Bài 22. Dẫn nhiệt

Kiểm tra kiến thức cũ
Câu 1: Thế nào là nhiệt năng của một vật?
Câu 2: Có mấy cách làm thay đổi nhiệt năng của một vật? Cho hai ví dụ.
* Đáp án:
Câu 1: Nhiệt năng của một vật là tổng động năng của các phân tử cấu tạo nên vật.
Câu 2: Có hai cách làm thay đổi nhiệt năng của một vật: thực hiện công hoặc truyền nhiệt.
Đặt vấn đề
Tại sao khi cầm một đầu của thanh thép trong tay, đem nung nóng đầu kia thì một lúc sau tay ta cảm thấy nóng? Hiện tượng này gọi là gì? Hôm nay chúng ta sẽ đi học bài 22: Dẫn nhiệt để giải thích cho câu hỏi này.
BÀI 22: DẪN NHIỆT
I. Sự dẫn nhiệt
1. Thí nghiệm:
- Thí nghiệm hình 22.1
-Mục đích: Tìm hiểu về sự dẫn nhiệt
- Dụng cụ:
+ 1 giá thí nghiệm
+ 1 thanh kim loại AB gắn các đinh a,b,c,d,e bằng sáp
+ 1 đèn cồn
+ 1 khăn ướt
- Cách tiến hành: dùng ngọn lửa đèn cồn đun nóng đầu A của thanh. Quan sát và mô tả hiện tượng xảy ra.
Hình 22.1
Play
Trở lại Vật lý 8
2. Trả lời câu hỏi
C1: Các đinh rơi xuống chứng tỏ điều gì?
Các đinh rơi xuống chứng tỏ nhiệt đã truyền đến sáp làm cho sáp nóng lên và chảy ra.
C2: Các đinh rơi xuống trước, sau theo thứ tự nào?
Các đinh rơi xuống theo thứ tự a đến b, c, d rồi đến e.
C3: Hãy dựa vào thứ tự rơi xuống của các đinh để mô tả sự truyền nhiệt năng trong thanh kim loại AB.
- Nhiệt được truyền từ đầu A đến đầu B của thanh đồng.
- Sự truyền nhiệt năng như trong thí nghiệm trên gọi là
sự dẫn nhiệt
3. Rút ra kết luận: Nhiệt năng có thể truyền từ phần này sang phần khác của một vật, từ vật này sang vật khác bằng hình thức dẫn nhiệt.
II. Tính dẫn nhiệt của các chất
Hãy dựa vào các thí nghiệm sau để rút ra nhận xét về tính dẫn nhiệt của các chất.: rắn, lỏng, khí.
1. Thí nghiệm 1:
- Thí nghiệm hình 22.2
- Mục đích: Tìm hiểu sự dẫn nhiệt của các chất rắn khác nhau có giống nhau hay không
- Dụng cụ:
+ 1 giá thí nghiệm
+ 3 thanh: đồng, thép, thủy tinh có gắn đinh bằng sáp ở các khoảng cách giống nhau.
+ 1 đèn cồn
+ 1 khăn ướt
- Cách tiến hành: dùng đèn cồn đun nóng đồng thời các thanh.
Đồng
thép
Thủy tinh
Hình 22.2
Đồng
Thép
Thuỷ tinh
Play
Hình 22.2
Trở lại Vật lý 8
C4: Các đinh gắn ở đầu các thanh có rơi xuống đồng thời không? Hiện tượng này chứng tỏ điều gì?
Các thanh không rơi xuống đồng thời. Chứng tỏ kim loại dẫn nhiệt tốt hơn thủy tinh.
C5: Hãy dựa vào thí nghiệm trên để so sánh tính dẫn nhiệt của đồng, thép,thủy tinh. Chất nào dẫn nhiệt tốt nhất, chất nào dẫn nhiệt kém nhất? Từ đó có thể rút ra kết luận gì?
- Đồng dẫn nhiệt tốt nhất rồi đến thép và cuối cùng là thủy tinh.
- Chứng tỏ, các chất rắn khác nhau có tính dẫn nhiệt khác nhau.
2. Thí nghiệm 2:
- Mục đích: Tìm hiểu sự dẫn nhiệt của chất lỏng
- Dụng cụ:
+ 1 ống nghiệm dưới đáy có cục sáp, đựng nước.
+ 1 kẹp gỗ
+ 1 đèn cồn
- Cách tiến hành: dùng đèn cồn đun nóng miệng của ống nghiệm trong có đựng nước, dưới đáy gắn một cục sáp.
C6: Khi nước ở phần trên của ống nghiệm bắt đầu sôi thì cục sáp ở đáy ống nghiệm có bị nóng chảy không? Từ thí nghiệm này có thể rút ra nhận xét gì về tính dẫn nhiệt của chất lỏng?
Cục sáp không bị nóng chảy. Chứng tỏ chất lỏng dãn nhiệt kém.


