thể kết luận 1 trong 2 thanh là nam châm được không? Giải thích ?
KIỂM TRA BÀI CŨ
- Có thể kết luận được rằng một trong hai thanh này không phải là nam châm, vì nếu cả hai đều là nam châm thì khi đổi đầu chúng phải đẩy nhau.
Câu 2: Nêu cách xác định từ cực của một thanh nam châm khi bị mất màu sơn ?
Để xác định tên từ cực của một thanh nam châm khi màu sơn đánh dấu cực đã bị tróc hết có thể làm theo một trong các cách sau :
+ Để thanh nam châm tự do. Dựa vào định hướng của thanh nam châm để xác định cực.
+ Dùng một nam châm khác đã biết tên cực. Dựa vào tương tác giữa hai nam châm để biết tên cực của thanh nam châm.
Khi công tắc ngắt
Khi công tắc đóng
Khi công tắc đóng
Ở lớp 7 chúng ta đã biết, cuộn dây có dòng điện chạy qua có tác dụng từ.
Phải chăng chỉ có dòng điện chạy qua cuộn dây mới có tác dụng từ ? Nếu dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng hay có hình dạng bất kì thì nó có tác dụng từ hay không ?
I. Lực từ :
1- Thí nghiệm:
C1.Đóng công tắc K. Quan sát và cho biết :
+ Hiện tượng gì xảy ra với kim nam châm.
+ Khi nằm cân bằng, kim nam châm còn song song với dây dẫn nữa không ?
Tiết 24 - Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG
a- Dụng cụ :
Kim nam châm, dây dẫn AB thẳng, nguồn điện, biến trở, ampe kế, dây nối.
b- Tiến hành :
Hình 22.1
I. Lực từ :
1- Thí nghiệm:
a- Dụng cụ :
Kim nam châm, dây dẫn AB thẳng, nguồn điện, biến trở, ampe kế, dây nối.
b- Tiến hành :
C1.Đóng công tắc K. Quan sát và cho biết :
+ Hiện tượng gì xảy ra với kim nam châm.
+ Khi nằm cân bằng, kim nam châm còn song song với dây dẫn nữa không ?
Tiết 24 - Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG
C1.
+ Lúc đã nằm cân bằng, kim nam châm không còn song song với dây dẫn nữa.
+ Kim nam châm lệch khỏi vị trí ban đầu.
I. Lực từ :
1- Thí nghiệm:
a- Dụng cụ :
b- Tiến hành :
Tiết 24 - Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG
2. Kết luận :
- Dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng hay dây dẫn có hình dạng bất kì đều gây ra tác dụng lực (gọi là lực từ) lên kim nam châm đặt vào nó. Ta nói rằng dòng điện có tác dụng lực.
II. Từ trường :
1- Thí nghiệm :
I/ Lực từ:
II/ Từ trường:
1. Thí nghiệm
Một kim nam châm (gọi là nam châm thử) được đặt tự do trên trục thẳng đứng, đang chỉ hướng Nam-Bắc. Đưa nó đến các vị trí khác nhau xung quanh dây dẫn có dòng điện hoặc xung quanh nam châm.
C2 Có hiện tượng gì xảy ra với kim nam châm?
Tiết 24 - Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG
Trả lời: Kim nam châm lệch khỏi hướng Nam – Bắc.

