Bài 22. Chiếu dời đô (Thiên đô chiếu)

I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHÚ THÍCH
1. Tác giả: Lý Công Uẩn (974 – 1028 )
Từ nhỏ ông là một cậu bé dĩnh ngộ hơn người, lại được sự nuôi dạy của hai nhà trí thức lớn đương thời là sư Lý Khánh Văn và Thiền sư Đạo Hạnh.
(Theo sử và sách Nam Hải dị nhân)
Khi mới 20 tuổi Lý Công Uẩn được đưa vào triều làm một chức quan võ. Vốn là người thông minh, có sức khoẻ và chí lớn, Công Uẩn từ đó ngày càng được tin cậy trong triều, về sau làm tới Tả thân vệ Điện tiền chỉ huy sứ và trở thành trụ cột của nhà tiền Lê.
Vì vậy ngay sau khi Lê Long Đĩnh mất, mọi triều thần mà người chủ xướng là quan Chi Hậu Đào Cam Mộc nhận thấy Lý Công Uẩn là người khoan hòa, nhân thứ và được lòng muôn dân nên đã tôn ông lên làm vua. Lý Công Uẩn lên ngôi vua, lấy niên hiệu là Thuận Thiên, triều Lý được thành lập. Cuộc chuyển giao triều đại từ họ Lê sang họ Lý đã diễn ra một cách hoà bình êm thấm.
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHÚ THÍCH
1. Tác giả: Lý Công Uẩn (974 – 1028 ), là người thông minh, nhân ái, có chí lớn, sáng lập vương triều nhà Lý.
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHÚ THÍCH
1. Tác giả: Lý Công Uẩn (974 – 1028 ), là người thông minh, nhân ái, có chí lớn, sáng lập vương triều nhà Lý.
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHÚ THÍCH
1. Tác giả:
2. Hoàn cảnh ra đời:
Tháng 7 năm Canh Tuất (1010) Lý Thái Tổ (sau khi lên ngôi 9 tháng) viết bài chiếu này bày tỏ ý định dời đô từ Hoa Lư ra thành Đại La.
Tục truyền rằng: Khi đoàn thuyền từ Hoa Lư ra đỗ dưới chân thành Đại La bỗng có rồng vàng hiện ra ở thuyền vua ngự, rồi bay vút lên cao. Nhà vua cho là điềm lành, tin vui liền cho đổi từ Đại La Thành thành “Thăng Long Thành”, xoá bỏ đi cái tên “Đại La” - đô hộ phủ đau thương của ngàn năm Bắc thuộc.
Sử sách chép rằng: “Lý Thái Tổ lên ngôi trị quốc bình thiên hạ, chưa vội làm việc gì khác, mà trước tiên mưu tính việc định đô, xét về sự quyết đoán, sáng suốt, mưu kế anh hùng, thực những vua tầm thường không thể theo kịp”.
Sự ra đời của Chiếu dời đô (cùng với việc dời kinh đô về Thăng Long) đã mở ra một trang mới trong sự phát triển của lịch sử dân tộc.
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHÚ THÍCH
1. Tác giả:
2. Hoàn cảnh ra đời: SGK
3. Thể loại: chiếu
Chiếu là thể văn do vua dùng để ban bố mệnh lệnh.
Chiếu có thể viết bằng văn vần, văn biền ngẫu hoặc văn xuôi.
Chiếu dời đô được viết bằng văn xuôi có xen câu văn biền ngẫu nên lời văn cân xứng, nhịp nhàng.
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHÚ THÍCH
1. Tác giả:
2. Hoàn cảnh ra đời: SGK
3. Thể loại: chiếu
4. Phương thức biểu đạt:
nghị luận
Luận điểm chính:Sự cần thiết phải dời kinh đô từ Hoa Lư về Đại La
Luận điểm 1: Vì sao phải dời đô ?
Luận điểm 2: Vì sao thành Đại La xứng đáng là kinh đô bậc nhất ?
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHÚ THÍCH
II. ĐỌC VÀ TÌM HiỂU VĂN BẢN
Bản chữ Hán của Thiên đô chiếu
1. Luận điểm 1: Vì sao phải dời đô ?
Luận cứ 1: Việc dời đô đã từng xảy ra trong lịch sử và mang lại kết quả tốt đẹp.
Luận cứ 2: Kinh đô Hoa Lư không còn thích hợp.
- Nhà Thương 5 lần dời đô
- Nhà Chu 3 lần dời đô
- Mục đích: đóng đô ở nơi trung tâm, mưu toan nghiệp lớn, tính kế muôn đời cho con cháu
- Kết quả: vận nước lâu dài, phong tục phồn thịnh
- Hai nhà Đinh, Lê khinh thường mệnh trời, không biết học hỏi người xưa (không dời đô)
- Việc dời đô thuận mệnh trời (phù hợp quy luật khách quan), theo ý dân
- Hậu quả: triều đại không được lâu bền, trăm họ hao tốn, vạn vật không thích nghi
Cố đô Hoa Lư có địa thế núi rừng hiểm trở
MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ HOA LƯ
Với những dãy núi đá vòng cung bao quanh
Đền thờ Lý Thái Tổ
1. Luận điểm 1: Vì sao phải dời đô ?
Luận cứ 1: Việc dời đô đã từng xảy ra trong lịch sử và mang lại kết quả tốt đẹp.
