Bài 22. Chiếu dời đô (Thiên đô chiếu)

Bài 22 - tiết 90 - Văn bản:
Chiếu dời đô
(Thiên đô chiếu)
Lý Công Uẩn
Giáo viên: Mai Xuân Thu Nam - THCS Nam An - Nam Trưc - Nam Định
Giáo án: Giỏi huyện Nam Trực
Ki?m tra b�i cu
Hãy cho biết một số giá trị của tập thơ Nhật ký trong tù - Hồ Chí Minh? Qua tập thơ em có cảm nhận gì về tâm hồn và ý chí của Bác kính yêu?
Tượng đài: Lí Thái Tổ
(974 - 1028)
Chùa Một Cột - Còn gọi Liên hoa đài, ®­îc xây vào năm 1049, ®êi vua LÝ Th¸i T«ng, thê Quan thÕ ©m Bå T¸t, được tạo dáng như một bông sen cách điệu từ dưới nước vươn lên.
"Bát Đế hiển linh"
8h sáng ng�y 26/8/1998 - ng�y gi? vua Lý Anh Tông
Chi?u l� m?t th? van do vua dùng để ban bố mệnh lệnh. Chiếu có thể viết bằng văn vần, văn biền ngẫu hoặc văn xuôi; được công bố và đón nhận một cách trang trọng.
Bản gốc Chiếu dời đô của vua Lý Thái Tổ trong khối mộc bản triều Nguyễn tại Trung tâm lưu trữ quốc gia IV
Chiếu dời đô
®­îc dÞch ra nhiÒu thø tiÕng kh¸c nhau.
D?ch�ti?ng Vi?t:
". trên vâng theo mệnh trời, dưới theo ý dân, nếu thấy thuận tiện thì thay đổi."
Phiên âm Hán-Việt:
“…thượng cẩn thiên mệnh, hạ nhân dân chí, cẩu hữu tiện triếp cải.”
D?ch�ti?ng Vi?t:
".trên vâng theo mệnh trời, dưới theo ý dân, nếu thấy thuận tiện thì thay đổi."
Phiên âm Hán-Việt:
“…thượng cẩn thiên mệnh, hạ nhân dân chí, cẩu hữu tiện triếp cải.”
Bố cục văn bản: 3 phần
Phần 1: T? d?u đến "Trẫm rất đau xót về việc đó, không thể không dời đổi" - Lí do dời đô cũ
- Phần 2: Những lợi thế của thành Đại La - Tiếp theo đến "là nơI kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời"
- Phần 3: Quyết định dời đô của nhà vua - còn lại.
Chu Vũ Vương qua nột v? c?a Mó Lõn.
Thương Thang qua nét vẽ của Mã Lân.
Phong cảnh cố đô Hoa L­ nhìn từ núi Mã Yên - XXI
"Huống gì thành Đại La, kinh đô cũ của Cao Vương: ở vào nơi trung tâm trời đất; được cái thế rồng cuộn hổ ngồi. Đã đúng ngôi nam bắc đông tây; lại tiện hướng nhìn sông dựa núi. Địa thế rộng mà bằng; đất đai cao mà thoáng. Dân cư khỏi chịu cảnh khốn khổ ngập lụt; muôn vật cũng rất mực phong phú tốt tươi. Xem khắp đất Việt ta, chỉ nơi này là thắng địa. Thật là chốn tụ hội trọng yếu của bốn phương đất nước; cũng là nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời."

(Thơ văn Lí - Trần, NXB KHXH HN 1977)
Lược đồ Đồng bằng Bắc Bộ - XXI
Thành Đại La XIII
"Huống gì thành Đại La, kinh đô cũ của Cao Vương: ở vào nơi trung tâm trời đất; được cái thế rồng cuộn hổ ngồi. Đã đúng ngôi nam bắc đông tây; lại tiện hướng nhìn sông dựa núi. Địa thế rộng mà bằng; đất đai cao mà thoáng. Dân cư khỏi chịu cảnh khốn khổ ngập lụt; muôn vật cũng rất mực phong phú tốt tươi. Xem khắp đất Việt ta, chỉ nơi này là thắng địa. Thật là chốn tụ hội trọng yếu của bốn phương đất nước; cũng là nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời.

