Bài 22. Câu phủ định

bài thi GVG tỉnh chu kỳ 2009-2011
GV : Triệu Anh Hùng
Đơn vị : PGD&ĐT Yên Thế
Kiểm tra bài cũ
Sơn đi học . 3. Quỳnh ăn cơm.
Sơn chưa đi học. 4.Quỳnh không ăn cơm.
Các câu sau đây thuộc kiểu câu nào mà em đã học ?

a) Nam đi Huế .

b) Nam không đi Huế .

c) Nam chưa đi Huế .

d) Nam chẳng đi Huế.
Ví dụ 1
=>Đặc điểm hình thức :Các câu có chứa từ ngữ phủ định gọi là câu phủ định.
a) Nam chưa

b) Nam đi Huế không phải

c) Nam chẳng phải là

d) Nam làm việc đó là

Ví dụ 2
=>Các câu phủ định trên ( thông báo,xác nhận không có sự việc, sự vật, quan hệ,tính chất nào đó .) gọi là câu phủ định miêu tả.
=> Phñ ®Þnh sù viÖc .
=> Phñ ®Þnh sù vËt.
=> Phñ ®Þnh quan hÖ .
=> Phñ ®Þnh tÝnh chÊt .
đi Huế.
bằng tàu.
em tôi.
không sai.

Ví dụ 3.
Thầy sờ vòi bảo : (1)
- Tưởng con voi như thế nào, hoá ra nó sun sun như con đỉa. (2)
Thầy sờ ngà bảo : (3)
- Không phải, nó chần chẫn như cái đòn càn. (4)
Thầy sờ tai bảo : (5)
- Đâu có !(6) Nó bè bè như cái quạt thóc. (7)
( Thầy bói xem voi) .
Các câu 4, 6 (phản bác một ý kiến, nhận định)
gọi là câu phủ định bác bỏ.



Ghi nhớ
Câu phủ định là câu có chứa những từ ngữ phủ định như: không, chẳng, chả, chưa, không phải (là),chẳng phải (là), đâu có phải (là), đâu (có).
Câu phủ định dùng để:
-Thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó(Câu phủ định miêu tả)
- Phản bác một một ý kiến, một nhận định(Câu phủ định bác bỏ)
a/ - Hiệp có giỏi toán không?


- Hiệp không giỏi toán.
b/ - Hiệp rất giỏi toán.
- Hiệp không giỏi toán.
=> Phủ định bác bỏ.
=> Phủ định miêu tả.
Chú ý 1 :Cần căn cứ vào hoàn cảnh giao tiếp, tình huống sử dụng để phân biệt chức năng của câu phủ định .
Ví dụ
Ví dụ :
- Trẫm rất đau xót về việc đó, không thể không dời đổi .
* Chú ý 2 : có khi câu phủ định dùng hai lần từ ngữ phủ định( phủ định của phủ định) nhằm nhấn mạnh ý khẳng định.
(Lý Công Uẩn- Chiếu dời đô)
- Không phải Phượng đi Huế.
Ví dụ
Phượng không đi Huế.
- Phượng đi Huế không phải bằng tàu
Chú ý 3 : Xét về cấu tạo có câu phủ định:
Phủ định toàn bộ ( Nòng cốt câu )
Phủ định bộ phận .
=> Phủ định cụm chủ vị
=> phủ định vị ngữ.
=> Phủ định phụ ngữ
- Không học sinh nào vắng mặt
=> Phủ định chủ ngữ
Bài tập 1: Trong những câu sau đây, câu nào là câu phủ định bác bỏ? Vì sao?
Tất cả quan chức nhà nước vào buổi sáng ngày khai trường đều chia nhau đến dự lễ khai giảng ở khắp các trường học lớn nhỏ. Bằng hành động đó, họ muốn cam kết rằng, không có ưu tiên nào lớn hơn ưu tiên giáo dục thế hệ trẻ cho tương lai. ( Theo Lí Lan, Cổng trường mở ra )
b) Tôi an ủi lão:
- Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu! Vả lại ai nuôi chó mà chả bán hay giết thịt! Ta giết nó chính là hoá kiếp cho nó đấy, hoá kiếp để cho nó làm kiếp khác. ( Nam Cao, Lão Hạc )
c) Không, chúng con không đói nữa đâu. Hai đứa ăn hết ngần kia củ khoai thì no mòng bụng ra rồi còn đói gì nữa. ( Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Bài tập 2: Đọc các đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
a, Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song không phải là không có ý nghĩa.
( Hoài Thanh, ý nghĩa văn chương)
b, Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, không ai không từng ăn trong Tết Trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ.
(Băng Sơn, Quả thơm)
c, Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai chẳng có một lần nghển cổ nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nghía một cách ước ao chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường.
( Tạ Việt Anh, Cây sấu Hà Nội)
Câu hỏi:
-Những câu trên có ý nghĩa phủ định không ? Vì sao?
không phải là không = có (khẳng định)
không ai không = ai cũng (khẳng định)
ai chẳng = ai cũng (khẳng định)
- Đặt những câu không có từ ngữ phủ định mà có ý nghĩa tương đương với những câu trên.so sánh những câu mới đặt với những câu trên đây và cho biết có phải ý nghĩa của chúng hoàn toàn giống nhau không ?
a, Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song không phải là không có ý nghĩa.

b, Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, không ai không từng ăn trong Tết Trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ.

c, Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai chẳng có một lần nghển cổ nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nghía một cách ước ao chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường.
a, Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song vẫn có ý nghĩa.


b, Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, ai cũng từng ăn trong Tết Trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ.


c, Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai cũng có một lần nghển cổ nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nghía một cách ước ao chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường.
Bài tập 3: Xét câu văn sau và trả lời câu hỏi:
A, Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp.
( Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
Nếu Tô Hoài thay từ phủ định không bằng chưa thì nhà văn phải viết lại câu này như thế nào? Nghĩa của câu có thay đổi không? Câu nào phù hợp với câu chuyện hơn ,vì sao?
-Không: Phủ định điều mà cho đến thời điểm đó không có.
-Chưa: Phủ định điều mà cho đến một thời điểm nào đó có thể có.
=> Sử dụng từ "không" sẽ hợp với diễn biến của chuyện hơn.
Bài tập 4: Những câu này dùng để làm gì?
Đặt những câu có ý nghĩa tương đương.
a/ Đẹp gì mà đẹp!
b/ làm gì có chuyện đó!
c/ Bài thơ này mà hay à?
d/ Cụ tưởng tôi sung sướng hơn chăng ?
-Không phải là câu phủ định vì nó không có các từ phủ định.
-Được dùng để biểu thị ý phủ định( phủ định bác bỏ)
*Đặt các câu tương tự:
a/Không đẹp. b/Không có chuyện đó.
c/Bài thơ này không hay. d/Tôi không sung sướng hơn cụ.
Bài tập 6: Hãy viết một đoạn đối thoại ngắn, trong đó có dùng câu phủ định miêu tả và câu phủ định bác bỏ.
Quỳnh này, sáng nay tổ cậu trực nhật, đổ rác không đúng nơi quy định phải không?
Không phải .
Sao tớ thấy rác bị đổ ra ngoài hố .
Hôm nay tổ tớ không trực nhật .
Hướng dẫn về nhà:
Học và nắm chắc kiến thức.
Hoàn thành các bài tập trong vở bài tập.
Chuẩn bị ngữ liệu cho bài Chương trình địa phương
( phần Tập làm văn)
Chân thành cảm ơn!
Chúc các thầy cô giáo mạnh khoẻ, công tác tốt. chúc các em học sinh chăm ngoan , học giỏi.