Bài 22. Câu phủ định

NHIỆT LIỆT KÍNH CHÀO THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚP

M«n NG÷ v¨n LỚP 8C
Người dạy: Lê Văn Uy
TRƯỜNG THCS CỘNG HOÀ
KIỂM TRA BÀI CŨ
Nêu đặc điểm hình thức và chức năng của câu
trần thuật, cho ví dụ minh hoạ?
CÂU PHỦ ĐỊNH
NGỮ VĂN 8
BÀI 22 - TIẾT 91
Ví dụ 1/ SGK 52

b) Nam đi Huế.
c) Nam đi Huế.
d) Nam đi Huế.
không
chẳng
chưa
Thông báo có sự việc đi Huế.
a) Nam đi Huế.
Từ phủ định
Câu khẳng định.
Sự việc,..
Câu
phủ định
sự vắng mặt
Thông báo (miêu tả )
THẦY BÓI XEM VOI
Thầy sờ vòi bảo:
-Tưởng con voi như thế nào, hóa ra nó
sun sun như con đỉa .
Thầy sờ ngà bảo:
nó chần chẫn như cái đòn càn.
Thầy sờ tai bảo:
Nó bè bè như cái quạt thóc.
( Thầy bói xem voi)
Ví dụ 2/ SGK 52
-Không phải,
-Đâu có!
Tìm câu có chứa từ ngữ phủ định trong đoạn trích sau?
Ví dụ 1:
Nam không đi Huế.
Nam chưa đi Huế.
Nam chẳng đi Huế.
Ví dụ 2:
Không phải, nó . . .
Đâu có !

Thông báo, xác nhận sự vắng mặt của sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó,
=> Phủ định miêu tả.
Phản bác một ý kiến, một nhận định,
=> Phủ định bác bỏ.
Những đặc điểm hình thức và chức năng câu phủ định ?
Ghi nhớ:
* Câu phủ định là câu có những từ ngữ phủ định
như: không, chẳng, chả, chưa, không phải (là),
đâu có phải (là), đâu (có), . . .
* Chức năng dùng để:
Thông báo, xác nhận sự không có của sự việc
sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó ( phủ
định miêu tả ).
- Phản bác một ý kiến, nhận định ( phủ định bác
bỏ).
Nam học không giỏi môn toán.
Nam học rất giỏi môn toán.
- Đâu có! (Nam đâu có giỏi toán.)
Nam học giỏi môn toán.
Nam học rất giỏi môn toán.
- Đâu có! (Nam đâu có giỏi toán.)
1
2
3
Nam học không giỏi môn toán.
VÍ DỤ
1.“Trẫm rất đau xót về việc đó, thể dời đổi.”
không
không
Phủ định
Phủ định
+
=
Ýnghĩa khẳng định.
Trẫm rất đau xót về việc đó, nên phải dời đổi.
2.Câu chuyện ấy biết .
ai
chẳng
Phủ định
Từ nghi vấn
+
=
ý nghĩa khẳng định.
(Chiếu dời đô,Lí Công Uẩn)
Câu chuyện ấy ai cũng biết.
không
Thế mà hai nhà Đinh, Lê lại theo ý riêng mình, khinh thường mệnh trời, noi theo dấu cũ của Thương, Chu, cứ đóng yên đô thành ở nơi đây, khiến cho triều đại được lâu bền, số vận ngắn ngủi, trăm họ phải hao tốn, muôn vật được thích nghi.Trẫm rất đau xót về việc đó, thể dời đổi.
không
không
không
Tượng Lí Thái Tổ
Đoạn trích “Chiếu dời đô” của Lí Công Uẩn.
không
1.Trong tất cả các câu sau đây câu nào là câu phủ định bác bỏ? Vì sao?
Tất cả quan chức nhà nước vào buổi sáng ngày khai trường đều chia nhau đến dự lễ khai giảng ở khắp các trường học lớn nhỏ. Bằng hành động đó, họ muốn cam kết rằng, không có ưu tiên nào lớn hơn ưu tiên giáo dục thế hệ trẻ cho tương lai. ( Theo Lí Lan, Cổng trường mở ra)
Tôi an ủi Lão:
Vả lại ai nuôi chó mà chả bán hay giết thịt! Ta giết nó chính là ta hóa kiếp cho nó đấy, hóa kiếp để cho nó làm kiếp khác.
( Nam Cao, Lão Hạc)

- Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu!
Khoâng, chuùng con khoâng ñoùi ñaâu.
Hai đứa ăn hết ngần
kia củ khoai thì no mòng bụng ra rồi còn đói gì nữa. ( Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Phản bác lại suy nghĩ của Lão Hạc.
Phản bác lại điều mà Cái Tí cho là mẹ nó đang nghĩ.
b.
c.
2.Đọc các đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi.
a)Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song không phải là không có ý nghĩa.
b)Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, không ai không từng ăn trong Tết Trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ.


c) Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai chẳng có một lần nghển cổ nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nghía một cách ước ao chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường.

Những câu trên có ý nghĩa khẳng định:(phủ định+ phủ định hoặc + từ nghi vấn).
Những câu trên có ý nghĩa phủ định không? Vì sao?
- Đặt những câu không có từ ngữ phủ định mà có ý nghĩa
tương đương với những câu trên.
a)Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song vẫn có ý nghĩa.
b)Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, ai cũng từng ăn trong Tết Trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ.
c) Từng qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai cũng có một lần nghển cổ nhìn lên tán lá cao vút mà ngắm nghía một cách ước ao chùm sấu non xanh hay thích thú chia nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường.
(Hoài Thanh, Ý nghĩa văn chương.)
(Băng Sơn, Quả thơm)
(Tạ Việt Anh, Cây sấu Hà Nội)
3. Xét câu văn sau và trả lời câu hỏi.
Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp.
( Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
Nếu Tô Hoài thay từ phủ định không bằng chưa thì nhà văn phải viết lại câu văn này như thế nào? Nghĩa của câu có thay đổi không? Câu nào phù hợp với câu chuyện hơn, vì sao?
ý nghĩa của câu thay đổi.

Choắt chưa dậy được, nằm thoi thóp.
Câu văn của Tô Hoài thích hợp với mạch của câu chuyện.
4.Các câu sau đây có phải là câu phủ định không? Những câu này dùng để làm gì? Đặt những câu có ý nghĩa tương đương.
a) Đẹp gì mà đẹp!
b) Làm gì có chuyện đó!
c) Bài thơ này mà hay à?
d) Cụ tưởng tôi sung sướng hơn chăng?
- Các câu trên không phải câu phủ định .
-> Không đẹp.
-> Chuyện đó không có.
-> Bài thơ này không hay.
-> Tôi cũng không sung sướng.
- Nhưng được dùng để biểu thị ý phủ định ( phản bác
ý kiến, nhận định trước đó)
( Nam Cao, Lão Hạc)
Bài tập 5: Hoàn thiện sơ đồ sau:
CÂU PHỦ ĐỊNH
Chức năng
Đặc điểm hình thức
Miêu tả sự vắng mặt của sự vật, sự việc …
Bác bỏ một ý kiến, nhận định
Có từ ngữ phủ định: chưa, không, chẳng….
Câu phủ định miêu tả
Câu phủ định bác bỏ
TRÒ CHƠI
“AI TINH HƠN, NHANH HƠN”
 Yêu cầu:
Cả lớp chia thành 2 nhóm, theo dõi đoạn băng rồi ghi lại đầy đủ, chính xác những câu phủ định trong lời thoại của các nhân vật trong đoạn băng. Nhóm nào ghi được nhiều câu chính xác, nhóm ấy sẽ là nhóm thắng cuộc.
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
 Làm bài tập số 5 (SGK/ 54).Trả lời câu hỏi có thể thay từ: quên = không; chưa = chẳng được không? Vì sao? (Tương tự bài tập 3)
 Làm bài tập số 6 (SGK/ 54). Viết đoạn văn đối thoại có sử dụng câu phủ định miêu và câu phủ định bác bỏ.
Chuẩn bị bài mới tiết 92 (Chương trình địa phương phần tập làm văn): Điều tra tìm hiểu, nghiên cứu về một di tích, thắng cảnh ở địa phương em. Viết một bài văn thuyết minh không quá 100 chữ.
TRÂN TRỌNG KÍNH CHÀO