Bài 22. Con cò

NGỮ VĂN9
Tiết 117: HƯỚNG DẪN ĐỌC THÊM
Văn bản:
CON CÒ
Chế Lan Viên
A. Giới thiệu chung:
1. Tác giả: (1920-1989)
Chế Lan Viên (1920-1989)
-Thơ ông giàu tính triết lí, suy tưởng, đậm chất trí tuệ và tính hiện đại.
- Ông được Nhà nước truy tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về VHNT năm 1996.
- Là nhà thơ xuất sắc của nền thơ hiện đại Việt Nam.

2. Tác phẩm:
- Bài thơ đuợc sáng tác năm 1962 và in trong tập “Hoa ngày thường, chim báo bão”(1967).
B. Đọc- Hiểu VB:
1. Đọc, hiểu chú thích
2. Bố cục:
-Phương thức biểu đạt : Biểu cảm.
-Thể thơ tự do.
3. Phân tích: Hỡnh ?nh con cũ
Tiết 117: HƯỚNG DẪN ĐỌC THÊM
Văn bản:
CON CÒ
Chế Lan Viên
A. Giới thiệu chung:
1. Tác giả: (1920-1989)
2. Tác phẩm:
B. Đọc- Hiểu VB:
1. Đọc, hiểu chú thích
2. Bố cục:
-Phương thức biểu đạt : Biểu cảm.
-Thể thơ tự do.
Bài thơ đuợc tác giả chia làm 3 đoạn:

- Đoạn I: Hình ảnh con cò qua lời mẹ hát ru thuở ấu thơ.

Đoạn II: Hình ảnh con cò đi vào tiềm thức tuổi thơ trở nên gần gũi và sẽ đi theo cùng con người trên mọi chặng đường của cuộc đời.

Đoạn III: Từ hình ảnh con cò nhà thơ suy ngẫm và triết lý về ý nghĩa lời ru và tình mẹ đối với cuộc đời mỗi con người.


=>Bố cục bài thơ được dẫn dắt theo sự phát triển của hình tượng con cò -hình tượng trung tâm và xuyên suốt cả bài thơ-trong mối quan hệ với cuộc đời con ngưòi từ thơ bé đến khi trưởng thành và suốt cả đời người.
3 đoạn
3. Phân tích: Hỡnh ?nh con cũ
*Đoạn I :
Con còn bế trên tay
Con chưa biết con cò
Nhưng trong lời mẹ hát
Có cánh cò đang bay :
Tiết 117: HƯỚNG DẪN ĐỌC THÊM
Văn bản:
CON CÒ
Chế Lan Viên
A. Giới thiệu chung:
1. Tác giả: (1920-1989)
2. Tác phẩm:
B. Đọc- Hiểu VB:
1. Đọc, hiểu chú thích
2. Bố cục:
-Phương thức biểu đạt : Biểu cảm.
-Thể thơ tự do.
3. Phân tích: Hỡnh ?nh con cũ
*Giới thiệu hình ảnh con cò một cách tự nhiên hợp lí qua những lời mẹ hát ru thuở còn nằm nôi.
1/ Con cò bay lả bay la
Bay từ cổng phủ, bay ra cánh đồng.
2/ Con cò bay lả, bay la
Bay từ cửa phủ bay về Đồng Đăng.
=>Hình ảnh gợi lên vẻ đẹp của cuộc sống yên bình
3/ Con cò mà đi ăn đêm
Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao
Ông ơi ông vớt tôi nao
Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng
Có xáo thì xáo nước trong
Đừng xáo nước đục đau lòng cò con
=>Hình ảnh ẩn dụ gợi ta nghĩ đến những người phụ nữ, những người mẹ lam lũ, vất vả nhọc nhằn lao động kiếm sống.
*Hình ảnh con cò trong ca dao xưa:
(1)Cò một mình
cò phải kiếm lấy ăn,
(2)Con có mẹ
con chơi rồi lại ngủ.
->Có vai trò liên kết những câu ca dao vừa gợi nhắc ở trên với câu ca dao về con cò tiếp theo
->Biện pháp so sánh, đối lập :
(1) Gợi lên nỗi xót xa về cuộc đời nhọc nhằn trong quá khứ.
(2) Gợi lên sự ưu ái đối với trẻ thơ của thời đại mới => Khẳng định vai trò, tình yêu thương của người mẹ đối với con.
*Đoạn I :
Tiết 117: HƯỚNG DẪN ĐỌC THÊM
Văn bản:
CON CÒ
Chế Lan Viên
A. Giới thiệu chung:
B. Đọc- Hiểu VB:
1. Đọc, hiểu chú thích
2. Bố cục:
*Giới thiệu hình ảnh con cò một cách tự nhiên hợp lí qua những lời mẹ hát ru thuở còn nằm nôi.
=>Hình ảnh gợi lên vẻ đẹp của cuộc sống yên bình.
=>Hình ảnh ẩn dụ gợi ta nghĩ đến những người phụ nữ, những người mẹ lam lũ, vất vả nhọc nhằn lao động kiếm sống.
*Hình ảnh con cò trong ca dao xưa:
-Hình ảnh con cò được gợi ra trực tiếp từ những câu ca dao quen thuộc.Qua lời ru của mẹ,h/ảnh con cò đã đến với tuổi ấu thơ một cách vô thức. Người mẹ hát ru con bằng tất cả tấm lòng yêu thương, vỗ về, nâng niu.