Luận cứ 2: Kinh đô Hoa Lư không còn thích hợp.
- Nhà Thương 5 lần dời đô
- Nhà Chu 3 lần dời đô
- Mục đích: đóng đô ở nơi trung tâm, mưu toan nghiệp lớn, tính kế muôn đời cho con cháu
- Kết quả: vận nước lâu dài, phong tục phồn thịnh
- Hai nhà Đinh, Lê khinh thường mệnh trời, không biết học hỏi người xưa (không dời đô)
- Việc dời đô thuận mệnh trời (phù hợp quy luật khách quan) theo ý dân
- Hậu quả: triều đại không được lâu bền, trăm họ hao tốn, vạn vật không thích nghi
=> Dẫn chứng từ lịch sử Trung Quốc, tiêu biểu, chính xác, phân tích có sức thuyết phục
=> Dẫn chứng từ thực tế lịch sử nước nhà, nhận xét có tính phê phán
Nhận xét về cách lập luận và đưa dẫn chứng ở đoạn này.
1. Luận điểm 1: Vì sao phải dời đô ?
Luận cứ 1: Việc dời đô đã từng xảy ra trong lịch sử và mang lại kết quả tốt đẹp.
Luận cứ 2: Kinh đô Hoa Lư không còn thích hợp.
Dẫn chứng từ lịch sử Trung Quốc, tiêu biểu, chính xác, phân tích có sức thuyết phục
Dẫn chứng lịch sử nước nhà, nhận xét có tính chất phê phán
Nhận xét về câu chủ đề (câu văn mang luận điểm)
=> Cách lập luận tương phản dẫn đến luận điểm
Kết hợp giữa lý và tình ( nghị luận + biểu cảm)
Lời văn khẳng định mạnh mẽ ( phủ định của phủ định)
2. Luận điểm 2: Vì sao thành Đại La xứng đáng là kinh đô bậc nhất ?
Nơi trung tâm trời đất
Thế rồng cuộn hổ ngồi
Đúng ngôi nam bắc đông tây
Địa thế rộng mà bằng
Tiện thế nhìn sông dựa núi
Đất đai cao mà thoáng
Dân cư khỏi chịu cảnh khốn khổ ngập lụt
Muôn vật cũng rất mực phong phú tốt tươi
=> Lợi thế về nhiều mặt (địa lý, chính trị, kinh tế, văn hóa) mà không nơi nào có được.
=> Dẫn chứng toàn diện, có sức thuyết phục để dẫn đến luận điểm
Tháp Báo ân
MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ THĂNG LONG - HÀ NỘI
Đền Ngọc Sơn
Văn miếu Quốc tử giám
Tại sao kết thúc bài chiếu, Lý Thái Tổ không ra mệnh lệnh mà lại đặt câu hỏi: “Các khanh nghĩ thế nào?”. Cách kết thúc như vậy có tác dụng gì ?
Khẳng định lại ý chí dời đô về Đại la
Câu nghi vấn mang tính đối thoại, trao đổi, tạo sự đồng cảm giữa mệnh lệnh của vua với thần dân
3. Câu kết
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHÚ THÍCH
II. ĐỌC VÀ TÌM HiỂU VĂN BẢN
2. Luận điểm 2: Vì sao thành Đại La xứng đáng là kinh đô bậc nhất ?
1. Luận điểm 1: Vì sao phải dời đô ?
3. Câu kết
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHÚ THÍCH
II. ĐỌC VÀ TÌM HiỂU VĂN BẢN
2. Luận điểm 2: Vì sao thành Đại La xứng đáng là kinh đô bậc nhất ?
1. Luận điểm 1: Vì sao phải dời đô ?
4. Trình tự lập luận
Nêu sử sách làm tiền đề, làm chỗ dựa cho lý lẽ
Soi sáng tiền đề vào thực tế 2 triều Đinh, Lê để khẳng định ý chí dời đô
Đưa ra lý lẽ để khẳng định Đại La là nơi tốt nhất để đóng đô
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHÚ THÍCH
II. ĐỌC VÀ TÌM HiỂU VĂN BẢN
III. TỔNG KẾT
Vì sao nói Chiếu dời đô ra đời phản ánh ý chí độc lập tự cường và sự phát triển lớn mạnh của dân tộc Đại Việt ?
Dời đô từ Hoa Lư ra vùng đồng bằng đất rộng chứng tỏ triều đình nhà Lý đủ sức chấm dứt nạn phong kiến cát cứ, thế và lực của dân tộc Đại Việt đủ sức sánh ngang hàng phương Bắc. Định đô ở Thăng Long là thực hiện nguyện vọng của nhân dân thu giang sơn về một mối, xây dựng đất nước độc lập tự cường.
Ý định dời đô cho ta thấy ý chí và khát vọng mãnh liệt nào của Lý Công Uẩn ?
Lý Công Uẩn mong muốn đất nước bền vững lâu dài, phồn thịnh, khát vọng muốn thay đổi để phát triển đất nước
=> Đó cũng là nguyện vọng của muôn dân
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHÚ THÍCH
II. ĐỌC VÀ TÌM HiỂU VĂN BẢN
III. TỔNG KẾT
1. Giá trị nội dung
2. Giá trị nghệ thuật
Lập luận chặt chẽ, đầy sức thuyết phục, kết hợp hài hòa giữa lý và tình