Bài 21. Ngắm trăng (Vọng nguyệt)

Về dự chuyên đề giáo an điện tử môn Ngữ văn lớp 8
Người thực hiện : Nguyễn Gia Nghi
CHÀO MỪNG THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ LỚP 8/1
Kiểm tra bài cũ :
Câu hỏi : Em hãy đọc thuộc bài thơ “Tức cảnh Pắc Bó” - Hồ Chí Minh và làm bài tập trắc nghiệm sau :
1. Nối các cụm từ ở cột A với các cụm từ ở cột B để được những lời nhận định đúng về bài thơ “Tức cảnh Pắc Bó”.

1 – , 2 – , 3 – , 4 –
2. Nhận xét nào nói đúng nhất tâm trạng của Bác Hồ được thể hiện qua câu thơ cuối :”Cuộc đời cách mạng thật là sang” ?
Vui thích vì được sống chan hoà với thiên nhiên.
Tin tưởng vào tương lai tươi sáng của đất nước.
Lạc quan với cuộc sống cách mạng đầy gian khổ.
Gồm cả 3 ý trên.
c d a b
Tiết 85. Văn bản : NGẮM TRĂNG( Vọng nguyệt )
- Hồ Chí Minh -
I. TÌM HIỂU CHUNG.
1. Hoàn cảnh ra đời của tập thơ “Nhật kí trong tù”.
( Chú thích * SGK / 37 + 38 )
Tập “Nhật kí trong tù” của Hồ Chí Minh được sáng tác
trong hoàn cảnh như thế nào?
Tiết 85: NGẮM TRĂNG( Vọng nguyệt)
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Hoàn cảnh ra đời của tập thơ “Nhật kí trong tù”.
( Chú thích * SGK / 37 + 38 )
2. Bài thơ
a.Xuất xứ:
- Nằm trong tập “Nhật kí trong tù”.
b. Thể thơ:
- Thất ngôn tứ tuyệt
c. Đọc – Chú thích:





Bài thơ “Ngắm trăng” có xuất xứ như thế nào?

Bài thơ được Bác viết bằng thể thơ gì?
Tiết 85: NGẮM TRĂNG( Vọng nguyệt)
NGẮM TRĂNG
Phiên âm
Ngục trung vô tửu diệc vô hoa,
Đối thử lương tiêu nại nhược hà?
Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt ,
Nguyệt tòng song khích khán thi gia.

Dịch nghĩa
Trong tù không rượu cũng không hoa,
Trước cảnh đẹp đêm nay biết làm thế nào?
Người hướng ra trước song ngắm trăng sáng,
Từ ngoài khe cửa, trăng ngắm nhà thơ.

Dịch thơ ( bản dịch của Nam Trân)
Trong tù không rượu cũng không hoa,
Cảnh đẹp đêm nay, khó hững hờ;
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ,
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.
Tiết 85: NGẮM TRĂNG( Vọng nguyệt)
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Hoàn cảnh ra đời của tập thơ “Nhật kí trong tù”.
2. Bài thơ
a.Xuất xứ:
b. Thể thơ:
c. Đọc – Chú thích:
d. Phương thức biểu đạt:
Biểu cảm + Miêu tả
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN:
1. Hai câu thơ đầu – tâm hồn nghệ sĩ của Bác:
- Ngục trung vô tửu diệc vô hoa,
Điệp từ “vô” nhấn mạnh sự thiếu thốn
- Câu đầu sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Tác dụng?
Câu hỏi tu từ “Đối thử lương tiêu nại nhược hà?” thể hiện sự bối rối của một tâm hồn nghệ sĩ
Câu thơ thứ hai thể hiện điều gì?





Tiết 85: NGẮM TRĂNG( Vọng nguyệt)
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN:
1. Hai câu thơ đầu – tâm hồn nghệ sĩ của Bác:
- Ngục trung vô tửu diệc vô hoa,
Điệp từ “vô” nhấn mạnh sự thiếu thốn
- Câu đầu sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Tác dụng?
Câu hỏi tu từ “Đối thử lương tiêu nại nhược hà?” thể hiện sự bối rối của một tâm hồn nghệ sĩ
Câu thơ thứ hai thể hiện điều gì?
=> Tình yêu thiên nhiên mãnh liệt đã giúp Bác quên đi cảnh thiếu thốn đọa đày nơi tù ngục .
Qua đó, ta thấy tình yêu thiên nhiên trong Bác như thế nào?
Hoàn cảnh ngắm trăng: trong tù, bị đày đọa khổ sở
Không rượu, không hoa để thưởng lãm, khơi gợi nguồn thi
Hứng
Câu nghi vấn thể hiện tâm trạng xốn xang, bối rối trước cảnh
trăng đẹp
Tâm hồn nghệ sĩ đích thực của Người: tình yêu thiên nhiên say
đắm, dù là thân tù nhưng vẫn rung động mãnh liệt trước vẻ đẹp
của trăng



