Bài 22. Con cò

Con cò lặn lội bờ sông
Gánh gạo đưa chồng nước mắt nỉ non
Nàng về nuôi cái cùng con
Để anh đi trảy nước non Cao Bằng
Nhiệt liệt chào mừng
CÁC THẦY GIÁO, CÔ GIÁO
VỀ DỰ HỘI GIẢNG MÙA XUÂN 2010
Giờ học môn Ngữ Văn 9
Giáo viên : Bùi Thị Chiều
NĂM HỌC 2009-2010
Văn bản tự học có hướng dẫn:
CON CÒ (Chế Lan Viên)
I)ĐỌC HIỂU CHÚ THÍCH VĂN BẢN
1/ Tác giả
- Tên thật là Phan Ngọc Hoan quê xã Cam An, huyện Cam Lộ, Quảng Trị
- Là một trong những tên tuổi hàng đầu của nền thơ Việt Nam thế kỉ XX
- Thơ ông giàu tính triết lí, suy ngẫm, chiêm nghiệm
- Được nhận giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật năm 1996
2/ Tác phẩm
- Sáng tác năm 1962
Chế Lan Viên (1920-1989)
Văn bản tự học có hướng dẫn:
CON CÒ (Chế Lan Viên)
I)ĐỌC - HIỂU CHÚ THÍCH VĂN BẢN
1/ Tác giả
2/ Tác phẩm
- Sáng tác năm 1962
II) ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
1/ Cấu trúc
- thể thơ: tự do
- Bố cục: 3 phần
+ Đoạn 1: Hình ảnh con cò qua những lời hát ru
+ Đoạn 2: Hình ảnh con cò gắn liền với sự trưởng thành lớn lên của con
+ Tình mẹ gửi gắm trong lời ru
- Chủ đề: Viết về tình mẫu tử
Văn bản tự học có hướng dẫn:
CON CÒ (Chế Lan Viên)
I)ĐỌC - HIỂU CHÚ THÍCH VĂN BẢN
1/ Tác giả
2/ Tác phẩm
- Sáng tác năm 1962
II) ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
1/ Cấu trúc
2/ Nội dung
a) Đoạn 1
- Con cò là hình ảnh quen thuộc trong ca dao-dân ca và những lời hát ru ngọt ngào, trữ tình. Mỗi chúng ta ai cũng được lớn lên trong lời ru ấy và ai cũng cảm nhận được đó chính là điẹu hồn dân tộc.
Con cò trong ca dao xưa:
(1)Con cò bay lả bay la
Bay từ cổng phủ, bay ra cánh đồng
(2)Con cò đi đón cơn mưa
Tối tăm mù mịt ai đưa cò về
=>gợi lên vẻ nhịp nhàng thong thả, bình yên của cuộc sống làng quê xưa
(3)Con cò mà đi ăn đêm
Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao
Ông ơi ông vớt tôi nao
Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng
Có xáo thì xáo nước trong
Đừng xáo nước đục đau lòng cò con
=>gợi ta nghĩ đến những người phụ nữ, những người mẹ lam lũ, vất vả nhọc nhằn lao động kiếm sống.
Văn bản tự học có hướng dẫn:
CON CÒ (Chế Lan Viên)
I)ĐỌC - HIỂU CHÚ THÍCH VĂN BẢN
1/ Tác giả
2/ Tác phẩm
- Sáng tác năm 1962
II) ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
1/ Cấu trúc
2/ Nội dung
a) Đoạn 1
- Con cò là hình ảnh quen thuộc trong ca dao-dân ca và những lời hát ru ngọt ngào, trữ tình. Người mẹ hát ru con bằng tất cả tấm lòng yêu thương, vỗ về, nâng niu đối với đứa con nhỏ
b) Đoạn 2
Ngủ yên! Ngủ yên! Ngủ yên!
Cho cò trắng đến làm quen
Cò đứng ở quanh nôi
Rồi cò vào trong tổ
Con ngủ yên thì cò cũng ngủ
Cánh của cò hai đứa đắp chung đôi
=>con cò gắn bó với con suốt những năm tháng ấu thơ bên chiếc nôi đưa, chăm sóc cho con từng miếng ăn, giấc ngủ
Mai khôn lớn con theo cò đi học
Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân
=> Con cò đồng hành cùng con thời niên thiếu cắp sách đến trường, dắt dìu con những năm tháng đầu đời khi khôn lớn
Văn bản tự học có hướng dẫn:
CON CÒ (Chế Lan Viên)
I)ĐỌC - HIỂU CHÚ THÍCH VĂN BẢN
1/ Tác giả
2/ Tác phẩm
- Sáng tác năm 1962
II) ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
1/ Cấu trúc
2/ Nội dung
a) Đoạn 1
- Con cò là hình ảnh quen thuộc trong ca dao-dân ca và những lời hát ru ngọt ngào, trữ tình. Người mẹ hát ru con bằng tất cả tấm lòng yêu thương, vỗ về, nâng niu đối với đứa con nhỏ
b) Đoạn 2
- Hình ảnh con cò chính là hình ảnh của người mẹ dịu dàng, âu yếm luôn yêu thương con, chăm chút nâng đỡ con suốt cả cuộc đời.
Lớn lên! Lớn lên! Lớn lên!
Con làm gì?
Con làm thi sĩ
Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ
Trước hiên nhà và trong hơi mát câu văn
Khi con trưởng thành đã là thi sĩ thì cánh cò trắng vẫn chập chờn bay, khơi gợi nguồn cảm hứng cho con sáng tác, tạo cho con bước đường công danh thành đạt…
