Bài 22. Chiếu dời đô (Thiên đô chiếu)

     
Người thực hiện : Hoàng Thị Tiêng
Chiếu dời đô
(Thiên đô chiếu)
Lí Công uẩn
     
Thiên đô chiếu
Xưa nhà Thương đến vua Bàn Canh năm lần dời đô; nhà Chu đến vua Thành Vương cũng ba lần dời đô. Phải đâu các vua thời Tam đại theo ý riêng mình mà tự tiện chuyển dời? Chỉ vì muốn đóng đô ở nơi trung tâm, mưu toan nghiệp lớn, tính kế muôn đời cho con cháu; trên vâng mệnh trời, dưới theo ý dân, nếu thấy thuận tiện thì thay đổi. Cho nên vận nước lâu dài, phong tục phồn thịnh. Thế mà hai nhà Đinh, Lê lại theo ý riêng mình, khinh thường mệnh trời, không noi theo dấu cũ của Thương, Chu, cứ đóng yên đô thành ở nơi đây, khiến cho triều đại không được lâu bền, số vận ngắn ngủi, trăm họ phải hao tốn, muôn vật không được thích nghi. Trẫm rất đau xót về việc đó, không thể không dời đổi.

     
Huống gì thành Đại La, kinh đô cũ của Cao Vương: ở vào nơi trung tâm trời đất; được cái thế rồng cuộn hổ ngồi; đã đúng ngôi nam bắc đông tây; lại tiện hướng nhìn sông dựa núi; địa thế rộng mà bằng; đất đai cao mà thoáng. Dân cư khỏi chịu cảnh khốn khổ ngập lụt; muôn vật cũng rất mực phong phú tốt tươi. Xem khắp đất Việt ta, chỉ nơi này là thắng địa. Thật là chốn tụ hội trọng yếu của bốn phương đất nước; cũng là nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời.
Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở. Các khanh nghĩ thế nào?

     
     
Lý Công Uẩn ( 974 - 1028)
Tác giả: Lý Công Uẩn
Là người thông minh, nhân ái, có chí lớn.
Là người sáng lập ra vương triều Lý.
     
Đền Đô
     
Tác phẩm:
Chiếu dời đô
     
Mục đích: Do vua dùng để ban bố mệnh lệnh xuống thần dân.
Nội dung: Thể hiện tư tưởng chính trị lớn lao có ảnh hưởng đến vận mệnh của cả triều đại, đất nước.
Hình thức: Được viết bằng văn xuôi (văn vần) có xen những câu văn biền ngẫu.


* Tìm hiểu sơ lược về thể chiếu
Chiếu dời đô
     
* Phương thức biểu đạt chính: Nghị luận
* Vấn đề nghị luận: Sự cần thiết phải dời đô
* Ho�n c?nh ra d?i c?a b�i Chi?u d?i đô: Năm canh thân(1010) khi ông được triều thần tôn lên làm vua, ông viết bài chiếu để bày tỏ ý định dời đô từ Hoa Lư- Ninh Bình về thành Đại La- Hà Nội.
Khẳng định quyết tâm dời đô
* Bố cục: 3 phần
Phần I: Từ đầu .. -> không thể không dời đổi
Nêu lí do dời đô
Phần II: Huống gì .. -> muôn đời
Nêu lí do chọn thành Đại La làm nơi định đô
Phần III: Còn lại
Chiếu dời đô
     
Luận điểm 1: Lí do phải dời đô
Luận cứ 1: Dời đô là điều thường xuyên xảy ra trong lịch sử các triều đại
Luận cứ 2: Hai triều Đinh -Lê đóng đô một chỗ là một hạn chế
Luận cứ 1:
-Thời nhà Thương năm lần dời đô, nhà Chu ba lần dời đô.
Mục đích: mưu toan nghiệp lớn, xây dựng vương triều phồn thịnh, tính kế lâu dài cho các thế hệ sau, thuận ý trời hợp ý dân.
Kết quả: việc dời đô là làm cho đất nước bền vững, phát triển thịnh vượng.
-> Những lí lẽ chặt chẽ và chứng cớ có thật trong sử sách, có sức thuyết phục lớn. Việc dời đô không có gì là khác thường, trái quy luật.

