Bài 22. Câu phủ định

Kiểm tra
Hãy điền vào cột A bốn kiểu câu: Câu nghi vấn; Câu cầu khiến; Câu cảm thán; Câu trần thuật sao cho tương ứng với mục đích nói ( dùng để làm gì ) được ghi ở cột B
B
A
Câu nghi vấn
Câuv trần thuật
Dược dùng để bộc lộ trực tiếp cảm xúc của người nói
Câu cảm thán
Câu cầu khiến
Tiết 91: Câu phủ định
I. §Æc ®iÓm h×nh thøc vµ chøc n¨ng
Ví dụ 1
a. Nam đi Huế
b. Nam không đi Huế
c. Nam chưa đi Huế
d. Nam chẳng đi Huế
Tiết 91: Câu phủ định
I. Đặc điểm hình thức và chức năng
1. Ví dụ 1
2. Nhận xét

VD b, c, d khác VD a
Hình thức
Chức năng
Chứa các từ phủ định không, chưa, chẳng
Không có từ phủ định
Phủ định việc Nam đi Huế
Khẳng định việc Nam đi Huế
Câu phủ định
Câu khẳng định
Ví dụ 2: Đọc đoạn trích sau
Thầy sờ vòi bảo:
- Tưởng con voi như thế nào, hoá ra nó sun sun như con đỉa.
Thầy sờ ngà bảo:
- không phải, nó chần chẫn như cái đòn càn.
Thầy sờ tai bảo:
- Đâu có ! Nó bè bè như cái quạt thóc.
*Câu có chứa từ phủ định (VD2)
- Không phải, nó chần chẫn như cái đòn càn.
- Đâu có !
Nội dung bị phủ định không nằm trong câu (phản bác một ý kiến, một nhận định)
Câu phủ định (VD1)
Nam không đi Huế
Nam chưa đi Huế
Nam chẳng đi Huế
Nội dung bị phủ định nằm trong câu (thông báo, xác nhận sự việc Nam đi Huế là không diễn ra)
Câu phủ định miêu tả
Câu phủ định bác bỏ
Bài tập nhanh: Đọc các câu sau rồi trả lời câu hỏi
a) Trẫm rất đau xót về việc đó, không thể không dời đổi.
(Lý Công Uẩn, Chiếu dời đô)
b) Không có kính, không phải vì xe không có kính.
(Phạm Tiến Duật, Bài thơ về tiểu đội xe không kính)
Những câu trên đây có phải là câu phủ định không ?Vì sao ?
Những câu trên có mang ý nghĩa phủ định không ? Vì sao ?

Lưu ý :
Những câu phủ định có 1từ phủ định kết hợp với một từ phủ định khác (a) hay kết hợp với 1 từ phủ định và 1 từ bẩt định (b). Khi đó ý nghĩa của cả câu phủ định là khẳng định.
3. Kết luận
* Câu phủ định là câu có những từ ngữ phủ định như : không, chẳng, chả, chưa, không phải (là), chẳng phải (là), đâu có phải (là), đâu (có). . .
*Câu phủ định dùng để :
- thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó ( câu phủ định miêu tả).
- Phản bác một ý kiến, một nhận định (câu phủ định bác bỏ ).
Bài tập 1: Đọc các câu sau đây, câu nào là câu phủ định bác bỏ ? Vì sao a) Tất cả các quan chức nhà nước vào buổi sáng ngày khai trường đều chia nhau đến dự lễ khai giảng ở khắp các trường học lớn nhỏ. Bằng hành động đó, họ muốn cam kết rằng, không có ưu tiên nào lớn hơn ưu tiên giáo dục thế hệ trẻ cho tương lai.
(Theo Lý Lan, Cổng trường mở ra)
b) Tôi an ủi lão:
- Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả Hiểu gì đâu ! Vả lại ai nuôi chó mà chả bán hay giết thịt ! Ta giết nó chính là hoá kiếp cho nó đấy, hoá kiếp để cho nó làm kiếp khác .
(Nam Cao, Lão Hạc)
c) Không, chúng con không đói nữa đâu. Hai đứa ăn hết ngần kia củ khoai thì no mòng bụng ra rồi còn đói gì nữa.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Đáp án
Câu phủ định bác bỏ :
- Cụ cứ tưởng. . . gì đâu !
- Không , chúng con . . .đâu.
Vì: c1 là câu ông giáo dùng để phản bác lại suy nghĩ của Lão Hạc(Cái giống nó cũng khôn. . .lừa nó.)
c2 là câu cái Tí muốn làm thay đổi điều mà mẹ nó đang nghĩ mấy đứa con đang đói quá
Bài tập 2: đọc các đoạn trích sau và trả lời câu hỏi
a) Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song không phải là không có ý nghĩa.
(Hoài Thanh, ý nghĩa văn chương)
b) Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, không ai không từng ăn trong Tết Trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ
(Băng Sơn, Quả thơm)
c) Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai chẳng có một lần nghển cổ nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nghía một cách ước ao chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường.
(Tạ Việt Anh, Cây sấu Hà Nội)
? Những câu trên có ý nghĩa phủ định không ? Vì sao ?
Đáp án
Cả 3 câu đều là câu phủ định vì có những từ phủ định như không, chẳng nhưng không có ý nghĩa phủ định
Bài tập 3: Xét câu văn sau và trả lời câu hỏi
Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp.
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu ki)
Nếu Tô Hoài thay từ phủ định không bằng chưa thì nhà văn phảI viết lại câu này như thế nào ?
Nghĩa của câu có thay đổi không ?
Câu nào phù hợp với câu chuyện hơn, vì sao ?
Đáp án
- Phải viết lại như sau:
Choắt chưa dậy được, nằm thoi thóp.
(Bỏ từ "nữa" nếu không bỏ câu sẽ tối nghĩa
- Khi thay "không" bằng "chưa" ý nghĩa câu sẽ thay đổi
Không dậy được nữa : Vĩnh viễn không dậy được (phủ định tuyệt đói)
Chưa dậy được Sau đó có thể dậy đợc (phủ định tương đối)
- Câu văn của Tô Hoài rất phù hợp với diễn biến của câu chuyện - không nên viết lại
Bài tập 4: Hãy viết một đoạn đối thoại ngắn, trong đó có dùng câu phủ định miêu tả và câu phủ định bắc bỏ
Đoạn văn tham khảo
Giờ ra chơi tôi chạy nháo đi tìm Giáp. Gặp Lan tôi vội hỏi :
- Lan bạn có gặp Giáp đâu không ? Từ lúc ra chơi, tôi tìm Giáp không được.
Lan trả lời tôi rất ỡm ờ:
- Tớ chẳng bết !
Tôi bực dọc nói to cho bõ tức:
- Giáp học chưa thuộc bài! Bạn ấy không thể đi chơi được.
- Không phải đâu ! - Lan quay lại nói với tôi.
- Sao lại không phải ? - Tôi hỏi.
- Vì chính tớ đã kiểm tra bạn ấy, giờ truy bài sáng nay.