Bài 22. Câu phủ định

Kiểm tra bài cũ
Cho câu văn: Nam đi Huế.
Em hãy:
1.Xác định kiểu câu.
2.Thêm vào câu trên một trong các từ: không, chưa, chẳng để tạo thành một câu mới.
Câu phủ định
Tiết 91
Bài 22
Người thực hiện: Tạ Minh Nguyệt
Giáo viên Trường THCS Phương Mai
a)Nam đi Huế.
b)Nam không đi Huế.
c)Nam chưa đi Huế.
d)Nam chẳng đi Huế.
Là câu có những từ ngữ phủ định như: không, chẳng, chả, chưa, không phải (là), chẳng phải (là), đâu có phải (là), đâu (có),.
Câu hỏi
Các câu b); c); d) đặc điểm hình thức có gì khác so với câu a)?
Ví dụ 1 (sgk-52)
*không; chưa; chẳng.là từ ngữ phủ định
Phủ định là: bác bỏ sự tồn tại, sự cần thiết của một cái gì.
Ai nhanh hơn?!
Sắp xếp các từ ngữ sau thành những câu phủ định cho phù hợp:
Tùng
Tắt đèn
Tác phẩm
bài tập.
làm
chưa
không phải
của
Nam Cao.
1
2
Thông báo, xác nhận không, chưa có sự việc Nam đi Huế.
Câu phủ định dùng để:
Thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó.
-Không phải, nó chần
chẫn như cái đòn càn.
-Tưởng con voi như thế nào, hóa ra nó sun sun như con đỉa.
-Đâu có!
Nó
bè bè như cái
quạt thóc.
Phản bác ý kiến của người đối thoại
Thế nào là câu phủ định miêu tả?
Thế nào là câu phủ định bác bỏ?
Căn cứ chức năng của câu phủ định, người ta chia câu phủ định thành hai loại.
Các em hãy lắng nghe đoạn đối thoại trong băng hình sau để chỉ ra:
Câu phủ định.
Câu phủ định miêu tả, câu phủ định bác bỏ.
Tìm từ phủ định
Văn cảnh, chức năng
Thao tác tìm câu phủ định:
Câu phủ định
miêu tả
Câu phủ định
bác bỏ
Câu phủ định
GHI NHớ (sgk-53)
Câu phủ định là câu có những từ ngữ phủ định như: không, chẳng, chả, chưa, không phải (là), đâu có phải (là), chẳng phải ( là), đâu (có)....
Câu phủ định dùng để:
-Thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó (câu phủ định miêu tả).
- Phản bác một ý kiến, một nhận định (câu phủ định bác bỏ).
Bài 1(sgk-53)
b,Tôi an ủi lão:
- Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu! Vả lại ai nuôi chó mà chả bán hay giết thịt ! Ta giết nó chính là hóa kiếp cho nó đấy, hóa kiếp để cho nó làm kiếp khác.
(Nam Cao, Lão Hạc)
Luyện tập
- Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu!
Là câu phủ định bác bỏ vì: nhân vật ông giáo phản bác lại suy nghĩ của lão Hạc về cậu Vàng để an ủi lão.
a)Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song có ý nghĩa.
(Hoài Thanh, ý nghĩa văn chương)
b)Tháng tám hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, . từng ăn trong Tết Trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ.
(Băng Sơn, Quả thơm)
c)Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, có một lần nghển cổ nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nghía một cách ước ao chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường (Tạ Việt Anh, Cây sấu Hà nội)
d)Trẫm rất đau xót về việc đó, dời đổi. (Lý Công Uẩn, Chiếu dời đô)
không thể không
Bài 2 (sgk-53-54)
không phải là không
không ai không
ai chẳng
Những câu này có ý nghĩa phủ định không? Vì sao?

Thảo luận nhóm
Bỏ từ ngữ phủ định
thay bằng từ ngữ thích hợp.
Bài 1 Phiếu học tập
Đọc câu văn:
đ)Trẫm rất đau xót về việc đó, không thể không dời đổi.
