Bài 22. Con cò

Chào mừng quý thÇy c« vµ c¸c em häc sinh !
Về dự giờ
Văn 9A
Con cò
Chế Lan Viên
CON CÒ
Tiết 112- Văn bản
(Chế Lan Viên)
Tiết 112 : Văn bản : CON CÒ
(Chế Lan Viên)


I. Tìm hiểu chung.
1/ Tác giả
- Tên thật là Phan Ngọc Hoan quê xã Cam An, huyện Cam Lộ, Quảng Trị
- Là một trong những tên tuổi hàng đầu của nền thơ Việt Nam thế kỉ XX
- Thơ ông giàu tính triết lí, suy ngẫm, chiêm nghiệm
- Được nhận giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật năm 1996
Chế Lan Viên (1920-1989)
? Hãy nêu vài nét về tác giả Chế Lan Viên?
? Nêu xuất xứ bài thơ Con cò?
+ Trước CMT8 1945, CLV là một trong những nhà thơ nổi tiếng của phong trào Thơ Mới với tập thơ Điêu tàn khi mới 17 tuổi . Hoài Thanh đã từng nhận xét về tập thơ : “ Giữa đồng bằng văn học VN, tập thơ Điêu tàn đột ngột xuất hiện như một niềm kinh dị”
Sau CMT8, CLV đã trở thành một trong những lá cờ đầu của thi ca cách mạng .
+ Phong cách thơ suy tưởng triết lý,đậm chất trí tuệ và có nhiều sáng tạo trong nghệ thuật xây dựng hình ảnh thơ.
Các tác phẩm chính : Các tập thơ như : Điêu tàn (1937), Gửi các anh (1954), Ánh sáng và phù sa (1960), Hoa ngày thường- Chim báo bão (1967)....
Sgk/47
2/ Tác phẩm
- Sáng tác năm 1962 và in trong tập “Hoa ngày thường, chim báo bão”
I. Tìm hiểu chung.
II. Đọc- Tìm bố cục.
1/ Đọc :
3/ Bố cục :
- Đoạn 1: Hình ảnh con cò qua lời ru đến với tuổi thơ.
- Đoạn 2: Hình ảnh con cò đi vào tiềm thức của tuổi thơ và theo cùng con trên mọi chặng đường đời.
- Đoạn 3: Từ hình ảnh con cò, suy ngẫm và triết lí về ý nghĩa của lời ru và lòng mẹ đối với cuộc đời mỗi người.
2/ Thể thơ: tự do
? Bao trùm lên bài thơ là hình
tượng nào. Hình tượng ấy được
diễn tả qua mấy đoạn, nêu nội
dung từng đoạn?
3 đoạn
Tiết 112 : Văn bản : CON CÒ
(Chế Lan Viên)
- “Con cò bay la
Con cò bay lả
Con cò cổng phủ
Con cò Đồng Đăng”

-“Con cò ăn đêm
Con cò xa tổ
Cò gặp cành mềm
Cò sợ xáo măng”
I. Tìm hiểu chung.
II. Đọc- Tìm bố cục.
III. Phân tích.
Tiết 112 : Văn bản : CON CÒ
(Chế Lan Viên)
1. Hình ảnh con cò đến với tuổi ấu thơ.
? Tìm những câu thơ có hình
ảnh con cò?
? Em thấy những câu thơ này có nguồn gốc từ những câu ca dao nào. Hãy đọc những câu ca dao đó?
Con cò bay lả, bay la
Bay từ cổng phủ bay ra cánh đồng
Con cò bay lả, bay la
Bay từ cửa phủ bay về Đồng Đăng.
 -Con cò mà đi ăn đêm
Đậu phải cành mềm, lộn cổ xuống ao
Ông ơi ông vớt tôi nao
Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng
Có xáo thì xáo nước trong
Đừng xáo nước đục đau lòng cò con!
Tiết 112 : Văn bản : CON CÒ
(Chế Lan Viên)
Tú Xương ở cuối TK 19 có bài thơ :
Thương Vợ
Quanh năm buôn bán ở mom sông
Nuôi đủ năm con với một chồng.
Nuôi đủ năm con với một chồng
Lặn lội thân cò khi quãng vắng
Eo xèo mặt nước buổi đò đông.
Một duyên hai nợ, âu đành phận
Năm nắng mười mưa, dám quản công
Cha mẹ thói đời ăn ở bạc!
Có chồng hờ hững cũng như không!
Ngồi Buồn Nhớ Mẹ Ta Xưa ...
Tác giả: Nguyễn Duy
Bần thần hương huệ thơm đêm 
khói nhang vẽ nẻo đường lên niết bàn
chân nhang lấm láp tro tàn
xăm xăm bóng mẹ trần gian thuở nào

