Bài 22. Con cò

Tiết 106: Con cò.
(Chế Lan Viên)
* Tác giả: Chế Lan Viên (1920-1989) tên khai sinh là Phan Ngọc Hoan, Quê ở Cam Lộ - Quảng Trị. Ông là nhà thơ xuất sắc của nền thơ hiện đại Việt Nam, phong cách thơ mang đậm tính triết lý, chất trí tuệ và tính hiện đại.
(Hướng dẫn đọc thêm)
I. Đọc - hiểu chú thích
?
Bài thơ Con cò trích trong tập "Hoa ngày thường - Chim báo bão" (1967).
* Tác phẩm:
* Chú thích khác (SGK)
?
* Thể thơ: Thơ tự do
II. Đọc - Hiểu văn bản
*Đại ý: Thông qua hình tượng con cò - một hình ảnh quen thuộc của những bài hát ru trong ca dao - tác giả muốn đề cao tình mẫu tử thiêng liêng và khẳng định ý nghĩa lời ru đối với cuộc đời con người.
* Bố cục: 3 đoạn
Đoạn1: hình ảnh con cò qua những lời ru tuổi ấu thơ.
Đoạn 2: hình ảnh con cò đi vào tiềm thức của tuổi thơ trở nên gần gũi và sẽ theo con đi suốt cuộc đời.
Đoạn 3: từ hình ảnh con cò nhà thơ suy ngẫm và triết lý về ý nghĩa của lời ru và tình mẹ đối với cuộc đời mỗi con người
1. Hình ảnh con cò qua lời ru của mẹ:
Con còn bế trên tay
Con chưa biết con cò
Nhưng trong lời mẹ hát
Có cánh cò đang bay:
Con cò bay la
Con cò bay lả
Con cò cổng phủ
Con cò Đồng Đăng.
Cò một mình cò phải kiếm lấy ăn
Con có mẹ con chơi rồi lại ngủ
Con cò ăn đêm ,
Con cò xa tổ,
Cò gặp cành mềm,
Cò sợ sáo măng.
Ngủ yên ! Ngủ yên! Cò ơi chớ sợ!
Cành có mềm mẹ đã sẵn tay nâng!
Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân
Con chưa biết con cò con vạc.
Con chưa biết những cành mềm mẹ hát,
Sữa mẹ nhiều con ngủ chẳng phân vân."
1. Hình ảnh con cò xuất hiện như thế nào trong lời ru của mẹ?
2. Hình ảnh con cò thường xuất hiện trong thể loại văn học nào? Tác giả vận dụng thể loại văn học đó vào lời ru như thế nào?
3. Qua hình ảnh con cò trong lời ru, tác giả muốn nói với chúng ta điều gì?
+ Cách vận dụng ca dao linh hoạt sáng tạo, chân thực, giọng thơ thủ thỉ tâm tình , nhịp thơ ngắn , điệp từ, điệp ngữ.
- Cuộc sống bình yên, giàu đẹp của đất nước.
- Hình ảnh người phụ nữ lao động nhọc nhằn ,vất vả.
- Tình yêu bao la và sự chở che của mẹ hiền.
+ Con cò- hình ảnh ẩn dụ:
?
Ngủ yên! Ngủ yên! Ngủ yên!
Cho cò trắng đến làm quen
Cò đứng ở quanh nôi
Rồi cò vào trong tổ
Con ngủ yên thì cò cũng ngủ
Cánh của cò hai đứa đắp chung đôi
Mai khôn lớn con theo cò đi học,
Cánh của cò bay theo gót đôi chân
2. Hình ảnh con cò trong cuộc đời mỗi con người
Lớn lên , lớn lên, lớn lên.
Con làm gì?
Con làm thi sĩ!
Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ
Trước hiên nhà
Và trong hơi mát câu văn.
1. Hình ảnh con cò trong tiềm thức mỗi người được diễn tả như thế nào?
2. Tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào trong đoạn thơ?
3. Hình ảnh con cò gợi cho em suy nghĩ về ai, về điều gì?
Điệp ngữ, nhân hoá, câu thơ dài ngắn khác nhau, câu hỏi và câu tự trả lời.
.
=> Cánh cò trong bài thơ đã đi vào tiềm thức của tuổi thơ trở nên gần gũi, thân thiết và theo con trong suốt cuộc đời.
?