Hình 22.3
Hình 22.3
Play
Trở lại Vật lý 8
3. Thí nghiệm 3
- Mục đích: Tìm hiểu sự dẫn nhiệt của chất khí
- Dụng cụ:
+ 1 ống nghiệm trong có không khí, ở nút có 1 cục sáp
+ 1 đèn cồn
+ 1 kẹp gỗ
- Cách tiến hành: Dùng đèn cồn đun nóng đáy của ống nghiệm.
C7: Khi đáy ống nghiệm đã nóng thì miếng sáp gắn ở nút ống nghiệm có bị nóng chảy không? Từ thí nghiệm này có thể rút ra nhận xét gì về tính dẫn nhiệt của chất khí?
Cục sáp không chảy. Chất khí dẫn nhiệt kém
Hình 22.4
Play
Trở lại Vật lý 8
Hình 22.4
4. Rút ra kết luận
Chất rắn dẫn nhiệt tốt. Trong chất rắn kim loại dẫn nhiệt tốt nhất.
Chất lỏng và chất khí dẫn nhiệt kém.
III. Vận dụng
C8: Tìm 3 ví dụ về hiện tượng dẫn nhiệt
C9: Tại sao nồi, xoong thường được làm bằng kim loại, còn bát, đĩa thường được làm bằng sứ?
Vì nồi, xoong làm bằng kim loại dẫn nhiệt tốt giúp thức ăn mau chín, còn bát, đĩa làm bằng sứ dẫn nhiệt kém để khi cầm không bị bỏng.
C10: Tại sao về mùa đông mặc nhiều áo mỏng ấm hơn mặc một áo dày?
Vì khi mặc nhiều áo mỏng thì không khí giữa các lớp áo mỏng dẫn nhiệt kém hơn lớp áo dày.

Câu hỏi trắc nghiệm:
1. Trong các cách sắp xếp vật liệu dẫn nhiệt từ tốt hơn đến kém hơn sau đây, cách nào đúng nhất?
A. Đồng, nước, thủy ngân, không khí
B. Đồng , thủy ngân, nước, không khí
C. Thủy ngân, đồng, nước, không khí
D. Thủy ngân, đồng, không khí, nước
2. Trong các hiện tượng sau đây, hiện tượng nào liên quan đến sự dẫn nhiêt?
A. Khi đun nước trong ấm, nước sẽ nóng dần lên, nếu thò tay vào ta sẽ cảm thấy nóng
B. Dùng một thìa bạc nhúng vào một cốc nước sôi, thì tay cầm thìa sẽ có cảm giác nóng lên
C. Đốt một đầu của thanh kim loại trong bếp than, lúc sau ta cầm đầu còn lại sẽ thấy nóng.
D. Tất cả các trường hợp trên đều liên quan đến hiện tượng dẫn nhiệt.
Trả lời câu hỏi đầu bài
Tại sao khi cầm một đầu của thanh thép trong tay, đem nung nóng đầu kia thì một lúc sau tay ta cảm thấy nóng?
Trả lời: Vì khi đốt một đầu của thanh thép, thì nhiệt sẽ truyền từ đầu thanh thép được đốt đến cuối thanh vì vậy khi ta cầm vào sẽ thấy nóng.
Có thể em chưa biết
- Bản chất của sự dẫn nhiệt là sự truyền động năng của các hạt vật chất khi va chạm vào nhau. Hãy dùng những kiến thức trên để giải thích về sự dẫn nhiệt ở thí nghiệm hình 22.1
- Nếu coi khả năng dẫn nhiệt của không khí là 1 thì khả năng dẫn nhiệt của một số chất có giá trị như ở bảng 22.1
Nếu có ai nói là tóc đốt không cháy, thì chắc các em không tin. Nhưng các em thử làm thí nghiệm sau: Lấy một sợi tóc cuốn chặt quanh một que sắt dài rồi dùng diêm đốt, tóc không cháy, chỉ có que sắt nóng lên thôi. Nếu cuốn tóc quanh một thanh thủy tinh hoặc gỗ thì khi đốt, tóc sẽ cháy ngay. Hãy giải thích tại sao?
Trả lời:
 - Khi quấn sợi tóc quanh thanh sắt: Vì thanh sắt là vật truyền nhiệt tốt nên khi đốt sợi tóc thì phần nhiệt của sợi tóc được truyền sang cho thanh sắt nên tóc sẽ không cháy 
- Khi quấn sợi tóc quanh thanh gỗ hoặc thủy tinh: Vì gỗ và thủy tinh là vật truyền nhiệt kém nên khi đốt sợi tóc thì nhiệt của sợi tóc sẽ không truyền hết cho gỗ và thủy tinh nên tóc sẽ cháy
Bài tập về nhà
- Câu C11, C12
- Làm các bài tập trong SBT
- Học bài và đọc trước bài 23