Mẹ ta không có yếm đào
nón mê thay nón quai thao đội đầu
rối ren tay bí tay bầu
váy nhuộm bùn áo nhuộm nâu bốn mùa

Cái cò ... sung chát đào chua ...
câu ca mẹ hát gió đưa về trời
ta đi trọn kiếp con người
cũng không đi hết mấy lời mẹ ru

Bao giờ cho tới mùa thu
trái hồng trái bưởi đánh đu giữa rằm
bao giờ cho tới tháng năm
mẹ ra trải chiếu ta nằm đếm sao
Ngân hà chảy ngược lên cao
quạt mo vỗ khúc nghêu ngao thằng Bờm...
bờ ao đom đóm chập chờn
trong leo lẻo những vui buồn xa xôi

Mẹ ru cái lẽ ở đời
sữa nuôi phần xác hát nuôi phần hồn
bà ru mẹ ... mẹ ru con
liệu mai sau các con còn nhớ chăng

Nhìn về quê mẹ xa xăm
lòng ta -- chỗ ướt mẹ nằm đêm xưa
ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa
miệng nhai cơm búng lưỡi lừa cá xương

Gợi ra một không gian và khung cảnh quen thuộc của cuộc sống xưa, từ làng quê đến phố xá. Hình ảnh con cò gợi lên vẻ nhịp nhàng, thong thả, bình yên của cuộc sống vốn ít biến động thuở xưa.
- “Con cò bay la
Con cò bay lả
Con cò cổng phủ
Con cò Đồng Đăng”
Tiết 112 : Văn bản : CON CÒ
(Chế Lan Viên)
1. Hình ảnh con cò đến với tuổi ấu thơ.
? Qua hình ảnh trên gợi cho em một không gian, khung cảnh cuộc sống như thế nào ?
I. Tìm hiểu chung.
II. Đọc- Tìm bố cục.
III. Phân tích.
“Con cò ăn đêm
Con cò xa tổ
Cò gặp cành mềm
Cò sợ xáo măng”
Nghệ thuật ẩn dụ: con cò là tượng trưng cho người phụ nữ, người mẹ nhọc nhằn, lam lũ.
Tiết 112 : Văn bản : CON CÒ
(Chế Lan Viên)



1. Hình ảnh con cò đến với tuổi thơ.
- Tượng trưng cho vẻ nhịp nhàng, thong thả, bình yên của cuộc sống.
? Những câu thơ trên gợi cho em liên
tưởng đến ai?
I. Tìm hiểu chung.
II. Đọc- Tìm bố cục.
III. Phân tích.
Tiết 112 : Văn bản : CON CÒ
(Chế Lan Viên)
Cái cò đi đón cơn mưa
Tối tăm, mù mịt ai đưa cò về.
Cò về thăm quán cùng quê
Thăm cha, thăm mẹ cò về thăm anh.
Nước non lận đận một mình,
Thân cò lên thác, xuống ghềnh bấy nay.
Ai làm cho bể kia đầy
Cho ao kia cạn, cho gầy cò con.
-Cái cò lặn lội bờ sông 
Gánh gạo đưa chồng tiếng khóc nỉ non 
Nàng về nuôi cái cùng con 
Để anh đi trẩy nước non Cao Bằng 
Ngủ yên! Ngủ yên! Cò ơi! chớ sợ!
Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng!
Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân,
Con chưa biết con cò, con vạc.
Con chưa biết những cành mềm mẹ hát,
Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân.
- Nt : điệp từ, điệp kiểu câu,giọng thơ thiết tha, nhẹ nhàng, êm ái.
Tình mẹ thiết tha, luôn vỗ về, giữ yên giấc ngủ và bồi đắp tâm hồn trẻ thơ.
Tiết 112 : Văn bản : CON CÒ
(Chế Lan Viên)
1. Hình ảnh con cò đến với tuổi ấu thơ.
? Hình ảnh người mẹ hiện lên trong
những câu thơ nào?
? Qua các bpnt, hình ảnh người mẹ
hiện lên như thế nào?
I. Tìm hiểu chung.
II. Đọc- Tìm bố cục.
III. Phân tích.
Tiết 112 : Văn bản : CON CÒ
(Chế Lan Viên)