I/ Lực từ:
II/ Từ trường:
1. Thí nghiệm
C3: Ở một vị trí, sau khi nam châm đã đứng yên, xoay cho nó khỏi hướng vừa xác định, buông tay. Nhận xét hướng của kim nam châm sau khi đã trở lại vị trí cân bằng.
Kim nam châm luôn luôn chỉ một hướng xác định
2. Kết luận:
Không gian xung quanh nam châm, xung quanh dòng điện đều có khả năng tác dụng lực từ lên kim nam châm đặt trong nó. Ta nói trong không gian đó có từ trường.
Tiết 24 - Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG
I/ Lực từ:
II/ Từ trường:
1. Thí nghiệm
2. Kết luận:
3. Cách nhận biết từ trường
Tiết 24 - Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG
a) Để phát hiện từ trường thông thường dùng kim nam châm (nam châm thử) để phát hiện lực từ nhờ đó phát hiện ra từ trường
- Nơi nào trong không gian có lực từ tác dụng lên kim nam châm thì nơi đó có từ trường.
I/ Lực từ:
II/ Từ trường:
1. Thí nghiệm
2. Kết luận:
3. Cách nhận biết từ trường
Tiết 24 - Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG
C4: Nếu có một kim nam châm thì em làm thế nào để phát hiện ra trong dây dẫn AB có dòng điện hay không ?
C4: D?t kim nam chõm l?i g?n dõy d?n AB. N?u kim nam chõm l?ch kh?i hu?ng Nam - B?c thỡ dõy d?n AB cú dũng di?n ch?y qua v� ngu?c l?i.
C5: Thí nghiệm nào đã làm với nam châm chứng tỏ rằng xung quanh Trái Đất có từ trường ?
C5: Đó là thí nghiệm đặt kim nam châm ở trạng thái tự do, khi đã đứng yên, kin nam châm luôn chỉ hướng Nam – Bắc.
C6: Tại một điểm trên bàn làm việc, người ta thử đi thử lại vẫn thấy kim nam châm luôn nằm dọc theo một hướng xác định, không trùng với hướng Nam – Bắc. Từ đó có thể rút ra kết luận gì về không gian xung quanh kim nam châm?
C6: Khụng gian xung quanh kim nam chõm cú t? tru?ng.
Tiết 24 - Bài 22: TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐIỆN - TỪ TRƯỜNG
I/ Lực từ:
II/ Từ trường:
III/ Vận dụng:
Từ trường thường được phát hiện ở khu vực:

- Lân cận các đường dây cao thế.
- Các dây tiếp đất của hệ thống thu lôi.










- Các dây tiếp đất của các thiết bị điện.
- Khu vực xung quanh thiết bị điện đang vận hành: màn hỡnh máy vi tính, đồng hồ điện, máy sấy tóc, điện thoại di động.
- Kh«ng nªn ngñ gÇn c¸c thiÕt bÞ ®iÖn
- Giữ kho¶ng c¸ch víi ®Çu m¸y video Ýt nhÊt lµ 4,5 m, h·y t¾t ®Çu m¸y khi kh«ng sö dông.
- Kh«ng ngåi gÇn phi¸ sau mµn hình vi tÝnh.
- Giữ kho¶ng c¸ch vµi mÐt ®èi víi ti vi.
Một số hình ảnh về từ trường
Một số hình ảnh về từ trường
Ghi nhớ
Không gian xung quanh nam châm, xunh quanh dòng điện tồn tại một từ trường. Nam châm hoặc dòng điện đều có khả năng tác dụng lực từ lên kim nam châm đặt gần nó.
Ngu?i ta dựng kim nam chõm (g?i l� nam chõm th?) d? nh?n bi?t t? tru?ng.
BT22.1: Trong thí nghiệm phát hiện tác dụng từ của dòng điện, dây dẫn AB được bố trí như thế nào ?
A. Tạo với kim nam châm một góc bất kì.
B. Song song với kim nam châm.
C. Vuông góc với kim nam châm.
D. Tạo với kim nam châm một góc nhọn.
BT 22.3: Từ trường không tồn tại ở đâu ?
A. Xung quanh nam châm.
B. Xung quanh dòng điện.
C. Xung quanh điện tích đứng yên.
D. Xung quanh trái đất.
BT 22.4: Giả sử có một dây dẫn chạy qua nhà. Nếu không có dụng cụ đo điện, Có cách nào phát hiện được trong dây dẫn có dòng điện chạy qua hay không?
Lấy kim nam châm để gần dây dẫn:
- Nếu kim nam châm lệch khỏi hướng Nam - Bắc thỡ dây dẫn có dòng điện.
- Nếu kim nam châm không lệch khỏi hướng Nam - Bắc thỡ trong dây dẫn không có dòng điện.
Bài tập:
Có một số Pin để lâu ngày và một đoạn dây dẫn. Nếu không có bóng đèn pin để thử, có cách nào để kiểm tra được Pin còn điện hay không khi chỉ có một kim nam châm?
Trả lời: Mắc 2 đầu dây dẫn vào hai cực của Pin .Đưa kim nam châm lại gần dây dẫn. Nếu kim nam châm lệch khỏi hướng Nam-Bắc thì Pin còn điện.
Hướng dẫn về nhà
- Học ghi nhớ
Làm bài tập 22 trang 27 SBT.
Nghiên cứu trước Bài 23: Từ phổ- đường sức từ
VẬT LÝ 9
KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ !
Thứ năm ngày 7 tháng 11 năm 2013
BÀI HỌC ĐẾN ĐÂY KẾT THÚC !