Bài 21. Nam châm vĩnh cửu

Chào mừng các thầy cô giáo về dự giờ!
GV:Lê Sơn Chung
Năm 1820 nhà bác học ơ-xtét người Đan Mạch phát kiến về sự liên hệ giữa điện và từ, (mà hàng nghìn năm về trước con người vẫn coi là hai hiện tượng tách biệt, không liên hệ gì với nhau). Là cơ sở cho sự ra đời của động cơ điện. Giải phóng sức lao động cho con người. Với những ý nghĩa quan trọng đó chúng ta sẽ nghiên cứu điện và từ qua:
chương II. Điện từ học
CHƯƠNG II. ĐIỆN TỪ HỌC
Nam châm điện có đặc điểm gì gièng vµ kh¸c nam châm vĩnh cửu ?
Từ trường tồn tại ở đâu ? Làm thế nào nhận biết được từ trường ? Biểu diễn từ trường bằng hình vẽ như thế nào ?
Lực điện từ do từ trường tác dụng lên dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng có đặc điểm gì ?
Trong điều kiện nào thì xuất hiện dòng điện cảm ứng ?
Máy phát điện xoay chiều có cấu tạo và hoạt động như thế nào ?
Vì sao ở hai đầu đường dây tải điện phải đặt máy biến thế ?
Ở Trung Quốc thế kỉ V
Hướng Nam
Tổ Xung Chi là nhà phát minh của Trung Quốc thế kỉ V. Ông đã chế ra xe chỉ nam. Đặc điểm của xe này là dù xe có chuyển động theo hướng nào thì hình nhân đặt trên xe cũng chỉ tay về hướng nam. Bí quyết nào đã làm cho hình nhân trên xe của Tổ Xung Chi luôn luôn chỉ hướng Nam?

I. Từ tính của nam châm
C1.Đưa thanh kim loại lại gần vụn sắt,trộn lẫn vụn nhôm, đồng..... Nếu thanh kim loại nào hút vụn sắt thì nó là nam châm.


Tiết 23
bài 21: Nam châm vĩnh cửu
C1: Nhớ lại kiến thức về từ tính của nam châm ở lớp 5 và lớp 7, em hãy đề xuất một phương án thí nghiệm để phát hiện xem một thanh kim loại có phải là nam châm không?
1. Thí nghiệm
I. Từ tính của nam châm
Tiết 23
bài 21: Nam châm vĩnh cửu
1. Thí nghiệm
C2: Đặt kim nam châm trên giá thẳng đứng như hình 21.1
+ Khi đã đứng cân bằng, kim nam châm nằm dọc theo hướng nào?
C2+Khi ®· ®øng c©n b»ng, kim nam ch©m n»m däc theo h­íng Nam B¾c ®Þa lÝ.
Bắc
Nam
+Xoay cho kim nam châm lệch khỏi hướng vừa xác định, buông tay. Khi đã đứng cân bằng trở lại, kim nam châm còn chỉ hướng như lúc đầu nữa không? Làm lại thí nghiệm hai lần và cho nhận xét?