(Thơ văn Lí - Trần, NXB KHXH HN 1977)
"Huống gì thành Đại La, kinh đô cũ của Cao Vương: ở vào nơi trung tâm trời đất; được cái thế rồng cuộn hổ ngồi. Đã đúng ngôi nam bắc đông tây; lại tiện hướng nhìn sông dựa núi. Địa thế rộng mà bằng; đất đai cao mà thoáng. Dân cư khỏi chịu cảnh khốn khổ ngập lụt; muôn vật cũng rất mực phong phú tốt tươi. Xem khắp đất Việt ta, chỉ nơi này là thắng địa. Thật là chốn tụ hội trọng yếu của bốn phương đất nước; cũng là nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời.

(Thơ văn Lí - Trần, NXB KHXH HN 1977)
"Huống gì thành Đại La, kinh đô cũ của Cao Vương: ở vào nơi trung tâm trời đất; được cái thế rồng cuộn hổ ngồi. Đã đúng ngôi nam bắc đông tây; lại tiện hướng nhìn sông dựa núi. Địa thế rộng mà bằng; đất đai cao mà thoáng. Dân cư khỏi chịu cảnh khốn khổ ngập lụt; muôn vật cũng rất mực phong phú tốt tươi. Xem khắp đất Việt ta, chỉ nơi này là thắng địa. Thật là chốn tụ hội trọng yếu của bốn phương đất nước; cũng là nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời.

(Thơ văn Lí - Trần, NXB KHXH HN 1977)
Thảo Luận
Câu hỏi: Những lợi thế về vị thế địa lí; chính trị - xã hội - văn hoá của thành Đại La có thuận lợi gì cho việc định đô, cuộc sống của con người, và sự sống của vạn vật?
"Huống gì thành Đại La, kinh đô cũ của Cao Vương: ở vào nơi trung tâm trời đất; được cái thế rồng cuộn hổ ngồi. Đã đúng ngôi nam bắc đông tây; lại tiện hướng nhìn sông dựa núi. Địa thế rộng mà bằng; đất đai cao mà thoáng. Dân cư khỏi chịu cảnh khốn khổ ngập lụt; muôn vật cũng rất mực phong phú tốt tươi. Xem khắp đất Việt ta, chỉ nơi này là thắng địa. Thật là chốn tụ hội trọng yếu của bốn phương đất nước; cũng là nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời.

(Thơ văn Lí - Trần, NXB KHXH HN 1977)
Với việc định đô:
Về thành Đại La sẽ không còn chỉ có một con đường độc đạo ra vào như Hoa Lư nữa. Kinh thành luôn d?ng v?ng không chỉ d?a vào tr?i d?t, mà còn d?a vào lòng dân.

* Với cuộc sống của con người, sự sống của vạn vật:
Không phải lo đến nạn lụt lội thường trực nữa, người dân giờ đây sẽ an cư, lạc nghiệp. Người người, nhà nhà từ ngược đến xuôi, đồng bằng tới miền núi, thành thị tới nông thôn thoả sức giao thương, buôn bán. Vạn vật thoả sức sinh trưởng, phát triển tới vô hạn định!
Thủ đô của các nước thịnh trị trên thế giới đều có cùng vị thế như Thăng Long - Hà Nội;
Cũng: "nơi ở giữa"; "thế đất cao mà sáng sủa"; "là chỗ tụ hội quan yếu của bốn phương"
"Huống gì thành Đại La, kinh đô cũ của Cao Vương: ở vào nơi trung tâm trời đất; được cái thế rồng cuộn hổ ngồi. Đã đúng ngôi nam bắc đông tây; lại tiện hướng nhìn sông dựa núi. Địa thế rộng mà bằng; đất đai cao mà thoáng. Dân cư khỏi chịu cảnh khốn khổ ngập lụt; muôn vật cũng rất mực phong phú tốt tươi. Xem khắp đất Việt ta, chỉ nơi này là thắng địa. Thật là chốn tụ hội trọng yếu của bốn phương đất nước; cũng là nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời.