2. Hai câu thơ cuối – tinh thần lạc quan của Bác
Nhận xét cấu trúc của hai câu cuối
Tiết 85: NGẮM TRĂNG( Vọng nguyệt)
Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt
Nguyệt tòng song khích khán thi gia
Người ngắm trăng soi ngoài của sổ
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.
Nhân
Nguyệt
Song
Song
Minh nguyệt
Thi gia
Cấu trúc đối xứng
Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt
Nguyệt tòng song khích khán thi gia
Người ngắm trăng soi ngoài của sổ
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.
Sự hài hòa giữa chất THÉP và chất TÌNH
Cuộc vượt ngục về tinh thần => chất THÉP
Tình cảm giao hòa giữa trăng và người => chất TÌNH
NHÀ TÙ ĐEN TỐI
THẾ GIỚI CỦA SỰ TÀN BẠO
Song
Sắt
VẦNG TRĂNG THƠ MỘNG

THẾ GIỚI CỦA TỰ DO VÀ
CÁI ĐẸP
Song sắt nhà tù đã trở nên bất lực, vô nghĩa
- Sức mạnh tinh thần kỳ diệu, phong thái ung dung của người chiến sĩ
vượt lên cảnh ngục tù

Tình yêu thiên nhiên mãnh liệt, tâm hồn thi nhân say đắm của một
nghệ sĩ đích thực
2. Hai câu thơ cuối – tinh thần lạc quan của Bác
- Cấu trúc đối xứng :
+ Người vượt song sắt nhà tù để đến với vầng trăng tự do
+ Trăng cũng vượt song sắt nhà tù để ngắm nhà thơ

- Cuộc vượt ngục về tinh thần => chất thép
- Tình cảm giữa trăng và người => chất tình
- Nghệ thuật nhân hóa “ Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ” => Kẻ tri âm tìm đến người tri kỉ ( Bác và trăng là đôi bạn tri âm)
III. Tổng kết
1. Nghệ thuật
2. Nội dung
Bài thơ cho thấy tình yêu thiên nhiên say mê và phong thái ung
dung của Bác ngay cả khi trong cảnh tù đày.
- Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt giản dị mà hàm súc
- Sử dụng thành công phép đối, phép nhân hóa.
3. Ý nghĩa
Bài thơ cho thấy tình yêu thiên nhiên say mê và phong thái ung
dung của Bác ngay cả khi trong cảnh tù đày.
IVLuyện tập :
1. Bài tập trắc nghiệm :Chọn đáp đúng cho những câu hỏi sau :
Tập thơ “Nhật kí trong tù” được sáng tác trong hoàn cảnh nào?
Bác Hồ đang hoạt động cách mạng ở Pháp.
Bác Hồ bị giam trong nhà tù của Tưởng Giới Thạch ở Quảng Tây ( Trung Quốc ).
Trong thời gian Bác ở Việt Bắc để lãnh đạo cuộc kháng chiến chống Pháp.
Trong thời gian Bác ở Hà Nội để lãnh đạo nhân dân chống Mỹ.
b. Dòng nào dưới đây nói đúng nhất tâm trạng của Bác Hồ trước cảnh đẹp ở bài thơ Ngắm trăng?
B. Mừng rỡ, niềm nở
C. Buồn bã, chán nản D. Bất bình, giận dữ
c. Nhận định nào nói đúng nhất hình ảnh Bác Hồ hiện lên qua bài thơ Ngắm trăng?
A. Một con người có khả năng nhìn xa trông rộng.
B. Một con người có bản lĩnh cách mạng kiên cường.
C. Một con người yêu thiên nhiên và luôn lạc quan.
D. Một con người giàu lòng yêu thương.

A. Xao xuyến, bối rối
2. Trò chơi tiếp sức :
CẢNH KHUYA
Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên
Xuân giang, xuân thuỷ, tiếp xuân thiên
Yên ba thâm xứ đàm quân sự
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền
NGUYÊN TIÊU
KHÔNG NGỦ ĐƯỢC
Một canh… hai canh… lại ba canh
Trằn trọc băn khoăn, giấc chẳng thành
Canh bốn, canh năm vừa chợp mắt,
Sao vàng năm cánh mộng hồn quanh.
TIN THẮNG TRẬN
Trăng vào cửa sổ đòi thơ
Việc quân đang bận xin chờ hôm sau.
Chuông lầu chợt tỉnh giấc thu,
Ấy tin thắng trận Liên khu báo về.
Văn bản : Đi đường ( Tẩu lộ )
- Hồ Chí Minh –
(Tự học )
Hướng dẫn : Cần hiểu được ý nghĩa tư tưởng của bài thơ: Từ việc đi đường gian lao mà nói lên bài học đường đời, đường cách mạng.
-Đọc kỹ phiên âm, dịch nghĩa và dịch thơ của văn bản.
Khi tìm hiểu bài thơ cần bám sát kết cấu: Khai - thừa - chuyển - hợp.
Khi tìm hiểu phải vừa bám sát lớp nghĩa đen vừa gợi ra ý nghĩa bề sâu ( Nghĩa bóng ).
Khai thác triệt để biện pháp nghệ thuật điệp từ để thấy được tác dụng của nghệ thuật đó trong bài thơ.
So sánh được sự khác nhau giữa bản phiên âm và bản dịch thơ để thấy được sự hạn chế cuả bản dịch.