Bài 22. Chiếu dời đô (Thiên đô chiếu)

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ GIÁO VỀ DỰ
LỚP 8B
NGƯỜI SOẠN: NGUYỄN THỊ THÊU


NGỮ VĂN 8


KIỂM TRA BÀI CŨ


TIẾT 90 : VĂN BẢN :
CHIẾU DỜI ĐÔ
(THIÊN ĐÔ CHIẾU)
___LÍ CÔNG UẨN___
I. ĐỌC – TÌM HIỂU CHUNG:
(*) Lí Công Uẩn (974 – 1028) tức Lí Thái Tổ, người châu Cổ Pháp, lộ Bắc Giang (nay là xã Đình Bảng, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh). Ông là người thông minh, nhân ái, có chí lớn và lập được nhiều chiến công. Dưới thời Tiền Lê, ông làm đế chức Tả than vệ Điện tiền chỉ huy sứ. Khi Lê Ngoạ Triều mất, ông được triều thần tôn lên làm vua, lấy niên hiệu là Thuận Thiên.
TÁC GIẢ:
TRẢ LỜI : Chiếu là thể vă do vua dùng để ban bố mệnh lệnh. Chiếu có thể viết bằng văn vần, văn biền ngẫu hoặc văn xuôi ; được công bố và đón nhận một cách trang trọng. Một số bà chiếu thể hiện tưởng chính trị lớn lao, có ảnh hưởng đến vệnh mệnh của cả triều đại, đất nước.
Em hãy cho biết khái niệm về thể chiếu của tác phẩm ?
2. ĐỌC - CHÚ THÍCH : SGK
3. BỐ CỤC : 3 phần :
Đoạn mở đầu : Từ “Đầu” ... Đến “phong tục phồn thịnh” : Có tính chất tiền đề, nêu sử sách.
Đoạn 2 : Từ “Thế mà hai nhà Đinh, Lê” ... Đến “không thể không dời đổi” : Phê phán triều đình Đinh, Lê.
Đoạn 3 : Từ “Huống gì thành Đại La” … Đến “ Hết” : Khẳng định thành Đại La là nơi tốt nhất để định đô.
II. TÌM - HIỂU CHI TIẾT :
1. ĐOẠN MỞ ĐẦU : Có tính chất tiền đề, nêu sử sách :
ĐỌC : Xưa nhà Thương đến vua Bàn Canh năm lần dời đô; nhà Chu đến vua Thành Vương cũng ba lần dời đô. Phải đâu các vua thời Tam đại theo ý riêng mình mà tự tiện chuyển dời ? Chỉ vì muốn đóng đô ở nơi trung tâm, mưu toan nghiệp lớn, tính kế muôn đời cho con cháu ; trên vâng mệnh trời, dưới theo ý dân, nếu thấy thuận tiện thì thay đổi. Cho nên vận nước lâu dài, phong tục phồn thịnh.

- Thời nhà Thương năm lần dời đô.
- Nhà Chu ba lần dời đô.
=> Nhằm mục đích mưu toan nghiệp lớn,
xây dựng vương triều phồn thịnh, tính kế lâu dài cho các thế hệ sau này.
- Việc dời đô vừa thuận theo mệnh trời “tức phù hợp với quy luật khách quan” vừa thuận theo ý dân “phù hợp với nguyện vọng của nhân dân”.
=> Kết quả của việc dời đô là làm cho đất nước vững bền, phát triể thịnh vượng.
Mở đầu Chiếu dời đô, Lí Công Uẩn viện dẫn sử sách Trung Quốc nói về việc các vua đời xưa bên Trung Quốc cũng từng có những cuộc dời đô. Sự viện dẫ đó nhằm mục đích gì?
2. ĐOẠN 2 : Phê phán triều đình Đinh, Lê :
ĐỌC : Thế mà hai nhà Đinh, Lê lại theo ý riêng mình, khinh thường mệnh trời, không noi theo dấu cũ của nhà Thương, Chu, cứ đóng yên đô thành ở đây, khiến cho thời đại không được lâu bền, số vận ngắn ngủi, trăm họ phải hao tốn, muôn vật không được thích nghi. Trẫm rất đau xót về việc đó, không thể không dời đổi.