Hình ảnh con cò đến với tuổi ấu thơ.
Hình ảnh con cò cùng con trên mọi chặng đường đời.
? Hình ảnh con cò theo cùng con trên
mọi chặng đường đời. Đó là những
chặng đường nào?
- Lúc ấu thơ trong nôi
- Khi con đến trường
- Khi con trưởng thành .
I. Tìm hiểu chung.
II. Đọc- Tìm bố cục.
III. Phân tích.
+ Nhóm 1 : lúc ấu thơ trong nôi
+ Nhóm 2 : khi đến trường
+ Nhóm 3 : khi trưởng thành
THẢO LUẬN NHÓM
(2 phút)
Tiết 112 : Văn bản : CON CÒ
(Chế Lan Viên)
Tìm những câu thơ có hình ảnh con cò trong chặng đường đời và nêu cảm nhận hình ảnh con cò trong chặng đường đời đó?

*Lúc thơ ấu trong nôi:
“Con ngủ yên thì cò cũng ngủ,
Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi.”
*Khi đến trường:
“Mai khôn lớn, con theo cò đi học,
Cánh của cò bay theo gót đôi chân”
*Khi trưởng thành:
“Cánh trắng cò lại bay hoài không nghỉ
Trước hiên nhà
Và trong hơi mát câu văn”
Tiết 112 : Văn bản : CON CÒ
(Chế Lan Viên)
Hình ảnh con cò đến với tuổi ấu thơ.
Hình ảnh con cò cùng con trên mọi
chặng đường đời.
Cò sưởi ấm vỗ về, cò đứng canh giấc ngủ.
Cò là bạn dìu bước con đi.
Cò động viên, khích lệ.
I. Tìm hiểu chung.
II. Đọc- Tìm bố cục.
III. Phân tích.
Tiết 112 : Văn bản : CON CÒ
(Chế Lan Viên)
Hình ảnh con cò đến với tuổi ấu thơ.
Hình ảnh con cò cùng con trên mọi chặng đường đời.
Tuổi ấu thơ trong nôi: cò sưởi ấm, vỗ về, cò đứng canh giấc ngủ.
Khi đến trường: cò là bạn dìu bước con đi.
Khi trưởng thành: cò động viên, khích lệ.
? Hình tượng con cò trong đoạn thơ
trên được xây dựng bằng những
nghệ thuật nào?
Nghệ thuật liên tưởng, tưởng tượng,
nhân hoá, ẩn dụ
? Qua hình tượng con cò trong đoạn
thơ tác giả muốn thể hiện điều gì?
Nghệ thuật liên tưởng, tưởng tượng
gợi biểu tượng về tình mẹ, về sự nâng đỡ dịu dàng bền bỉ của người mẹ.
I. Tìm hiểu chung.
II. Đọc- Tìm bố cục.
III. Phân tích.
“Dù ở gần con,
Dù ở xa con,
Lên rừng xuống bể,
Cò sẽ tìm con.
Cò mãi yêu con.

