Bài 22. Câu phủ định

Hội giảng thi giáo viên giỏi vòng 2
Trường THCS Quảng Phú
Nhiệt liệt chào mừng các thầy giáo, cô giáo đến dự giờ thăm lớp !
Tiết 94:
Câu phủ định
1- Đặc điểm hình thức và chức năng
Ví dụ1:
a-Nam đi Huế.

b-Nam không đi Huế.
c-Nam chưa đi Huế.
d-Nam chẳng đi Huế.
Khẳng định việc Nam đi Huế có diễn ra.
Thông báo, xác nhận việc Nam đi Huế là không diễn ra.
Thày sờ vòi bảo:
- Tưởng con voi như thế nào, hoá ra nó sun sun như con đỉa.

Thày sờ ngà bảo:
- Không phải, nó chần chẫn như cái đòn càn.

Thày sờ tai bảo:
- Đâu có, nó bè bè như cái quạt thóc.

( Thày bói xem voi)
Phản bác ý kiến thày sờ vòi.


Trực tiếp bác bỏ nhận định của thày sờ ngà, gián tiếp bác bỏ nhận định thày sờ vòi.

Ví dụ 2:
Nhận xét
=>Phủ định bác bỏ
Ghi nhớ
. Câu Phủ định là câu có những từ ngữ phủ định như: Không, chẳng, chả, chưa, không phải (là), chẳng phải (là), đâu có phải (là), đâu có...


. Câu phủ định dùng để:
- Thông báo xác nhận không có sự vật,sự việc, tính chất, quan hệ nào đó (câu phủ định miêu tả).
- Phản bác một ý kiến, một nhận định (câu phủ định bác bỏ).


Bài 1: Trong các câu sau đây, câu nào là câu phủ định bác bỏ? Vì sao?
a- Tất cả các quan chức nhà nước vào buổi sáng ngày khai trường đều chia nhau đến dự lễ khai trường ở khắp các trường học lớn nhỏ. Bằng hành động đó, họ muốn cam kết rằng, không có ưu tiên nào lớn hơn ưu tiên giáo dục thế hệ trẻ cho tương lai.
( Theo Lí Lan, Cổng trường mở ra)
b- Tôi an ủi lão:
- Cụ cứ tưởng thế đấy chứ, nó chả hiểu gì đâu! Vả lại ai nuôi chó mà chả bán hay giết thịt! Ta giết nó chính là hoá kiếp cho nó đấy, hoá kiếp để cho nó làm kiếp khác.
( Nam Cao, Lão Hạc)
=> Đó là những câu phủ định bác bỏ vì nó "phản bác"một ý kiến, nhận định trước đó.

c- Không, chúng con không đói nữa đâu. Hai đứa ăn hết ngần kia củ khoai thì no mòng bụng ra rồi còn đói gì nữa.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
b- Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, không ai không từng ăn trong tết trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ.
(Băng Sơn, Quả thơm )
Trả lời
. Cả hai câu không có ý nghĩa phủ định. Vì có một từ phủ định kết hợp với một từ phủ định khác. Khi đó ý nghĩa phủ định là khẳng định.
Nếu thay từ phủ định "không" bằng "chưa" thì phải viết lại câu văn như sau:
Choắt chưa dậy được, nằm thoi thóp ( bỏ từ "nữa" )
Viết "không dậy được nữa" có nghĩa vĩnh viễn không dậy được ( phủ định tuyệt đối)
- Viết "chưa dậy được" nghĩa là sau đó có thể dậy được (phủ định tương đối)
Trả lời
Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp.
( Tô Hoài, Dế mèn phiêu lưu ký)

a- Đẹp gì mà đẹp !
b- Làm gì có chuyện đó !

Trả lời
. Cả hai câu không phải câu phủ định, vì nó không có từ ngữ phủ định, nhưng cũng được dùng để biểu thị ý phủ định (phủ định bác bỏ: phản bác ý kiến, nhận định trước đó).
Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối; ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa; chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù. Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng.
(Trần Quốc Tuấn, Hịch tướng sĩ)
Trả lời
Không thể thay "quên" bằng "không", "chưa" bằng "chẳng" được. Vì làm như vậy ý câu sẽ thay đổi.
Ví dụ:
An tình cờ gặp Bình kêu lên:
Lâu quá, tớ không thấy cậu !
Bình cười:
Làm gì có chuyện đó !
Thật mà !
Bình vẫn cười:
- Ngày nào mà tớ chẳng thấy cậu ở sân bóng, nhưng cậu có thèm để ý đến ai đâu...
Phủ định miêu tả
Phủ định bác bỏ
Xin chân thành cảm ơn
các thầy giáo, cô giáo.
Chúc các em học sinh
chăm ngoan, học giỏi !