(Thơ văn Lí - Trần, NXB KHXH HN 1977)
"Huống gì thành Đại La, kinh đô cũ của Cao Vương: ở vào nơi trung tâm trời đất; được cái thế rồng cuộn hổ ngồi. Đã đúng ngôi nam bắc đông tây; lại tiện hướng nhìn sông dựa núi. Địa thế rộng mà bằng; đất đai cao mà thoáng. Dân cư khỏi chịu cảnh khốn khổ ngập lụt; muôn vật cũng rất mực phong phú tốt tươi. Xem khắp đất Việt ta, chỉ nơi này là thắng địa. Thật là chốn tụ hội trọng yếu của bốn phương đất nước; cũng là nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời.

(Thơ văn Lí - Trần, NXB KHXH HN 1977)
"Huống gì thành Đại La, kinh đô cũ của Cao Vương: ở vào nơi trung tâm trời đất; được cái thế rồng cuộn hổ ngồi. Đã đúng ngôi nam bắc đông tây; lại tiện hướng nhìn sông dựa núi. Địa thế rộng mà bằng; đất đai cao mà thoáng. Dân cư khỏi chịu cảnh khốn khổ ngập lụt; muôn vật cũng rất mực phong phú tốt tươi. Xem khắp đất Việt ta, chỉ nơi này là thắng địa. Thật là chốn tụ hội trọng yếu của bốn phương đất nước; cũng là nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời.

(Thơ văn Lí - Trần, NXB KHXH HN 1977)
nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời.
Phiên âm Hán-Việt:
Trẫm dục nhân thử địa lợi dĩ định quyết cư, khanh đẳng như hà?

Dịch tiếng Việt:
Trẫm muốn nhân địa lợi ấy mà định nơi ở, các khanh nghĩ thế nào?
Phiên âm Hán-Việt:
Trẫm dục nhân thử địa lợi dĩ định quyết cư, khanh đẳng như hà?

Dịch tiếng Việt:
Trẫm muốn nhân địa lợi ấy mà định nơi ở, các khanh nghĩ thế nào?
Ghi nhớ:
Chiếu dời đô phản ánh khát vọng của nhân dân về một đất nước độc lập, thống nhất, đồng thời phản ánh ý chí tự cường của dân tộc Đại Việt đang trên đà lớn mạnh. Bài chiếu có sức thuyết phục mạnh mẽ vì nói đúng được ý nguyện của nhân dân, có sự kết hợp hài hoà giữa lí và tình.
A. Chứng tỏ triều đình nhà Lý đủ sức chấm dứt nạn phong kiến cát cứ
B. Thế và lực của dân tộc Đại Việt sánh ngang hàng với phương Bắc
C. Thể hiện ý chí nguyện vọng của nhân dân thu giang sơn về một mối và dựng xây đất nước độc lập tự cường
Khoanh tròn vào chữ cái đầu câu trả lời đúng nhất cho ý kiến sau:
Chiếu dời đô ra đời phản ánh ý chí độc lập tự cường và sự phát triển lớn mạnh của dân tộc Đại Việt, là vì:
D. Cả ba ý kiến trên
Những hình ảnh về Đại lễ 1000 năm Thăng Long - Hà Nội
(Hà Nội 10/2010)
Dấu tích Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội
cổng Đoan Môn, cửa chính đi vào Hoàng thành.
Hướng dẫn học bài
- Học văn bản "Chiếu dời đô"
- Hoàn thành bản đồ tư duy của bài học
- Soạn bài "Hịch tướng sĩ"