*Lời ru của mẹ:
Ngủ yên! Ngủ yên ! Cò ơi, chớ sợ!
Cành có mềm, mẹ đã sẵn !
Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân,
Con chưa biết con cò, con vạc
Con chưa biết những cành mềm mẹ hát,
nhiều, con ngủ chẳng phân vân.
=>Trong cuộc đời còn lắm trắc trở gian truân,mẹ sẽ che chở cho con,dành cho con tất cả những gì tốt đẹp nhất.
=>Điệp ngữ, h/ảnh ẩn dụ, hoán dụ giàu ý nghĩa biểu tượng -> lời ru vỗ ngọt ngào chan chứa hạnh phúc yêu thương, bé được vỗ về trong những âm điệu ngọt ngào của lời ru để đón nhận bằng trực giác tình yêu thương vô bờ của mẹ.
3. Phân tích: Hỡnh ?nh con cũ
tay nâng
Sữa mẹ
*Đoạn I :
*Đoạn II :
Tiết 117: HƯỚNG DẪN ĐỌC THÊM
Văn bản:
CON CÒ
Chế Lan Viên
A. Giới thiệu chung:
B. Đọc- Hiểu VB:
1. Đọc, hiểu chú thích
2. Bố cục:
-Hình ảnh con cò được gợi ra trực tiếp từ những câu ca dao quen thuộc.Qua lời ru của mẹ,h/ảnh con cò đã đến với tuổi ấu thơ một cách vô thức. Người mẹ hát ru con bằng tất cả tấm lòng yêu thương, vỗ về, nâng niu.

3. Phân tích: Hỡnh ?nh con cũ
*Đoạn I :
*Đoạn II :
Ngủ yên! Ngủ yên! Ngủ yên!
Cho cò trắng đến làm quen
Cò đứng ở quanh nôi
Rồi cò vào trong tổ
Con ngủ yên thì cò cũng ngủ
Cánh của cò hai đứa đắp chung đôi
=>Con cò gắn bó với con suốt những năm tháng ấu thơ bên chiếc nôi đưa, chăm sóc cho con từng miếng ăn, giấc ngủ.
Mai khôn lớn con theo cò đi học
Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân
=> Con cò đồng hành cùng con thời niên thiếu cắp sách đến trường, dắt dìu con những năm tháng đầu đời khi khôn lớn.
Tiết 117: HƯỚNG DẪN ĐỌC THÊM
Văn bản:
CON CÒ
Chế Lan Viên
A. Giới thiệu chung:
B. Đọc- Hiểu VB:
1. Đọc, hiểu chú thích
2. Bố cục:
-Hình ảnh con cò được gợi ra trực tiếp từ những câu ca dao quen thuộc.Qua lời ru của mẹ,h/ảnh con cò đã đến với tuổi ấu thơ một cách vô thức. Người mẹ hát ru con bằng tất cả tấm lòng yêu thương, vỗ về, nâng niu.