- Từ thuở trong nôi:
Con ngủ yên thì cò cũng ngủ
Cánh của cò hai đứa đắp chung đôi
- Khi tới trường:
Mai khôn lớn con theo cò đi học,
Cánh của cò bay theo gót đôi chân.
- Lúc trưởng thành:
Lớn lên , lớn lên, lớn lên.
Con làm gì?
Con làm thi sĩ!
Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ
Trước hiên nhà
và trong hơi mát câu văn.

=> Hình ảnh con cò có ý nghĩa biểu tượng về lòng mẹ, về sự dìu dắt nâng đỡ bền bỉ của mẹ.


?
Dù ở gần con
Dù ở xa con
Lên rừng xuống bể
Cò sẽ tìm con
Cò mãi yêu con
Con dù lớn vẫn là con của mẹ
Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con
3. ý nghĩa của hình ảnh con cò và lời ru.
1. Có ý kiến cho rằng: "Hình ảnh con cò mang hai biểu tượng: Biểu tượng về người mẹ và cuộc đời" đúng hay sai? Vì sao?
2. Cách sử dụng từ ngữ trong đoạn thơ có gì đặc biệt?
3. Suy ngẫm của tác giả về hình ảnh con cò và lời ru như thế nào?
Nhịp thơ dồn dập, điệp từ, phó từ.
Tác giả đã khái quát một quy luật của tình cảm có ý nghĩa bền vững rộng lớn và sâu sắc.Tình cảm của mẹ mãi dạt dào và có ý nghĩa lớn lao với cuộc đời của con người.


?
à ơi!
Một con cò thôi
Con cò mẹ hát
Cũng là cuộc đời
Vỗ cánh qua nôi
Ngủ đi! Ngủ đi!
Cho cánh cò ,cánh vạc
Cho cả sắc trời
Đến hát
Quanh nôi.
Thể thơ tự do, mang âm hưởng của lời ru và đúc kết ý nghĩa của hình tượng con cò trong lời ru.
?
s
ý nào sau đây nêu đúng nét đặc sắc nghệ thuật của bài thơ?
a. Sử dụng rộng rãi phép nhân hoá, điệp từ, điệp ngữ
B. Vận dụng sáng tạo hình ảnh và giọng điệu của ca dao
C. Thể thơ tự do, giọng điệu linh hoạt
D. Sử dụng nhiều hình ảnh có ý nghĩa triết lí
E. Cả A, B, C, D
III.Tổng kết:
1. Nghệ thuật:
2. Nhận xét nào đúng về nôị dung bài thơ?
A. Cảm nhận suy ngẫm về tình mẹ con, về lời ru
B. Cảm nhận về tình gia đình
C. Cảm nhận về tình yêu quê hương đất nước
D. Cảm nhận về cuộc sống sinh hoạt gần gũi thân thương
Lời thơ vừa cụ thể, vừa có sức khái quát lớn, mở ra cho người đọc những chân trời liên tưởng bát ngát. Nhờ hình ảnh Chế Lan Viên đã "Lạ hoá " những điều ai cũng thấy nhưng không phải ai cũng nhận ra: "Con dù lớn vẫn là con của mẹ, đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con.". Trong hành trình cuộc đời của con, mẹ mãi là điểm tựa tinh thần vững chắc "Chỉ mình mẹ là niềm tin ánh sáng diệu kỳ, chỉ mình mẹ giúp đời con vững bước.". Mẹ đã truyền cho con hơi ấm của tình yêu thương và mạch nguồn dân tộc để trên mỗi hành trình con đều có sức mạnh bước đi.
Khai thác hình tượng con cò trong những câu hát ru, bài thơ ca ngợi tình mẹ và ý nghĩa của lời ru đối với cuộc đời con người.
Ghi nhớ:
?
:
Luyện tập:
1 . Hình ảnh con cò trong bài thơ có ý nghĩa biểu tượng gì?
A. Biểu tượng cho cuộc sống khó nhọc trước kia
B. Biểu tượng cho cuộc sống vất vả hôm nay
C. Biểu tượng cho người phụ nữ Việt Nam
D. Biểu tượng cho tấm lòng người mẹ và lời ru.
2. Đọc lại "Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ" của Nguyễn Khoa Điềm , chỉ ra cách vận dụng lời ru của mỗi bài thơ ?
3. Tìm những câu ca dao có hình ảnh con cò?
4. Có ý kiến cho rằng: "Thơ của Chế Lan Viên là thơ của tìm tòi ,sáng tạo , của triết lí ,suy ngẫm ."
ý kiến của em ? Em chọn một câu thơ đặc sắc trong bài thơ để minh chứng cho ý kiến đó ?