Bài 22. Câu phủ định

Trong bốn kiểu câu chia theo mục đích nói đã học, kiểu câu nào được sử dụng nhiều nhất trong giao tiếp hàng ngày?

Câu nghi vấn B. Câu cảm thán C. Câu cầu khiến D. Câu trần thuật.

2. Câu văn: Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi ! thuộc kiểu câu nào?
A. Câu trần thuật B. Câu nghi vấn C. Câu cầu khiến D. Câu cảm thán
D
D
3. Câu nghi vấn có chức năng chính làm gì?
Bộc lộ tình cảm, cảm xúc.
Dùng để khẳng định, phủ định.
C. Dùng để hỏi.
D. Dùng để cầu khiến.
4. Câu nghi vấn: Bài khó thế này ai mà làm được? trong trường hợp sau dùng với mục đích gì?
A.Diễn đạt hành động phủ định.
B. Diễn đạt hành động cầu khiến.
C. Bộc lộ tình cảm, cảm xúc.
D. Diễn đạt hành động khẳng định.
C
A
TIẾT 95: CÂU PHỦ ĐỊNH
I. Đặc điểm hình thức và chức năng.
* Ngữ liệu1: (SGK tr 52)
a. Nam đi Huế.
b. Nam không đi Huế.
c. Nam chưa đi Huế.
d. Nam chẳng đi Huế.
* Xét ngữ liệu:
a. Không có từ phủ định. Khẳng định việc Nam có đi Huế.
b, c, d. Có từ: không, chưa, chẳng( từ phủ định, phủ định việc Nam đi Huế: việc Nam đi Huế không diễnra.=> Câu thông báo, xác nhận không có sự việc, tính chất, quan hệ nào đó -> câu phủ định miêu tả.
* Ngữ liệu 2: SGK/ 52
+ Những câu có từ ngữ phủ định (câu phủ định) trong đoạn trích:
- Không phải, nó chần chẫn như cái đòn càn.
- Đâu có!
- Nội dung bị phủ định trong câu phủ định thứ nhất được thể hiện trong câu nói của ông thầy bói sờ vòi (Tưởng con voi thế nào, hoá ra nó sun sun như con đỉa.).
- Nội dung bị phủ định trong câu phủ định thứ hai (Đâu có!) được thể hiện trong cả câu nói của ông thầy bói sờ vòi (Tưởng con voi thế nào, hoá ra nó sun sun như con đỉa.) và ông thầy bói sờ ngà ([...] Nó chần chẫn như cái đòn càn.)
-> Phủ định ý kiến của cả 2 người mà chủ yếu là của ông sờ ngà
->Hai câu phủ định trên nhằm để phản bác một ý kiến, nhận định của người đối thoại, vì vậy được gọi là câu phủ định bác bỏ.
Ghi nhớ: SGK- 53.
* Câu phủ định là câu có chứa những từ ngữ phủ định như: không, chẳng, chả, chưa, không phải ( là), đâu phải (là), đâu có phải (là), đâu (có)…
* Câu phủ định dùng để:
- Thông báo ,xác nhận không có sự vật,sự việc,tính chất,quan hệ nào đó (câu phủ định miêu tả).
- Phản bác một ý kiến,một nhận định (câu phủ định bác bỏ).
II. Luyện tập.
Bài tập 1 (SGK tr 53 )
Có những câu phủ định bác bỏ sau:
- Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu!
- Không, chúng con không đói nữa đâu.
Đó là những câu phủ định bác bỏ vì nó “phản bác” 1 ý kiến, nhận định trước đó.
- Câu Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu ! là câu ông giáo dùng để “phản bác” lại suy nghĩ của Lão Hạc (Cái giống nó cũng khôn ! Nó cứ nằm im như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng: A ! Lão già tệ lắm ! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à? Thì ra tôi già bằng này tuổi đầu rồi mà còn đánh lừa một con chó, nó không ngờ tôi nỡ tâm lừa nó !)
- Câu Không, chúng con không đói nữa đâu. là câu cái Tí muốn làm thay đổi (“phản bác”)
Bài tập 2 (SGK tr 53 + 54)
-Tất cả các câu trong (a), (b), (c) đều là câu phủ định, vì đều có những từ phủ định như không (trong (a) và (b)), chẳng(trong (c)). Nhưng những câu phủ định này đều có điểm đặc biệt là có 1 từ phủ định kết hợp với 1 từ phủ định khác (như trong (a): không phải là không) hay kết hợp với 1 từ nghi vấn (như trong (c): ai chẳng), hoặc kết hợp với 1 từ phủ định khác và 1 từ bất định (như trong (b): không ai không). Khi đó ý nghĩa của cả câu phủ định là khẳng định, chứ không phải phủ định.
Bài tập 3 (SGK tr 54)
Xét khả năng thay không bằng chưa trong câu văn của Tô Hoài:
Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp.
Nếu thay thì câu này phải viết lại: Choắt chưa dậy được, nằm thoi thóp…
Lưu ý: sự khác biệt giữa 2 từ chưa và không
+ Chưa: phủ định đối với điều mà cho đến một thời điểm nào đó không có nhưng sau có thể có.
+ không:Phủ định với điều nhất định nhưng không hàm ý là về sau có thể có.->Câu văn của Tô Hoài hợp với mạch truỵên hơn.
Bài tập 4 (SGK tr 54)
Các câu đã cho trong phần này không phải là câu phủ định (vì không có từ phủ định), nhưng cũng được dùng để biểu thị ý phủ định (phủ định bác bỏ: phản bác ý kiến, nhận định trước đó).
Bài tập 5 (SGK tr 54)
Trong đoạn trích này không thể thay quên bằng không, chưa bằng chẳng được, bởi vì thay như thế sẽ làm thay đổi hẳn ý nghĩa của câu quên ở đây có nghĩa là “không nghĩ đến, không để tâm đến”. Phải dùng từ này mới thể hiện chính xác ý của người viết: căm thù giặc và tìm cách trả thù đến mức không để tâm đến việc ăn uống, 1 hoạt động thiết yếu và diễn ra hằng ngày đối với tất cả mọi người.
Lưu ý: quên không phải là từ phủ định.
Bài tập 6 (SGK tr 54).
 
Viết 1 đoạn văn đối thoại ngắn, trong đó có dùng câu phủ định miêu tả và phủ định bác bỏ.