Bài 22. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG HỘI THI GIÁO VIÊN GIỎI CẤP TỈNH.

NĂM HỌC 2012 - 2013.
Thế nào là nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí? Em hãy thử ra một đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí và nêu nhận xét của em về đề bài đó?
Nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí là bàn về một vấn đề thuộc lĩnh vực tư tưởng, đạo đức, lối sống,... của con người.
Tiết 114

CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN
VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.
- Giáo viên thực hiện: Đỗ Thị Yến
-Trường: THCS Thanh Trù – TP. Vĩnh Yên - Tỉnh Vĩnh Phúc.
Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.
I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
Đề bài: Suy nghĩ về đạo lí “ Uống nước nhớ nguồn”.
1. Tìm hiểu đề và tìm ý:
2. Lập dàn bài:
Mở bài: Giới thiệu câu tục ngữ và nêu tư tưởng chung của nó.
Thân bài:
Giải thích nội dung câu tục ngữ.
Đánh giá nội dung câu tục ngữ.
Kết bài:
Khẳng định một truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
Nêu ý nghĩa của câu tục ngữ đối với ngày hôm nay.
Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.
Lòng biết ơn đối với những người đã làm nên thành quả.
- Giải thích nghĩa đen:
- Giải thích nghĩa bóng:
- Khẳng định tính đúng đắn:
+ Thể hiện truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
- Phê phán những biểu hiện ngược lại:
(dẫn chứng)
- Liên hệ thực tế:
+ Gia đình:
(dẫn chứng)
(dẫn chứng)
- Khẳng định tính giáo dục của câu tục ngữ đối với xã hội và bản thân mỗi người.
+ Nêu đạo lí làm người.
+ Xã hội:
- Khẳng định một truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
- Nêu ý nghĩa của câu tục ngữ đối với ngày hôm nay.
- Giới thiệu câu tục ngữ.
- Nêu tư tưởng chung:
Giải thích nội dung câu tục ngữ:
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
Đề bài: Suy nghĩ về đạo lí “ Uống nước nhớ nguồn”.
2. Lập dàn bài:
a. Mở bài:

b. Thân bài:


Đánh giá nội dung câu tục ngữ:




c. Kết bài:

Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.
I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
Đề bài: Suy nghĩ về đạo lí “ Uống nước nhớ nguồn”.
1. Tìm hiểu đề và tìm ý:
2. Lập dàn bài:
3. Viết bài:
Mở bài:
Trong kho tàng tục ngữ Việt Nam có nhiều câu tục ngữ sâu sắc thể hiện truyền thống đạo lí của người Việt. Một trong những câu đó là câu “ Uống nước nhớ nguồn”. Câu tục ngữ này nói lên lòng biết ơn đối với những ai đã làm nên thành quả cho con người hưởng thụ.
- Đi từ chung đến riêng.
Đất nước Việt Nam có nhiều đèn chùa và nhiều lễ hội. Một trong những đối tượng được thờ cúng, suy tôn là các anh hùng, các vị tổ tiên có công với dân, với làng, với nước. Truyền thống đó được phản ánh vào một câu tục ngữ rất hay và cô đọng: “Uống nước nhớ nguồn”.
- Đi từ thực tế đến đạo lí.
Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.
I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
Đề bài: Suy nghĩ về đạo lí “ Uống nước nhớ nguồn”.
1. Tìm hiểu đề và tìm ý:
2. Lập dàn bài:
3. Viết bài:
Mở bài:
- Đi từ chung đến riêng.
- Đi từ thực tế đến đạo lí.
Tục ngữ có câu: “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, “ Uống nước sông, nhớ mạch suối”. Truyền thống đạo lí ấy còn thể hiện qua câu tục ngữ: “Uống nước nhớ nguồn”. Ngày nay câu tục ngữ này còn có ý nghĩa ra sao chúng ta sẽ cùng tìm hiểu.
Trong cuộc sống có không ít kẻ vô ơn mà nhân dân ta khái quát thành những câu như: “ Khỏi vòng cong đuôi”, “Qua cầu rút ván”, “Có mới nới cũ”... Vì thế, để khuyên răn con cháu, ông cha ta có câu: “ Uống nước nhớ nguồn”. Câu tục ngữ này đã thể hiện sâu sắc truyền thống đạo lí tốt đẹp của người Việt từ bao đời nay.
Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.
- Giải thích nghĩa đen:
- Giải thích nghĩa bóng:
- Khẳng định tính đúng đắn:
+ Thể hiện truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
- Phê phán những biểu hiện ngược lại:
(dẫn chứng)
- Liên hệ thực tế:
+ Gia đình:
(dẫn chứng)
(dẫn chứng)
- Khẳng định tính giáo dục đối với xã hội và bản thân mỗi người.
+ Nêu đạo lí làm người.
+ Xã hội:
- Khẳng định một truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
- Nêu ý nghĩa của câu tục ngữ đối với ngày hôm nay.
Giải thích nội dung câu tục ngữ:
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
Đề bài: Suy nghĩ về đạo lí “ Uống nước nhớ nguồn”.
a. Mở bài:

b. Thân bài:







c. Kết bài:

3. Viết bài:
Phép lập luận giải thích.
Đánh giá nội dung câu tục ngữ:
Phép lập luận phân tích, tổng hợp.
Phép lập luận chứng minh.
Phép lập luận chứng minh.
Phép lập luận tổng hợp
- Giới thiệu câu tục ngữ.
- Nêu tư tưởng chung:
Đi từ chung đến riêng.
Đi từ thực tế đến đạo lí.
- Có tính chất tổng kết.
- Từ nhận thức đến hành động.
Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.
I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
Đề bài: Suy nghĩ về đạo lí “ Uống nước nhớ nguồn”.
1. Tìm hiểu đề và tìm ý:
2. Lập dàn bài:
3. Viết bài:
Mở bài:
b. Thân bài:
c. Kết bài:
Câu tục ngữ đã nhắc nhở mọi người ghi nhớ một đạo lí của dân tộc, đạo lí của người được hưởng thụ. Hãy sống và làm việc theo truyền thống tốt đẹp đó.
- Từ nhận thức đến hành động:
- Có tính chất tổng kết:
Câu tục ngữ ngắn gọn mà hàm ý sâu xa, nói về nghĩa vụ của những ai đang hưởng thụ các thành quả.
Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.
- Giải thích nghĩa đen:
- Giải thích nghĩa bóng:
- Khẳng định tính đúng đắn:
+ Thể hiện truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
- Phê phán những biểu hiện ngược lại:
(dẫn chứng)
- Liên hệ thực tế:
+ Gia đình:
(dẫn chứng)
(dẫn chứng)
- Khẳng định tính giáo dục đối với xã hội và bản thân mỗi người.
+ Nêu đạo lí làm người.
+ Xã hội:
- Khẳng định một truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
- Nêu ý nghĩa của câu tục ngữ đối với ngày hôm nay.
Giải thích nội dung câu tục ngữ:
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
Đề bài: Suy nghĩ về đạo lí “ Uống nước nhớ nguồn”.
a. Mở bài:

b. Thân bài:







c. Kết bài:

3. Viết bài:
Phép lập luận giải thích.
Đánh giá nội dung câu tục ngữ:
Phép lập luận phân tích, tổng hợp.
Phép lập luận chứng minh.
Phép lập luận chứng minh.
Phép lập luận tổng hợp
- Giới thiệu câu tục ngữ.
- Nêu tư tưởng chung:
Đi từ chung đến riêng.
Đi từ thực tế đến đạo lí.
- Có tính chất tổng kết.
- Từ nhận thức đến hành động.
Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.
I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
Đề bài: Suy nghĩ về đạo lí “ Uống nước nhớ nguồn”.
1. Tìm hiểu đề và tìm ý:
2. Lập dàn bài:
3. Viết bài:
4. Đọc lại bài viết và sửa chữa:
Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.
I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
* Muốn làm tốt bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí, ngoài các yêu chung đối với mọi bài văn, cần chú ý vận dụng các phép lập luận giải thích, chứng minh, phân tích, tổng hợp.
* Dàn bài chung:
Mở bài: Giới thiệu vấn đề tư tưởng, đạo lí cần bàn luận.
Thân bài:
+ Giải thích, chứng minh nội dung vấn đề tư tưởng, đạo lí.
+ Nhận định, đánh giá vấn đề tư tưởng, đạo lí trong bối cảnh của cuộc sống riêng, chung.
Kết bài: Kết luận, tổng kết, nêu nhận thức mới, tỏ ý khuyên bảo hoặc tỏ ý hành động.
* Bài làm cần lựa chọn góc độ riêng để giải thích, đánh giá và đưa ra được ý kiến của người viết.
GHI NHỚ: SGK/ Tr.54.
Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.
I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
III. Luyện tập:
Lập dàn bài cho đề: Tinh thần tự học.
* Tìm hiểu đề và tìm ý:
Tìm hiểu đề:
+ Tính chất của đề:................................................................................................
+ Yêu cầu về nội dung:..........................................................................................
+ Tri thức cần có:...................................................................................................
- Tìm ý:
..........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.
I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
III. Luyện tập:
Lập dàn bài cho đề: Tinh thần tự học.
* Tìm hiểu đề và tìm ý:
Tìm hiểu đề:
+ Tính chất của đề:................................................................................................
+ Yêu cầu về nội dung:..........................................................................................
+ Tri thức cần có:...................................................................................................
- Tìm ý:
Nghị luận về một vấn đề tư tưởng.
Nêu nhận định, đánh giá về tinh thần tự học.
Vận dụng các tri thức về đời sống.
..........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
+ Giải thích thế nào là học? Thế nào là tự học?
+ Tự học có ý nghĩa gì?
+ Cần có tinh thần tự học ra sao?
+ Có những tấm gương tự học nào?
+ Thực tế có học sinh thiếu tinh thần tự học không? Biểu hiện? Hậu quả?
Tiết 114: CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ.
I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
III. Luyện tập:
Lập dàn bài cho đề: Tinh thần tự học.
Mở bài:
b. Thân bài:
* Giải thích thế nào là học và tự học.
* Nhận định, đánh giá:
- Ý nghĩa của tinh thần tự học:
+ Chủ động suy nghĩ, tìm tòi, khám phá để nắm được bản chất của vấn đề.
+ Tiếp thu kiến thức từ nhiều nguồn khác nhau.
- Cần có tinh thần tự học như thế nào?
- Nêu một số tấm gương về tinh thần tự học.
- Phê phán thái độ ỷ nại, thiếu tự lập trong học tập - biểu hiện- hậu quả của thái độ ấy:
c. Kết bài:
- Khẳng định ý nghĩa của tinh thần tự học.
- Ý nghĩa của vấn đề tư tưởng này đối với học sinh hiện nay.
Giới thiệu về vấn đề: Tinh thần tự học và tư tưởng chung của nó.
+ Chủ động ghi nhớ lí thuyết, tiết kiệm thời gian thực hành.
Phụ thuộc vào bài giảng, sách tham khảo, thiếu sự sáng tạo -> nhanh quên, lí thuyết suông, kiến thức rỗng.
Chủ động học tập mọi lúc, mọi nơi.
Cách làm bài văn nghị luận về một vấn đề TTĐL
Đề bài nghị luận về vấn đề TTĐL
Cách làm bài nghị luận về vấn đề TTĐL
Nội dung:
Nêu lên một vấn đề TTĐL.
Hình thức:
Có mệnh lệnh hoặc đề mở.
Tìm hiểu đề, tìm ý
Lập dàn bài.
Viết bài.
Đọc lại bài và sửa chữa.
Mở bài
Thân bài
Kết bài
- Nắm vững các nội dung đã học, học kĩ ghi nhớ.

Hoàn thiện bài viết cho các đề vừa tìm hiểu:
+ Suy nghĩ về đạo lí “Uống nước nhớ nguồn”.
+ Tinh thần tự học.
- Chuẩn bị bài: Nghị luận về tác phẩm truyện hoặc đoạn trích.
Bài học của chúng ta đến đây là kết thúc
Kính chúc các thầy cô mạnh khoẻ !
Chúc các em chăm ngoan, học giỏi !