3. Phân tích: Hỡnh ?nh con cũ
*Đoạn I :
*Đoạn II :
Lớn lên! Lớn lên! Lớn lên!
Con làm gì?
Con làm thi sĩ !
Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ
Trước hiên nhà
Và trong hơi mát câu văn
Khi con trưởng thành đã là thi sĩ thì cánh cò trắng bay khơi gợi nguồn cảm hứng cho con sáng tác, luôn theo sát nâng đỡ từng bước đi trên đường đời của con…
Con cò là hình ảnh ẩn dụ biểu tượng cho tấm lòng người mẹ hết lòng yêu thương, chăm sóc,bảo ban ; dịu dàng, bền bỉ nâng đỡ con trên mọi bước đường đời.
=>Con cò gắn bó với con suốt những năm tháng ấu thơ bên chiếc nôi đưa, chăm sóc cho con từng miếng ăn, giấc ngủ.
=> Con cò đồng hành cùng con thời niên thiếu cắp sách đến trường, dắt dìu con những năm tháng đầu đời khi khôn lớn.
-Cánh cò từ trong lời ru đã đi vào tiềm thức tuổi thơ ,trở nên gần gũi và sẽ đồng hành gắn bó cùng con người trong suốt cuộc đời.
*Đoạn III :
- >Hình ảnh con cò chính là hình ảnh của người mẹ dịu dàng, âu yếm luôn yêu thương con, chăm chút nâng đỡ con suốt cả cuộc đời.
Dù ở gần con,
Dù ở xa con,
Lên rừng xuống bể,
Cò sẽ tìm con,
Cò mãi yêu con,
Con dù lớn vẫn là con của mẹ,
Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con.
À ơi !
Một con cò thôi,
Con cò mẹ hát
Cũng là cuộc đời
Vỗ cánh qua nôi,
Ngủ đi ! Ngủ đi !
Cho cánh cò, cánh vạc,
Cho cả sắc trời
Đến hát
Quanh nôi.
Tiết 117: HƯỚNG DẪN ĐỌC THÊM
Văn bản:
CON CÒ
Chế Lan Viên
A. Giới thiệu chung:
B. Đọc- Hiểu VB:
1. Đọc, hiểu chú thích
2. Bố cục:
3. Phân tích: Hỡnh ?nh con cũ
*Đoạn I :
*Đoạn II :
-Cánh cò từ trong lời ru đã đi vào tiềm thức tuổi thơ ,trở nên gần gũi và sẽ đồng hành gắn bó cùng con người trong suốt cuộc đời.
-> Hình ảnh con cò chính là hình ảnh của người mẹ dịu dàng, âu yếm luôn yêu thương con, chăm chút nâng đỡ con suốt cả cuộc đời.
*Đoạn III :
Dù ở gần con,
Dù ở xa con,
Lên rừng xuống bể,
Cò sẽ tìm con,
Cò mãi yêu con,
Con dù lớn vẫn là con của mẹ,
Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con.
=>Điệp ngữ, lặp cấu trúc câu, phép tăng cấp: Nhấn mạnh, khẳng định t/cảm y/thương con,lúc nào cũng ở bên con
đến suốt cuộc đời của người mẹ.
=> Nhà thơ đã khái quát một quy luật tình cảm có ý nghĩa bền vững, rộng lớn và sâu sắc thấm thía:dù con đã khôn lớn, trưởng thành nhưng vẫn cần tình yêu thương của mẹ, vẫn muốn được mẹ che chở, vỗ về, yêu thương như ngày nào. Mẹ là tất cả niềm tin yêu, hi vọng và cả sự khích lệ động viên cho con lên người
Tiết 117: HƯỚNG DẪN ĐỌC THÊM
Văn bản:
CON CÒ
Chế Lan Viên
A. Giới thiệu chung:
B. Đọc- Hiểu VB:
1. Đọc, hiểu chú thích
2. Bố cục:
3. Phân tích: Hỡnh ?nh con cũ
*Đoạn I :
*Đoạn II :
-Cánh cò từ trong lời ru đã đi vào tiềm thức tuổi thơ ,trở nên gần gũi và sẽ đồng hành gắn bó cùng con người trong suốt cuộc đời.
-> Hình ảnh con cò chính là hình ảnh của người mẹ dịu dàng, âu yếm luôn yêu thương con, chăm chút nâng đỡ con suốt cả cuộc đời.
*Đoạn III :
Dù ở gần con,
Dù ở xa con,
Lên rừng xuống bể,
Cò sẽ tìm con,
Cò mãi yêu con,
Con dù lớn vẫn là con của mẹ,
Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con.
=>Điệp ngữ,h/ảnh ẩn dụ, lặp cấu trúc câu, phép tăng cấp: Nhấn mạnh, khẳng định t/cảm y/thương con,lúc nào cũng ở bên con đến hết cuộc đời của người mẹ.
À ơi
Một con cò thôi
Con cò mẹ hát
Cũng là cuộc đời
Vỗ cánh qua nôi
Ngủ đi, ngủ đi
Cho cánh cò cánh vạc
Cho cả sắc trời
Đến hát quanh nôi
Trở lại âm hưởng lời ru và đúc kết ý nghĩa phong phú của hình tượng con cò trong những lời ru ấy.
->Nhà thơ khái quát thành những triết lí về tình mẹ,về ý nghĩa lời ru đối với cuộc sống con người.
-Hình ảnh con cò biểu tượng cho tấm lòng bao dung của người mẹ, cho tình mẫu tử cao quý thiêng liêng,
4. Tổng kết:
Tiết 117: HƯỚNG DẪN ĐỌC THÊM
Văn bản:
CON CÒ
Chế Lan Viên
A. Giới thiệu chung:
B. Đọc- Hiểu VB:
1. Đọc, hiểu chú thích
2. Bố cục:
3. Phân tích: Hỡnh ?nh con cũ
*Đoạn I :
*Đoạn II :
*Đoạn III :
4. Tổng kết:
Dòng nào không phải là nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ ?