Tượng trưng cho người mẹ luôn bên con, làm chỗ dựa vững chắc cho con suốt cuộc đời.
1.Hình ảnh con cò đến với tuổi ấu thơ.
2.Hình ảnh con cò cùng con trên mọi chặng đường đời.
3. Suy ngẫm và triết lý từ hình ảnh con cò.
Tiết 112 : Văn bản : CON CÒ
(Chế Lan Viên)
? Ở đoạn thơ này hình ảnh con cò
hiện ra qua những chi tiết nào?
Con dù lớn vẫn là con của mẹ,
Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con.”
? Xác định các biện pháp nghệ thuật
được sử dụng trong đoạn thơ trên?
NT: điệp từ, điệp kiểu câu, cặp từ trái nghĩa, câu khẳng định.
NT: điệp từ, điệp kiểu câu, cặp từ trái nghĩa, câu khẳng định.
I. Tìm hiểu chung.
II. Đọc- Tìm bố cục.
III. Phân tích.
“À ơi !
Một con cò thôi,
Con cò mẹ hát
Cũng là cuộc đời
Vỗ cánh qua nôi.
Ngủ đi! Ngủ đi !
Cho cánh cò, cánh vạc,
Cho cả sắc trời
Đến hát
Quanh nôi.”

1.Hình ảnh con cò đến với tuổi ấu thơ.
2.Hình ảnh con cò cùng con trên mọi chặng đường đời.
3. Suy ngẫm và triết lý từ hình ảnh con cò.
Tiết 112 : Văn bản : CON CÒ
(Chế Lan Viên)
? Nhận xét gì về âm điệu bài thơ?
- Âm điệu lời ru.
Âm điệu lời ru.
? Em hi?u th? năo v? hai cđu tho:
"Con c� m? hât- Cung lă cu?c d?i"
Con c� kh�ng ch? lă h�nh ?nh trong cđu hât
ru mă c�n lă cu?c d?i, cu?c d?i c?a m?,
c?a bao nhíu ngu?i khâc n?a, lă nh?ng
ni?m vui, nh?ng n?i bu?n trong cu?c s?ng.
Là khúc hát yêu thương mang nhiều ý nghĩa sâu xa.
I. Tìm hiểu chung.
II. Đọc- Tìm bố cục.
III. Phân tích.
? Em có nhận xét gì về thể thơ, nhịp thơ và hình ảnh con cò được sáng tạo trong bài thơ ?
1. Nghệ thuật
- Vận dụng sáng tạo ca dao
- Mang âm hưởng lời ru, giàu suy ngẫm triết lý.
- Thể thơ tự do, nhiều điệp ngữ.
- Hình ảnh ẩn dụ, liên tưởng tưởng tượng.
2. Nội dung
- Ngợi ca tình mẹ.
- Ý nghĩa của lời ru đối với cuộc sống con người.
?Đọc bài thơ “Con cò”,
em cảm nhận được
những điều cao đẹp
nào của tình mẹ và
những lời ru?
* Ghi nhớ : SGK – 48
Tiết 112 : Văn bản : CON CÒ
(Chế Lan Viên)
I. Tìm hiểu chung.
II. Đọc- Tìm bố cục.
III. Phân tích.
IV. Tổng kết.
Bài 1 :
Hai bài thơ hát ru mang hai tên khác nhau (“Con cò” và “khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ”) của hai tác giả ra đời ở hai thời điểm khác nhau, nhưng đều có chung ý nghĩa nào?
Điểm chung : Đều cho ta thấy lòng mẹ yêu thương con và ảnh hưởng của lời ru
tới đời sống tinh thần của con người .
Tiết 112 : Văn bản : CON CÒ
(Chế Lan Viên)
I. Tìm hiểu chung
II. Đọc- Tìm bố cục
III. Phân tích
IV. Tổng kết
V. Luyện tập
Học bài
Làm bài tập sgk/49
Soạn bài : Mùa xuân nho nhỏ .
Tiết 112 : Văn bản : CON CÒ
(Chế Lan Viên)
Chân thành cám ơn quý thầy cô và các em học sinh !
Về dự giờ giảng