Bài 21. Nam châm vĩnh cửu

Chào mừng quý thầy cô đến dự tiết thao giảng
Hàng ngàn năm về trước con người vẫn coi điện và từ là hai hiện tượng tách biệt nhau, không liên hệ gì với nhau cả.
Nhưng đến năm 1820, nhà bác học Oxtet người đan mạch đã phát kiến về sự liên hệ giữa điện và từ, đó là cơ sở cho sự ra đời của động cơ điện. Giải phóng sức lao động cho con người.
Với ý nghĩa vô cùng quan trọng đó chúng ta sẽ cùng nghiên cứu về điện và từ qua chương II ĐIện từ học.
Trong điều kiện nào thì xuất hiện dòng điện cảm ứng?
Máy phát điện xoay chiều có cấu tạo và hoạt động như thế nào?
Vì sao ở hai đầu mỗi đường dây tải điện phải đặt máy biến thế?
chương II: Điện từ học
Trong chuong n�y ta tỡm hi?u m?t s? n?i dung chớnh sau:
Nam châm điện có đặc điểm gì giống và khác nam châm vĩnh cửu?
Từ trường tồn tại ở đâu? Làm thế nào để nhận biết từ trường? Biểu diễn từ trường bằng hình vẽ như thế nào?
Lực điện từ do từ trường tác dụng lên dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng có đặc điểm gì?
Tổ Xung Chi là nhà phát minh của Trung Quốc thế kỉ V. Ông đã chế ra xe chỉ nam. Đặc điểm của xe này là dù xe có chuyển động theo hướng nào thì hình nhân đặt trên xe cũng chỉ tay về hướng nam. Bí quyết nào đã làm cho hình nhân trên xe của Tổ Xung Chi luôn luôn chỉ hướng Nam?
Tiết 23: NAM CHÂM VĨNH CỬU
I. Từ tính của nam châm:
1. Thí nghiệm:
C1: Nhớ lại kiến thức về từ tính của nam châm ở lớp 5 và lớp 7, hãy đề xuất và thực hiện một thí nghiệm để phát hiện xem một thanh kim loại có phải là nam châm hay không?
nhôm
Sắt
Đồng
nhôm
Sắt
Đồng
Thanh kim loại hút sắt đó chính là nam châm
Thanh sắt
Thanh nam châm
Xem lại
Tiết 23: NAM CHÂM VĨNH CỬU
C2: Đặt kim nam châm trên giá thẳng đứng như mô tả hình 21.1
+ Khi đã đứng cân bằng, kim nam châm nằm dọc theo hướng nào?
HƯỚNG
BẮC
NAM
Xem lại
Tiếp
Tiết 23: NAM CHÂM VĨNH CỬU

+ Xoay cho kim nam châm lệch khỏi hướng vừa xác định, buông tay. Khi đã đứng cân bằng trở lại, kim nam châm còn chỉ theo lúc đầu nữa không?

















BẮC
NAM
ĐÔNG
TÂY
Xem lại
Tiết 23: NAM CHÂM VĨNH CỬU
2. Kết luận:
Bình thường, kim nam châm tự do, khi đã đứng cân bằng luôn chỉ hướng Bắc – Nam. Một cực của nam châm luôn chỉ về hướng Bắc, gọi là cực Bắc, còn cực kia luôn chỉ về hướng Nam, gọ i là cực Nam.
Tiết 23: NAM CHÂM VĨNH CỬU
MỘT SỐ NAM CHÂM THƯỜNG DÙNG TRONG ĐỜI SỐNG
Kim nam châm
Nam châm thẳng
Nam châm chữ U
S
N
Màu đỏ là cực Bắc
Màu xanh là cực Nam
S ( south): cực Nam
N ( north): cực Bắc
Màu nhạt là cực nam
Màu đậm là cực Bắc
Tiết 23 : NAM CHÂM VĨNH CỬU

Vì sao nam châm có thể hút sắt, thép mà không thể hút đồng, nhôm?

Nam châm chỉ có thể làm nhiễm từ ( hút) các vật liệu từ như sắt, thép, coban, gađôlini…. Đồng và nhôm là những kim loại không thuộc vật liệu từ.
Tiết 23: NAM CHÂM VĨNH CỬU
II. Tương tác giữa hai nam châm:
1. Thí nghiệm:
C3: Đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau. Quan sát hiện tượng, cho nhận xét.


Xem lại

Cực bắc của kim nam
châm bị cực nam của
Thanh nam châm hút
Tiết 23: NAM CHÂM VĨNH CỬU
II. Tương tác giữa hai nam châm:
1. Thí nghiệm:
C4: Đổi màu của một trong hai nam châm rồi đưa lại gần nhau. Có hiện tượng gì xảy ra với các nam châm?