+Khi ®· ®øng c©n b»ng trë l¹i, nam ch©m vÉn chØ h­íng Nam-B¾c nh­ cò.
I. Từ tính của nam châm
Tiết 23: Nam châm vĩnh cửu
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 B×nh th­êng, kim (hoÆc thanh) nam ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n chØ h­íng Nam-B¾c. Mét cùc cña nam ch©m( cßn gäi lµ tõ cùc) lu«n chØ h­íng B¾c (®­îc gäi lµ cùc B¾c), cßn cùc kia lu«n chØ h­íng Nam (®­îc gäi lµ cùc Nam).
Ngoài sắt thép nam châm còn hút được ni ken, cô ban ,gađôlini … các kim loại này là các vật liệu từ. Nam châm hầu như không hút đồng, nhôm và các kim loại không thuộc vật liệu từ.
Nam châm chữ U
Nam châm thẳng
Kim nam châm
Người ta sơn các màu khác nhau
để phân biệt các từ cực của nam châm
- Nhiều khi trên nam châm có ghi chữ
N(North) , chỉ cực Bắc. Chữ S(South) chỉ cực Nam.
Một số nam châm dùng trong phòng thí nghiệm và trong cuộc sống
? Đọc phần nội dung ghi trong dấu (T59 SGK) hãy cho biết: - Quy ước cách đặt tên, đánh dấu của nam châm. - Tên các vật liệu từ. - Các nam châm thường gặp.
I. Từ tính của nam châm
Tiết 23: Nam châm vĩnh cửu
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 B×nh th­êng, kim (hoÆc thanh) nam ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n chØ h­íng Nam-B¾c. Mét cùc cña nam ch©m( cßn gäi lµ tõ cùc) lu«n chØ h­íng B¾c (®­îc gäi lµ cùc B¾c), cßn cùc kia lu«n chØ h­íng Nam (®­îc gäi lµ cùc Nam).
II. Tương tác giữa hai nam châm
1. Thí nghiệm:
C3: Đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau (Hình 21.3 ). Quan sát hiện tượng và cho nhận xét.
C4: Đổi đầu của một trong hai nam châm rồi đưa lại gần nhau. Có hiện tượng gì xảy ra với các nam châm?
C 3:Cực Bắc của kim nam châm
bị hút về phía cực Nam
của thanh nam châm.
C 4: Các cực cùng tên
của hai nam châm đẩy nhau.
I. Từ tính của nam châm
Tiết 23: Nam châm vĩnh cửu
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 B×nh th­êng, kim (hoÆc thanh) nam ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n chØ h­íng Nam-B¾c. Mét cùc cña nam ch©m( cßn gäi lµ tõ cùc) lu«n chØ h­íng B¾c (®­îc gäi lµ cùc B¾c), cßn cùc kia lu«n chØ h­íng Nam (®­îc gäi lµ cùc Nam).
II. Tương tác giữa hai nam châm
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
Khi đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau thì chúng hút nhau nếu các từ cực khác tên, đẩy nhau nếu các từ cực cùng tên.
? Theo em cã nh÷ng c¸ch nµo ®Ó cã thÓ nhËn biÕt c¸c cùc cña mét nam ch©m
Dựa vào cách sơn màu
Dựa vào kí hiệu của các cực
Dựa vào sự định hướng của nam châm
Dựa vào sự tương tác giữa 2 nam châm
I. Từ tính của nam châm
Tiết 23: Nam châm vĩnh cửu
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 B×nh th­êng, kim (hoÆc thanh) nam ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n chØ h­íng Nam-B¾c. Mét cùc cña nam ch©m( cßn gäi lµ tõ cùc) lu«n chØ h­íng B¾c (®­îc gäi lµ cùc B¾c), cßn cùc kia lu«n chØ h­íng Nam (®­îc gäi lµ cùc Nam).
II. Tương tác giữa hai nam châm
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
Khi đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau thì chúng hút nhau nếu các từ cực khác tên, đẩy nhau nếu các từ cực cùng tên.
III. Vận dụng

C5: Theo em, có thể giải thích thế nào hiện tượng hình nhân trên xe của Tổ Xung Chi luôn luôn chỉ hướng Nam?
Tr¶ lêi C5: Cã thÓ nhµ ph¸t minh ng­êi Trung Quèc Tæ Xung Chi ®· l¾p trªn xe mét thanh nam ch©m.
C6: Người ta dùng la bàn để xác định hướng Bắc, Nam. Tìm hiểu cấu tạo của la bàn. Hãy cho biết bộ phận nào của la bàn có tác dụng chỉ hướng. Giải thích. Biết rằng mặt số của la bàn có thể quay độc lập với kim nam châm.

T
Đ
N
B
I. Từ tính của nam châm
Tiết 23: Nam châm vĩnh cửu
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 B×nh th­êng, kim (hoÆc thanh) nam ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n chØ h­íng Nam-B¾c. Mét cùc cña nam ch©m( cßn gäi lµ tõ cùc) lu«n chØ h­íng B¾c (®­îc gäi lµ cùc B¾c), cßn cùc kia lu«n chØ h­íng Nam (®­îc gäi lµ cùc Nam).
II. Tương tác giữa hai nam châm
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
Khi đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau thì chúng hút nhau nếu các từ cực khác tên, đẩy nhau nếu các từ cực cùng tên.
III. Vận dụng