a. Thể thơ tự do, giọng điệu suy ngẫm, triết lí.
b.Nhịp thơ biến đổi linh hoạt , mang âm hưởng lời hát ru.
c.Vận dụng sáng tạo hình ảnh con cò trong ca dao mang tính biểu tượng.
d.Kết hợp nhuần nhuyễn giữ tự sự ,miêu tả và biểu cảm.
*. Nghệ thuật:
*.Nội dung:
ND: Khai thác hình tượng con cò trong ca dao, trong những câu hát ru, nhà thơ ca ngợi tình mẹ và ý nghĩa lời ru đối với đời sống con người, và thể hiện những suy ngẫm sâu sắc về tình mẫu tử.
*Ghi nhớ: SGK/48.
C. Luyện tập :
Sưu tầm những bài thơ có cùng chủ đề
Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa
(Nguyễn Duy)





Bần thần hương huệ thơm đêm
khói nhang vẽ nẻo đường lên niết bàn
chân nhang lấm láp tro tàn
xăm xăm bóng mẹ trần gian thuở nào

Mẹ ta không có yếm đào
nón mê thay nón quai thao đội đầu
rối ren tay bí tay bầu
váy nhuộm bùn áo nhuộm nâu bốn mùa

Cái cò... sung chát đào chua...
câu ca mẹ hát gió đưa về trời
ta đi trọn kiếp con người
cũng không đi hết mấy lời mẹ ru





Bao giờ cho tới mùa thu
trái hồng trái bưởi đánh đu giữa rằm
bao giờ cho tới tháng năm
mẹ ra trải chiếu ta nằm đếm sao

Ngân hà chảy ngược lên cao
quạt mo vỗ khúc nghêu ngao thằng Bờm...
bờ ao đom đóm chập chờn
trong leo lẻo những vui buồn xa xôi

Mẹ ru cái lẽ ở đời
sữa nuôi phần xác hát nuôi phần hồn
bà ru mẹ... mẹ ru con
liệu mai sau các con còn nhớ chăng

Nhìn về quê mẹ xa xăm
lòng ta - chỗ ướt mẹ nằm đêm xưa
ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa
miệng nhai cơm búng lưỡi lừa cá xương...



I.
Con thường sống ngẩng cao đầu mẹ ạ,
Tính tình con hơi ngang bướng kiêu kỳ;
Nếu có vị chúa nào nhìn con vào mắt,
Con chẳng bao giờ cúi mặt trước uy nghi.
Nhưng mẹ ơi - con xin thú thật,
Trái tim con dù kiêu hãnh thế nào,
Đứng trước mẹ dịu dàng chân chất,
Con thấy mình bé nhỏ làm sao.
Có phải tinh thần mẹ diệu kỳ soi thấu
Như bay lên vừng ánh sáng cao siêu,
Hay bao nỗi buồn xưa nung nấu,
Trái tim mẹ hiền đùm bọc đứa con yêu?
II.
Trong cơn mê, con từ mẹ ra đi,
Con muốn đi tận cùng trời đất,
Để tìm kiếm tình yêu đẹp nhất,
Trong đôi cánh tay con sẽ ôm ghì.
Con tìm tình yêu khắp nơi khắp nẻo
Con đập vào các cửa mỏi rời tay,
Con đã van xin như một kẻ ăn mày,
Nhưng chỉ nhận những cái nhìn lạnh lẽo.
Tìm không thấy tình yêu con trở về với mẹ,
Tâm trí chán chê, thân thể rã rời,
Con bỗng thấy một tình yêu chân thật,
Trong đôi mắt dịu hiền của mẹ, mẹ ơi.
(Tế Hanh dịch)
GỬI MẸ
Henrich Heine (1797-1856)
HƯỚNG DẪN HỌC BÀI Ở NHÀ:
*Sưu tầm thêm những bài thơ có cùng chủ đề.
*Từ nội dung bài thơ, viết đoạn văn ngắn nêu suy nghĩ về tình mẫu tử.