Các cực cùng
tên của Hai
nam châm
đẩy nhau
Xem lại

Các cực cùng
tên của Hai
nam châm
đẩy nhau
Xem lại
Cực Bắc của thanh nam châm đẩy cực Bắc của kim nam châm.
Tiết 23: NAM CHÂM VĨNH CỬU
II. Tương tác giữa hai nam châm:
1. Thí nghiệm:
2. Kết luận:
Khi đặt hai nam châm gần nhau, các từ cực cùng tên đẩy nhau, các từ cực khác tên hút nhau.
Tiết 23: NAM CHÂM VĨNH CỬU
Có mấy cách để nhận biết các cực của nam châm?
Căn cứ vào màu sơn.
Căn cứ vào ký hiệu chữ viết.
Căn cứ vào sự định hướng của nam châm.
Căn cứ vào sự tương tác của hai nam châm.
Tiết 23: NAM CHÂM VĨNH CỬU
III. Vận dụng:
C5: Theo em, có thể giải thích thế nào hiện tượng hình nhân đặt trên xe của Tổ Xung Chi luôn luôn chỉ hướng nam?
Tổ Xung Chi đã gắn một kim nam châm vào hình nhân và ngón tay của hình nhân chính là cực nam của kim nam châm.
Tiết 23: NAM CHÂM VĨNH CỬU
H 21.4
III. Vận dụng:
C6: Người ta dùng la bàn để xác định hướng Bắc – Nam. Tìm hiểu cấu tạo của la bàn. Hãy cho biết bộ phận nào của la bàn có tác dụng chỉ hướng. Giải thích. Biết rằng mặt số của la bàn có thể quay độc lập với kim nam châm.
BỘ SƯU TẬP "LA BÀN"
Tiết 23: NAM CHÂM VĨNH CỬU
Khi đứng cân bằng, cực Bắc của kim nam châm chỉ theo hướng cực Bắc địa lí của trái đất. Vậy cực Bắc địa lí và từ cực Bắc của Trái Đất có trùng nhau không? Tại sao?
BẮC
NAM
Từ cực Nam
(CANADA)
Từ cực Bắc
(OXTRAYLIA)
+Vào năm 1600, nhà vật lí người Anh W. Ghin - bớt đã đưa ra giả thuyết Trái Đất là một ‘nam châm khổng lồ ’, chính vì vậy nó cũng có hai từ cực, từ cực Bắc và từ cực Nam.
+Từ cực Bắc của ‘nam châm khổng lồ ’ nằm ở miền Nam của Oxtraylia (gần cực Nam địa lí )
+Từ cực Nam của ‘nam châm khổng lồ ’ nằm ở miền Bắc của Canada (gần cực Bắc địa lí )
BẮC
NAM
Từ cực Nam
(CANADA)
Từ cực Bắc
(OXTRAYLIA)
+Khi ta đặt la bàn hay kim nam châm lên bất kì vị trí nào của trái đất (trừ hai cưc Bắc - Nam)
+Cực Bắc của kim nam châm bị từ cực Nam của nam châm khổng lồ hút kim nam châm chỉ về hướng Bắc địa lí.
+Cực Nam của kim nam châm bị cực Bắc của nam châm khổng lồ hút kim nam châm chỉ về hướng Nam địa lí.
Tiết 23: NAM CHÂM VĨNH CỬU
III. Vận dụng:
C8: Xác định tên các từ cực của thanh nam châm?




Kết quả
Xem lại
Tiết 23: NAM CHÂM VĨNH CỬU
III. Vận dụng:
Ta có một thanh nam châm thẳng, bị gảy làm đôi. Hỏi lúc này một nửa còn lại của thanh nam châm sẽ như thế nào?
a. Chỉ còn cực Bắc.
b. Chỉ còn cực Nam.
c. Không còn từ cực nào cả.
d. Vẫn tồn tại cực Bắc và cực Nam.
Tiết 23: NAM CHÂM VĨNH CỬU

GHI NHỚ:
Nam châm nào cũng có hai từ cực. Khi để tự do, cực luôn chỉ hướng Bắc gọi là cực Bắc, còn cực luôn chỉ về hướng Nam gọi là cực Nam.
Khi đặt hai nam châm gần nhau, các từ cực cùng tên đẩy nhau, các từ cực khác tên hút nhau
Hướng dẫn về nhà :
1/ Về nhà các em học bài và học phần ghi chú SGK trang 60.
2/ Về nhà làm bài tập trong sách bài tập: 21.1 đến 21.6
Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô và các em đã lắng nghe.