Thế mà hai nhà Đinh, Lê lại theo ý riêng mình, khinh thường mệnh trời, không noi theo dấu cũ của Thương, Chu, cứ đóng yên đô thành ở nơi đây, khiến cho triều đại không được lâu bền, số vận ngắn ngủi, trăm họ phải hao tốn, muôn vật không được thích nghi
     
Luận cứ 2:
Không theo mệnh trời.
Không biết học cái đúng của người xưa.
Hậu quả là triều đại không được lâu bền, số vận ngắn ngủi, trăm họ hao tốn, vạn vật không thích nghi, đất nước không thể phát triển..
-> Lí lẽ chặt chẽ, chứng cớ cụ thể, cảm xúc chân thành cho thấy việc đóng đô ở Hoa Lư là không còn phù hợp nữa.Khát vọng muốn thay đổi đất nước để phát triển lâu bền và hùng cường.

-> Trẫm rất đau xót về việc đó, không thể không dời đổi.


Lấy lý lẽ làm khuôn thước soi vào thực tế
Chiếu dời đô
Lý do dời đô được lập luận theo trình tự :
Dẫn tới khẳng định : Dời đô là điều tất yếu, hợp quy luật.
Lấy sử sách làm chỗ dựa cho lý lẽ
     
"Huống gì thành Đại La, kinh đô cũ của Cao Vương: ở vào nơi trung tâm trời đất // được cái thế rồng cuộn hổ ngồi. Đã đúng ngôi nam bắc đông tây // lại tiện hướng nhìn sông dựa núi. Địa thế rộng mà bằng // đất đai cao mà thoáng. Dân cư khỏi chịu cảnh khốn khổ ngập lụt // muôn vật cũng rất mực phong phú tốt tươi. Xem khắp đất Việt ta, chỉ nơi này là thắng địa. Thật là chốn hội tụ trọng yếu của bốn phương đất nước; cũng là nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời."
rồng cuộn hổ ngồi
nhìn sông dựa núi
phong phú tốt tươi
trung tâm trời đất
cao mà thoáng
     
Vị thế địa lí:
Nơi trung tâm trời đất, có thế rồng cuộn hổ ngồi
Đúng ngôi nam bắc đông tây, tiện hướng nhìn sông dựa núi
Địa thế rộng mà bằng, đất đai cao mà thoáng.
Vị thế chính trị, văn hoá:
Là thắng địa của đất Việt.
Là chốn hội tụ trọng yếu của bốn phương đất nước.
Lịch sử: Kinh đô cũ
Tình cảm
Dân cư khỏi chịu cảnh khốn khổ ngập lụt.
Muôn vật phong phú tốt tươi.
Chiếu dời đô
     
->Chứng cớ có sức thuyết phục khẳng định thành Đại La có đủ mọi điều kiện để trở thành kinh đô của đất nước.

"Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở. Các khanh nghĩ thế nào?"
Chiếu dời đô
     
Kết thúc có tính chất trao đổi
Tạo sự đồng cảm giữa mệnh lệnh của vua với thần dân.
Khẳng định ý chí dời đô là đúng đắn, là hợp mệnh trời, hợp ý dân.
Lý Công Uẩn là người có lòng yêu nước, thương dân cao cả.
Tầm nhìn sáng suốt về vận mệnh đất nước và có lòng tin tưởng mãnh liệt vào tương lai của dân tộc.
Chiếu dời đô
     

-Thể hiện quyết tâm dời đô của Lý Công Uẩn.
- Thể hiện khát vọng của Lí Công Uẩn và của nhân dân Đại Việt về một đất nước độc lập, thống nhất, hùng cường.
- Thể hiện khí phách, ý chí tự cường của dân tộc Đại Việt đang trên đà lớn mạnh.
Ghi nhớ:
- Kết cấu chặt chẽ.
- Cách lập luận giàu sức thuyết phục.
- Sử dụng những câu văn biền ngẫu, giàu hình ảnh, giàu tính biểu cảm.
Nội dung
Nghệ thuật
     

Dời đô là điều đã từng xảy ra trong lịch sử
Hạn chế của việc đóng đô ở Hoa Lư
Đại La có nhiều lợi thế
Đại La đã từng là kinh đô
Mong được sự đồng thuận của mọi người
Lí do dời đô
Khẳng định quyết tâm dời đô
Chọn Đại La làm nơi định đô
Nhất thiết phải dời đô
Đại La là nơi tốt nhất để định đô
Bố cục và lập luận của bài
     
Hướng dẫn học bài
Học thuộc lòng bài chiếu
Học thuộc nội dung phần ghi nhớ.
Dựa vào cách trình bày kết hợp lý lẽ và tình cảm trong bài chiếu, em hãy viết bài văn kêu gọi mọi người bảo vệ môi trường để giữ gìn sức khoẻ.
Soạn bài Nước Đại Việt ta của Nguyễn Trãi