- Con cò ở đây chính là hình ảnh ẩn dụ biểu tượng cho tấm lòng người mẹ hết lòng yêu thương, chăm sóc,bảo ban, nâng đỡ con dịu dàng, bền bỉ trên mọi bước đường đời
Văn bản tự học có hướng dẫn:
CON CÒ (Chế Lan Viên)
I)ĐỌC - HIỂU CHÚ THÍCH VĂN BẢN
1/ Tác giả
2/ Tác phẩm
- Sáng tác năm 1962
II) ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
1/ Cấu trúc
2/ Nội dung
a) Đoạn 1
- Con cò là hình ảnh quen thuộc trong ca dao-dân ca và những lời hát ru ngọt ngào, trữ tình. Người mẹ hát ru con bằng tất cả tấm lòng yêu thương, vỗ về, nâng niu đối với đứa con nhỏ
b) Đoạn 2
- Hình ảnh con cò chính là hình ảnh của người mẹ dịu dàng, âu yếm luôn yêu thương con, chăm chút nâng đỡ con suốt cả cuộc đời.
c) Đoạn 3
Dù ở gần con
Dù ở xa con
Lên rừng xuống bể
Cò sẽ tìm con
Cò mãi yêu con
Con dù lớn vẫn là con của mẹ
Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con
À ơi
Một con cò thôi
Con cò mẹ hát
Cũng là cuộc đời
Vỗ cánh qua nôi
Ngủ đi, ngủ đi
Cho cánh cò cánh vạc
Cho cả sắc trời
Đến hát quanh nôi
Con dù lớn vẫn là con của mẹ
Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con
=> Tác giả đã khái quát một quy luật tình cảm có ý nghĩa bền vững, rộng lớn và sâu sắc: dù con đã khôn lớn, trưởng thành nhưng vẫn cần tình yêu thương của mẹ, vẫn muốn được mẹ che chở, vỗ về, yêu thương như ngày nào. Mẹ là tất cả niềm tin yêu, hi vọng và cả sự khích lệ động viên cho con lên người
Văn bản tự học có hướng dẫn:
CON CÒ (Chế Lan Viên)
I)ĐỌC - HIỂU CHÚ THÍCH VĂN BẢN
1/ Tác giả
2/ Tác phẩm
- Sáng tác năm 1962
II) ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
1/ Cấu trúc
2/ Nội dung
a) Đoạn 1
- Con cò là hình ảnh quen thuộc trong ca dao-dân ca và những lời hát ru ngọt ngào, trữ tình. Người mẹ hát ru con bằng tất cả tấm lòng yêu thương, vỗ về, nâng niu đối với đứa con nhỏ
b) Đoạn 2
- Hình ảnh con cò chính là hình ảnh của người mẹ dịu dàng, âu yếm luôn yêu thương con, chăm chút nâng đỡ con suốt cả cuộc đời.
c) Đoạn 3
Dù ở gần con
Dù ở xa con
Lên rừng xuống bể
Cò sẽ tìm con
Cò mãi yêu con
Con dù lớn vẫn là con của mẹ
Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con
À ơi
Một con cò thôi
Con cò mẹ hát
Cũng là cuộc đời
Vỗ cánh qua nôi
Ngủ đi, ngủ đi
Cho cánh cò cánh vạc
Cho cả sắc trời
Đến hát quanh nôi
Lời ru ấy chính là những lời mẹ đúc kết lại cho con thấy cuộc đời của mẹ: lúc bình yên, lúc sóng gió, gian truân. Nhưng lúc nào mẹ cũng hy sinh để dành trọn vẹn tình thương cho con. Con vẫn lớn lên trong hạnh phúc ấm êm, trong tình mẹ chan hoà, trong cuộc đời bình lặng ngọt ngào
Niềm mơ ước con sẽ có giấc mơ đẹp đẽ, hiền hoà sáng lạn tương lai
Văn bản tự học có hướng dẫn:
CON CÒ (Chế Lan Viên)
I)ĐỌC - HIỂU CHÚ THÍCH VĂN BẢN
1/ Tác giả
2/ Tác phẩm
- Sáng tác năm 1962
II) ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
1/ Cấu trúc
2/ Nội dung
a) Đoạn 1
- Con cò là hình ảnh quen thuộc trong ca dao-dân ca và những lời hát ru ngọt ngào, trữ tình. Người mẹ hát ru con bằng tất cả tấm lòng yêu thương, vỗ về, nâng niu đối với đứa con nhỏ
b) Đoạn 2
- Hình ảnh con cò chính là hình ảnh của người mẹ dịu dàng, âu yếm luôn yêu thương con, chăm chút nâng đỡ con suốt cả cuộc đời.
c) Đoạn 3
Tình mẹ là bao la, vô tận: cho dù con ở bất cứ nơi đâu, trong hoàn cảnh nào, mẹ vẫn dang rộng vòng tay yêu thương, vẫn là bờ bến và điểm tựa cho con neo đậu
Tình mẫu tử là tình cảm bất diệt thiêng liêng hơn cả
3) Ý nghĩa văn bản
- Bài thơ ca ngợi tình mẹ và ý nghĩa của lời ru.
- Nghệ thuật: bài thơ có âm hưởng ngọt ngào, nhịp nhàng như một khúc hát ru; sử dụng các phép tu từ nhân hoá, ẩn dụ; lời thơ có tính triết lý sâu sắc
Mẹ và quả
(Nguyễn Khoa Điềm)
Những mùa quả mẹ tôi hái được
Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng
Những mùa quả lặn rồi lại mọc
Như mặt trời khi như mặt trăng

Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên
Còn những bí và bầu thì lớn xuống
Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn
Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi

Và chúng tôi, một thứ quả trên đời
Bảy mươi tuổi mẹ đợi chờ được hái
Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi
Mình vẫn còn một thứ quả non xanh.
Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa
(Nguyễn Duy)





Bần thần hương huệ thơm đêm
khói nhang vẽ nẻo đường lên niết bàn
chân nhang lấm láp tro tàn
xăm xăm bóng mẹ trần gian thuở nào

Mẹ ta không có yếm đào
nón mê thay nón quai thao đội đầu
rối ren tay bí tay bầu
váy nhuộm bùn áo nhuộm nâu bốn mùa

Cái cò... sung chát đào chua...
câu ca mẹ hát gió đưa về trời
ta đi trọn kiếp con người
cũng không đi hết mấy lời mẹ ru





Bao giờ cho tới mùa thu
trái hồng trái bưởi đánh đu giữa rằm
bao giờ cho tới tháng năm
mẹ ra trải chiếu ta nằm đếm sao

Ngân hà chảy ngược lên cao
quạt mo vỗ khúc nghêu ngao thằng Bờm...
bờ ao đom đóm chập chờn
trong leo lẻo những vui buồn xa xôi

Mẹ ru cái lẽ ở đời
sữa nuôi phần xác hát nuôi phần hồn
bà ru mẹ... mẹ ru con
liệu mai sau các con còn nhớ chăng

Nhìn về quê mẹ xa xăm
lòng ta - chỗ ướt mẹ nằm đêm xưa
ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa
miệng nhai cơm búng lưỡi lừa cá xương...

Saigon, mùa thu 1986


Văn bản tự học có hướng dẫn:
CON CÒ (Chế Lan Viên)
I)ĐỌC - HIỂU CHÚ THÍCH VĂN BẢN
1/ Tác giả
2/ Tác phẩm
- Sáng tác năm 1962
II) ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
1/ Cấu trúc
2/ Nội dung
a) Đoạn 1
- Con cò là hình ảnh quen thuộc trong ca dao-dân ca và những lời hát ru ngọt ngào, trữ tình. Người mẹ hát ru con bằng tất cả tấm lòng yêu thương, vỗ về, nâng niu đối với đứa con nhỏ
b) Đoạn 2
- Hình ảnh con cò chính là hình ảnh của người mẹ dịu dàng, âu yếm luôn yêu thương con, chăm chút nâng đỡ con suốt cả cuộc đời.
c) Đoạn 3
Tình mẹ là bao la, vô tận: cho dù con ở bất cứ nơi đâu, trong hoàn cảnh nào, mẹ vẫn dang rộng vòng tay yêu thương, vẫn là bờ bến và điểm tựa cho con neo đậu
Tình mẫu tử là tình cảm bất diệt thiêng liêng hơn cả
3) Ý nghĩa văn bản
- Bài thơ ca ngợi tình mẹ và ý nghĩa của lời ru.
Nghệ thuật: bài thơ có âm hưởng ngọt ngào, nhịp nhàng như một khúc hát ru; sử dụng các phép tu từ nhân hoá, ẩn dụ; lời thơ có tính triết lý sâu sắc
BÀI TẬP VỀ NHÀ
1/ Học thuộc lòng bài thơ
2/ Sưu tầm thêm những bài thơ có cùng chủ đề