Bài 21. Nam châm vĩnh cửu

1) Nam châm điện có đặc điểm gì giống và khác với nam châm vĩnh cửu ?
2) Từ trường tồn tại ở đâu ? Làm thế nào nhận biết được từ trường ? Biểu diễn từ trường bằng hình vẽ nào?
3) Lực điện từ do từ trường tác dụng lên dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng có đặc điểm gì ?
4) Trong điều kiện nào thì xuất hiện dòng điện cảm ứng?
5) Máy phát điện xoay chiều có cấu tạo và hoạt động như thế nào ?
6) Vì sao ở hai đầu đường dây tải điện phải đặt máy biến thế ?
I) Từ tính của nam châm
1) Thí nghiệm
C1: Nhớ lại kiến thức về từ tính của nam châm ở lớp 5 và lớp 7, hãy đề suất và thực hiện một thí nghiệm để phát hiện một thanh kim loại có phải là một nam châm hay không ?
Trả lời : Đưa thanh kim loai đó lại gần một vài mẩu sắt vụn. Nếu nó hút các mẩu sắt vụn đó thì chúng là nam châm còn không hút các mẩu sắt vụn đó thì nó không phải là nam châm.
C2: Đặt kim nam châm trên giá thẳng đứng như mô tả trên hình vẽ 21.1
+) Khi đã cân bằng, kim nam châm nằm dọc theo hướng nào ?
+) xoay kim nam châm lệch khỏi hướng vừa xác định, buông tay. Khi đã đứng cân bằng trở lại nam châm còn chỉ hướng như lúc ban đầu nữa không? làm thí nghiệm hai lần và cho nhận xét.
Trả lời
+)Kim nam châm nằm dọc theo hướng Bắc- Nam
+) Kim nam châm trở về vị trí như ban đầu (hướng Bắc - Nam)

Bình thường, kim (hoặc thanh) nam châm tự do, khi đã đứng cân bằng luôn chỉ hướng Bắc - Nam. Một cực của nam châm (còn gọi là từ cực )luôn chỉ hướng Bắc (được gọi là từ cực Bắc), còn cực kia luôn chỉ hướng Nam (Được gọi là cực Nam)
2) Kết luận
Hướng Nam Hướng B?c
S
N
II) Tương tác từ giữa hai nam châm
1) Thí nghiệm
C3: Đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau (hình21..3). Quan sát hiện tượng, cho nhận xét.
C4: Đổi đầu một trong hai từ cực rồi đưa lại gần nhau. Có hiện tượng gì xảy ra với các nam châm ?
2) K?t lu?n
Khi dua t? c?c c?a hai nam chõm l?i g?n nhau thỡ chỳng hỳt nhau n?u cỏc c?c khỏc tờn, d?y nhau n?u cỏc c?c cựng tờn.
Nam chõm n�o cung cú hai t? c?c. Khi d? t? do, c?c luụn ch? hu?ng B?c g?i l� t? c?c B?c, cũn c?c luụn ch? hu?ng Nam g?i l� t? c?c Nam.
Khi d?t hai nam chõm l?i g?n nhau, cỏc t? c?c cựng tờn d?y nhau, cỏc t? c?c khỏc tờn hỳt nhau.
Trả lời câu hỏi
Có một thanh kim loại có mấy cách để nhận biết thanh kim loại đó có phảI Là nam châm không?
III) V?N D?NG
C5 : Theo em , cú th? gi?i thớch th? n�o hi?n tu?ng hỡnh nhõn d?t trờn xe c?a T? Xung Chi luụn luụn ch? hu?ng Nam?
Tr? l?i
Hỡnh nhõn c?a T? Xung Chi th?c l� m?t nam chõm vinh c?u cú tay l� t? c?c Nam.
C6 : Ngu?i ta dựng la b�n (h.21.4) d? xỏc d?nh hu?ng B?c, Nam . Tỡm hi?u c?u t?o c?a la b�n . Hóy cho bi?t b? ph?n n�o c?a la b�n cú tỏc d?ng ch? hu?ng . Gi?i thớch . Bi?t r?ng m?t s? c?a la b�n cú th? quay d?c l?p v?i kim nam chõm
Tr? l?i
B? ph?n ch? hu?ng c?a la b�n l� kim nam chõm
Khi d?ng quay m?t v? phớa t? c?c B?c c?a kim nam chõm thỡ phớa tru?c m?t hu?ng b?c phớa sau l� hu?ng Nam . Phớa bờn tay trỏi l� hu?ng Tõy, phớa bờn tay ph?i l� hu?ng Dụng
C8 xác định tên các từ cực của thanh nam châm như hình vẽ
N
S
Hướng dẫn về nhà
Học thuộc hai kết luận và ghi nhớ SGK
Làm bài tập từ 21. 1 đến 21. 6 SBT