- Soi sử sách vào tình hình thực tế, nhận xét có tính chất phê phán hai triều Đinh, Lê cứ đóng yên đô thành ở vùng núi Hoa Lư.
- Theo tác giả, việc không dời đô sẽ phạm những sai lầm : không theo mệnh trời “không phù hợp với quy luật khách quan”, không biết học theo cái đúng của người xưa.
=> Và hậu quả là triều đại thì ngắn ngủi, nhân dân thì khổ cực, vạn vật không thích nghi, không thể phát triển thịnh vượng trong một vùng đất chật trội.
Theo Lí Công Uẩn, kinh đô cũ ở vùng Hoa Lư “Ninh Bình” của hai triều Đinh, Lê là không còn thích hợp, vì sao?
3. Đoạn 3 : Khẳng định thành Đại La là nơi tốt nhất để định đô :
ĐỌC : Huống gì thành Đại La, kinh đô cũ của Cao Vương : Ở vào nơi trung tâm trời đất ; được cái thế rồng cuộn hổ ngồi. Đã đúng ngôi nam bắc đông tây ; lại tiện hướng nhìn sông dựa núi. Địa thế rộng mà bằng ; đất đai cao mà thoáng. Dân cư khỏi chịu cảnh khốn khổ ngập lụt ; muôn vật cũng rất mực phong phú tốt tươi. Xem khắp đất Việt ta, chỉ nơi này là thắng địa. Thật là chốn tụ hội trọng yếu của bốn phương đất nước ; cũng là nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời.
Trẫm muôn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở. Các khanh nghĩ thế nào ?


- Về vị trí địa lý : ở nơi trung tâm đất trời, mở ra bốn phương Nam Bắc Tây, có núi lại có sông : đất rộng mà bằng phẳng, cao mà thoáng, tránh được nạn lụt lội, chật trội.
- Về vị thế chính trị văn hóa : là đầu mối giao lưu “chốn tụ hội của bốn phương trời” ,là mảnh đất hưng thịnh “muôn vật cũng rất mực phong phú tốt tươi”.
=> Về tất cả các mặt thành Đại La có đủ mọi điều kiện để trở thành kinh đô của đất nước.
Theo tác giả, địa thế thành Đại La có những thuận lợi gì để có thể chọn làm nơi đóng đô?
III. TỔNG KẾT : ghi nhớ :

Chiếu dời đô phản ánh khát vọng của
nhân dân về một đất nước độc lập, thống
nhất, đồng thời phản ánh ý chí tự cường
của dân tộc Đại Việt đang trên đà lớn
mạnh. Bài chiếu có sức thuyết phục mạnh
mẽ vì nói đúng được ý nguyện của nhân
dân, có sự kết hợp hài hòa giữa lí và tình.
Chùa Một Cột – công trình kiến trúc
nổi tiếng của thủ đô Hà Nội được xây
dựng từ thời nhà Lí
IV. LUYỆN TẬP :
BÀI 1 : Khoanh vào câu trả lời mà em cho là đúng nhất.
Câu 1 : Chiếu dời đô được sáng tác năm nào?
A. 1010
B. 958
C. 1789
D. 1858
A.

CÂU 2 : Tên kinh đô cũ của hai triều đình Đinh, Lê là gì?
Huế
Cổ Loa
Hoa Lư
Thăng Long
C.

CÂU 3 : Những lợi thế của thành Đại La là gì?
Ở vào nơi trung tâm trời đất ; được cái thế rồng cuộn hổ ngồi.
Đã đúng ngôi nam bắc đông tây ; lại tiện hướng nhìn sông dựa núi.
Địa thế rộng mà bằng phẳng ; đất đai cao mà thoáng.
Gồm A, B, C.

D.

BÀI 2 : Vì sao nói việc Chiếu dời đô ra đời phản ánh ý chí độc lập, tự cường và sự phát triển lớn mạnh của dân tộc Đại Việt ?
TRẢ LỜI : Dời đô từ vùng núi Hoa Lư ra đồng bằng đất rộng chứng tỏ triều đình nhà Lý đủ sức chấm dứt nạn phong kiến cát cứ, thế và lực của dân tộc Đại Việt đủ sức sánh ngang hành phương Bắc. Định đô ở Thăng Long là thực hiện nguyện vọng của nhân dân thu giang sơn về một mối, nguyện vọng xây dựng đất nước độc lập tự cường.
BTVN :
Học bài cũ.
Làm bài tập phần luyện tập trang 52 – SGK.
Soạn bài : Câu phủ định
Chương trình địa phương (phần TLV).





XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN
CÁC T, CG VÀ CÁC EM HS THÂN MẾN !