Lý Công Uẩn-Chiếu dời đô
Em hãy:
1.Viết ra tất cả các từ có thể thay được cho cụm từ "không thể không".
2.Tại sao tác giả lại dùng câu văn có dạng phủ định của phủ định.
Các câu sau đây có phải là câu phủ định không?
Bài 4 (sgk-54)
a)Đẹp gì mà đẹp!
b)Làm gì có chuyện đó!
c)Bài thơ này mà hay à?
d)Cụ tưởng tôi sung sướng hơn chăng? (Nam Cao - Lão Hạc)
?Không phải là câu phủ định vì không có từ ngữ phủ định
?Dùng để biểu thị ý phủ định (phản bác một ý kiến trước đó).
Những câu này dùng để làm gì?
Đặt những câu có ý nghĩa tương đương.
Kết luận suy ra từ bài tập 2 và 4
-Có những câu phủ định không biểu thị ý nghĩa phủ định.(bài tập 2)
-Có những câu không phải là câu phủ định nhưng có ý nghĩa phủ định(bài tập 4).
Khi nói và viết nên lựa chọn dùng câu cho phù hợp.
Bài 2 Phiếu học tập
Khi thay không bằng chưa một bạn học sinh có các cách sau. Em hãy chọn cách đúng nhất:
A. Choắt chưa dậy được nữa, nằm thoi thóp.
B. Choắt chưa dậy được, nằm thoi thóp.
C. Choắt dậy chưa được nữa, nằm thoi thóp.
Bài 6 (sgk-54)
Em hãy viết một đoạn đối thoại ngắn, trong đó có dùng câu phủ định miêu tả hoặc câu phủ định bác bỏ.
Trò chơi:
Với câu phủ định
Nêu đặc điểm hình thức của câu phủ định?
Câu phủ định dùng để làm gì ?
Hai từ sau từ nào có ý nghĩa phủ định mạnh hơn:
*Chẳng
*Chẳng hề
Em hãy đặt một câu hỏi để kiểm tra kiến thức của bạn về nội dung bài vừa học.
Đặt câu với từ phủ định chưa.
Câu nào là câu phủ định:
-Bé không ăn cơm.
-Bé có ăn cơm không?
Bài tập về nhà
Theo hướng dẫn ở phiếu học tập
Ví dụ 2 (sgk-52)
Thầy sờ vòi bảo:
-Tưởng con voi như thế nào, hóa ra nó sun sun như con đỉa.
Thầy sờ ngà bảo:
-Không phải, nó chần chẫn như cái đòn càn.
Thầy sờ tai bảo:
-Đâu có! Nó bè bè như cái quạt thóc.
(Thầy bói xem voi)
Phản bác ý kiến của người đối thoại.
1
2
3
4
5
6
7
8
không
đâu có
chẳng hề
làm gì có
chả
chao ôi
ôi
chưa
Tìm cặp từ có ý nghĩa tương đương nhau
Ai nhanh hơn!?
Từ câu trên, đặt câu không có từ phủ định mà có ý nghĩa tương đương. So sánh hai câu văn xem ý nghĩa của chúng có hoàn toàn giống nhau không? Tại sao tác giả lại dùng câu có dạng phủ định của phủ định.
d)Trẫm rất đau xót về việc đó, không thể không dời đổi.
Lý Công Uẩn-Chiếu dời đô
Các câu văn ý nghĩa không hoàn toàn giống nhau; câu của văn bản thể hiện mức độ khẳng định cao, nhấn mạnh ý cần phải dời đô.
Hoạt động nhóm
Bài 3 (sgk-54)
Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp.
(Tô Hoài - Dế Mèn phiêu lưu kí)
Khi thay không bằng chưa có một số phương án sau. Em hãy chọn phương án đúng nhất:
A. Choắt chưa dậy được nữa, nằm thoi thóp.
B. Choắt chưa dậy được, nằm thoi thóp.
C. Choắt chưa dậy, nằm thoi thóp.