Bài 22. Câu phủ định

Kiểm tra bài cũ: Chọn đáp án ở hai cột sao cho phù hợp.
1-C
2-D
3-A
4-B
TIẾNG VIỆT
Tiết 91:

CÂU PHỦ ĐỊNH
Bạn biết gì
về Huế?
I Đặc điểm hình thức và chức năng
1 Xét các ví dụ:
A Nam đi Huế.
B Nam không đi Huế.
C Nam chưa đi Huế.
D Nam chẳng đi Huế.
Có chứa các từ phủ định
Câu có những từ phủ định là câu phủ định
Hình thức
Chức năng
(Thông báo)
Thông báo , xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó
(gọi là phủ định miêu tả)
2 Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
Thầy sờ vòi bảo :
- Tưởng con voi như thế nào, hoá ra nó sun sun như con đỉa.
Thầy sờ ngà bảo :
- Không phải, nó chần chẫn như cái đòn càn.
Thầy sờ tai bảo :
- Đâu có ! Nó bè bè như cái quạt thóc.
( Thầy bói xem voi )
Chức năng: Để phản bác một ý kiến, một nhận định
(Câu phủ định bác bỏ)
Ghi nhớ
Câu phủ định là câu có chứa những ngữ từ phủ định như: không, chẳng, chả, chưa, không phải( là), đâu có phải( là), đâu( có),...
Câu phủ định dùng để :
- Thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó ( câu phủ định miêu tả).
- Phản bác một ý kiến, một nhận định (câu phủ định bác bỏ).
Đặt câu cho cuộc đối thoại giữa hai bạn có sử dụng từ phủ định
Thảo luận nhóm theo cặp
? Để phân biệt chức năng câu phủ định, ta cần phải căn cứ vào tình huống giao tiếp.
Em hãy cho biết câu sau đây là câu phủ định hay câu khẳng định?
Bạn ấy không phải là không giỏi toán.
Câu này có hai lần phủ định có nghĩa là: Bạn ấy giỏi toán
( chính là câu khẳng định).
Bài tập 1: Trong các câu sau đây, câu nào là câu phủ định. Câu nào là câu phủ định bác bỏ? Vì sao?
a. Tất cả quan chức nhà nước vào buổi sáng ngày khai trường đều chia nhau đến dự lễ khai giảng ở khắp các trường học lớn nhỏ.


(Cổng trường mở ra - Lý Lan)
b. Tôi an ủi lão: Vả lại ai nuôi chó mà chả bán hay giết thịt! Ta giết nó chính là hoá kiếp cho nó đấy, hoá kiếp để cho nó làm kiếp khác.
(Lão Hạc - Nam Cao)

- Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu!
- Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu!
Bằng hành động đó, họ muốn cam kết rằng, không có ưu tiên nào lớn hơn ưu tiên giáo dục thế hệ trẻ cho tương lai.
Chú ý: Vị trí câu phủ định bác bỏ
II - luyện tập
*Bài tập 2.
Cả 3 câu trên đều là câu phủ định. Nhưng ý nghĩa của 3 câu đều là khẳng định.
* So sánh: Các câu trong bài tập 2 với các câu ta vừa đặt.

a/ Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song không phải là không có ý nghĩa. ( Hoài Thanh, Ý nghĩa văn chương )
- Câu có ý nghĩa tương đương: Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song có ý nghĩa.
b/ Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, không ai không từng ăn trong tết Trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ. (Băng Sơn, Quả thơm)
- Câu có ý nghĩa tương đương: Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng ai cũng từng ăn trong tết Trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ.

c/ Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai chẳng có một lần nghển cổ nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nghía một cách ước ao chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường.
( Tạ Việt Anh, Cây sấu Hà Nội )
- Câu có ý nghĩa tương đương: Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai cũng có một lần nghển cổ nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nghía một cách ước ao chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường.
=> Những câu trong bài tập 2 ý nghĩa khẳng định được nhấn mạnh hơn những câu ta vừa đặt.
* Lưu ý: Câu phủ định vẫn có thể dùng để biểu thị ý nghĩa khẳng định.
* Gợi ý: Nếu thay không bằng chưa thì câu viết lại là:
Choắt chưa dậy được nằm thoi thóp.
* Bài tập 3. Xét câu văn sau đây:
Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp.
( Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí )
- Ý nghĩa của câu cũng thay đổi:
+ không biểu thị ý phủ định đối với điều nhất định, nhưng không có hàm ý là về sau có thể có.
+ Chưa biểu thị ý phủ định đối với điều mà cho đến một thời điểm nào đó không có, nhưng sau thời điểm đó có thể có.
- Câu văn của Tô Hoài thích hợp với mạch của câu chuyện hơn ( Vì sau khi bị chị Cốc mổ, Choắt đã nằm thoi thóp không bao giờ dậy nữa và chết) .
Bài tập 4: Xác định c¸c c©u sau cã ph¶i lµ c©u phñ ®Þnh kh«ng - dïng để làm gì?- đặt câu ý tương đương?.
Đẹp gì mà đẹp!

b) Làm gì có chuyện đó!
c)Bài thơ này mà hay à?
d) Cụ tưởng tôi sung sướng hơn chăng?
Không đẹp tí nào!
Không thể có chuyện đó được!
Bài thơ này chẳng hay chút nào!
Tôi đâu có sung sướng gì!
Không phải câu phủ định- nhưng dùng để biểu thị ý nghĩa phủ định
* Bài tập 6:Viết một đoạn đối thoại ngắn, trong đó có dùng câu phủ định miêu tả và câu phủ định bác bỏ.

Thuộc ghi nhớ- hoàn thành các bài tập còn lại.
Chuẩn bị :So¹n bµi “ HÞch t­íng si”

Hướng dẫn học bài :