Bài 22. Câu phủ định

Ngữ văn: Tiết 91
Câu phủ định
I.Đặc điểm hình thức và chức năng:
Ví dụ 1( SGK-52)
Xét những câu sau:
a.Nam đi Huế.
b. Nam không đi Huế.
c. Nam chưa đi Huế.
d. Nam chẳng đi Huế.

Ngữ văn: Tiết 91
Câu phủ định
I.Đặc điểm hình thức và chức năng:
Ví dụ 1( SGK-52)
Xét những câu sau:
a.Nam đi Huế.
b. Nam không đi Huế.
c. Nam chưa đi Huế.
d. Nam chẳng đi Huế.
-Hình thức: các câu (b), (c), (d) có chứa từ ngữ phủ định.
-Chức năng:Xác nhận không có sự việc
-->Phủ định miêu tả.
Ví dụ 2( SGK-52)
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
Thầy sờ vòi bảo:
- Tưởng con voi nó như thế nào, hoá ra nó sun sun như con đỉa.
Thầy sờ ngà bảo:
- Không phải, nó chần chẫn như cái đòn càn.
Thầy sờ tai bảo:
- Đâu có! Nó bè bè như cái quạt thóc.
* Những câu có chứa từ phủ định:
-Không phải, Nó chần chẫn như cái đòn càn.
- Đâu có!
- Hình thức: các câu có từ ngữ phủ định.
- Chức năng: phản bác một ý kiến.
--> phủ định bác bỏ.
Ghi nhớ: SGK- 53.
* Câu phủ định là câu có chứa những từ ngữ phủ định như: không, chẳng, chả, chưa, không phải ( là), đâu phải (là), đâu có phải (là), đâu (có).
* Câu phủ định dùng để:
- Thông báo ,xác nhận không có sự vật,sự việc,tính chất,quan hệ nào đó (câu phủ định miêu tả).
- Phản bác một ý kiến,một nhận định (câu phủ định bác bỏ).

II. Luyện tập:
Bài tập 1( SGK-53) Trong các câu sau đây câu nào là câu phủ định bác bỏ? Vì sao?
a. Tất cả các quan chức nhà nước vào buổi sáng ngày khai trường đều chia nhau đến dự lễ khai giảng ở khắp các trường học lớn nhỏ. Bằng hành động đó, họ muốn cam kết rằng, không có ưu tiên nào lớn hơn ưu tiên giáo dục thế hệ trẻ cho tương lai.
( Theo Lý Lan, cổng trường mở ra)
b. Tôi an ủi lão:
-Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu! Vả lại ai nuôi chó mà chả bán hay giết thịt. Ta giết nó chính là hoá kiếp cho nó đấy, hoá kiếp để cho nó làm kiếp khác.
( Nam Cao, Lão Hạc)
c. Không, chúng con không đói nữa đâu. Hai đứa ăn hết ngần kia củ khoai thì no mòng bụng ra rồi còn đói gì nữa.
( Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

Câu phủ định bác bỏ:
b. Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu!
c. Không, chúng con không đói nữa đâu.
Hôm nay, lớp 8A không có ai không đi học.
Hôm nay, lớp 8A ai cũng đi học.

Bài tập 2 ( SGK- 52-53)

Đọc đoạn trích sau:
a.Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song không phải là không có ý nghĩa.
(Hoài Thanh, ý nghĩa văn chương)
b. Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, không ai không từng ăn trong tết trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ.
(Băng Sơn, Quả thơm)
c. Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai chẳng có một lần nghển cổ lên nhìn tán lá cao vút mà ngắm nghía một cách ước ao chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường.
(Tạ Việt Anh, Cây sấu Hà Nội)

- Tất cả 3 câu trong (a), (b), (c) đều là câu phủ định vì các câu đều có chứa từ phủ định.
-C©u phñ ®Þnh nh­ng kh«ng cã ý nghÜa phñ ®Þnh mµ cã ý nghÜa kh¼ng ®Þnh v×:
+Mét tõ phñ ®Þnh kÕt hîp víi mét tõ phñ ®Þnh (c©u a).
+Mét tõ phñ ®Þnh kÕt hîp víi mét tõ nghi vÊn (c©u c).
+ Mét tõ phñ ®Þnh kÕt hîp víi mét tõ bÊt ®Þnh kh¸c vµ mét tõ bÊt ®Þnh (c©u b).
? §Æt nh÷ng c©u kh«ng cã tõ phñ ®Þnh mµ cã ý nghÜa t­¬ng ®­¬ng víi nh÷ng c©u trªn?
*Nh÷ng c©u kh«ng cã tõ phñ ®Þnh mµ ý nghÜa t­¬ng ®­¬ng víi nh÷ng c©u trªn:
a. C©u chuyÖn cã lÏ chØ lµ mét c©u chuyÖn hoang ®­êng, song cã ý nghÜa nhÊt ®Þnh.
b. Th¸ng t¸m, hång ngäc ®á, hång h¹c vµng, ai còng tõng ¨n trong tÕt trung thu, ¨n nã nh­ ¨n c¶ mïa thu vµo lßng vµo d¹.
c. Tõng qua thêi th¬ Êu ë Hµ Néi, ai còng cã mét lÇn nghÓn cæ nh×n lªn t¸n l¸ cao vót mµ ng¾m nghÝa mét c¸ch ­íc ao chïm sÊu non xanh hay thÝch thó chia nhau nhÊm nh¸p mãn sÊu dÇm b¸n tr­íc cæng tr­êng.
Bài tập3 ( SGK- 54)
Xét câu văn sau:
" Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp."
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu ký)
Thay từ phủ định không bằng chưa:
Choắt chưa dậy được, nằm thoi thóp.
--> ý nghĩa của câu thay đổi
==> Câu văn của Tô Hoài thích hợp với mạch của câu chuyện hơn.

Bài tập 6 ( SGK- 54)
Hãy viết một đoạn đối thoại ngắn, trong đó có dùng câu phủ định miêu tả và câu phủ định bác bỏ?
Ghi nhớ: SGK- 53.
* Câu phủ định là câu có chứa những từ ngữ phủ định như: không, chẳng, chả, chưa, không phải ( là), đâu phải (là), đâu có phải (là), đâu (có).
* Câu phủ định dùng để:
- Thông báo ,xác nhận không có sự vật,sự việc,tính chất,quan hệ nào đó (câu phủ định miêu tả).
- Phản bác một ý kiến,một nhận định (câu phủ định bác bỏ).

Giờ học hôm nay đến đây là kết thúc. Xin cảm ơn các thầy cô giáo và các em!