T
Đ
N
B
C6. Bộ phận chỉ hướng của la bàn là kim nam châm.Bởi vì tại mọi nơi trên trái đất (trừ hai địa cực)kim nam châm luôn chỉ hướng Nam – Bắc
I. Từ tính của nam châm
Tiết 23: Nam châm vĩnh cửu
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 B×nh th­êng, kim (hoÆc thanh) nam ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n chØ h­íng Nam-B¾c. Mét cùc cña nam ch©m( cßn gäi lµ tõ cùc) lu«n chØ h­íng B¾c (®­îc gäi lµ cùc B¾c), cßn cùc kia lu«n chØ h­íng Nam (®­îc gäi lµ cùc Nam).
II. Tương tác giữa hai nam châm
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
Khi đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau thì chúng hút nhau nếu các từ cực khác tên, đẩy nhau nếu các từ cực cùng tên.
III. Vận dụng

C8: X¸c ®Þnh tªn c¸c tõ cùc cña thanh nam ch©m trªn h×nh 21.5.
Hình 21.5
I. Từ tính của nam châm
Tiết 23: Nam châm vĩnh cửu
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 B×nh th­êng, kim (hoÆc thanh) nam ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n chØ h­íng Nam-B¾c. Mét cùc cña nam ch©m( cßn gäi lµ tõ cùc) lu«n chØ h­íng B¾c (®­îc gäi lµ cùc B¾c), cßn cùc kia lu«n chØ h­íng Nam (®­îc gäi lµ cùc Nam).
II. Tương tác giữa hai nam châm
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
Khi đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau thì chúng hút nhau nếu các từ cực khác tên, đẩy nhau nếu các từ cực cùng tên.
III. Vận dụng

C8: X¸c ®Þnh tªn c¸c tõ cùc cña thanh nam ch©m trªn h×nh 21.5.
Hình 21.5
? Nếu có một thanh nam châm thẳng bị gãy tại chính giữa của thanh, hỏi lúc này một nửa của thanh nam châm sẽ như thế nào?
a. Chỉ còn từ cực Bắc

b. Chỉ còn từ cực Nam

c. Còn một trong hai từ cực

d. Vẫn có hai từ cực Nam và từ cực Bắc
d
I. Từ tính của nam châm
Tiết 23: Nam châm vĩnh cửu
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 B×nh th­êng, kim (hoÆc thanh) nam ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n chØ h­íng Nam-B¾c. Mét cùc cña nam ch©m( cßn gäi lµ tõ cùc) lu«n chØ h­íng B¾c (®­îc gäi lµ cùc B¾c), cßn cùc kia lu«n chØ h­íng Nam (®­îc gäi lµ cùc Nam).
II. Tương tác giữa hai nam châm
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
Khi đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau thì chúng hút nhau nếu các từ cực khác tên, đẩy nhau nếu các từ cực cùng tên.
III. Vận dụng

?: Quan sát hai thanh nam châm trên hình vẽ. Giải thích tại sao thanh nam châm 2 lại lơ lửng trên thanh nam châm 1?
*Có thể em chưa biết
Vào năm 1600, nhà vật lí người Anh W. Ghin-bớt, đã đưa ra giả thuyết trái đất là một nam châm khổng lồ. Để kiểm tra giả thuyết của mình, W. Ghin-bớt đã làm một quả cầu lớn bằng sắt nhiễm từ, gọi là - Trái Đất tí hon- và đặt các cực từ của nó ở các địa cực. Đưa la bàn lại gần trái đất tí hon ông thấy trừ hai từ cực, còn ở mọi điểm trên quả cầu, kim la bàn đều chỉ hướng Nam-Bắc. Hiện nay vẫn chưa có sự giải thích chi tiết và thoả đáng về nguồn gốc từ tính của trái đất.
BẮC
NAM
Từ cực Nam
(CANADA)
Từ cực Bắc
(OXTRAYLIA)
+Vào năm 1600, nhà vật lí người Anh W. Ghin - bớt đã đưa ra giả thuyết Trái Đất là một ‘nam châm khổng lồ ’, chính vì vậy nó cũng có hai từ cực, từ cực Bắc và từ cực Nam.
+Từ cực Bắc của ‘nam châm khổng lồ ’ nằm ở miền Nam của Oxtraylia (gần cực Nam địa lí )
+Từ cực Nam của ‘nam châm khổng lồ ’ nằm ở miền Bắc của Canada (gần cực Bắc địa lí )

BẮC
NAM
Từ cực Nam
(CANADA)
Từ cực Bắc
(OXTRAYLIA)
+Khi ta đặt la bàn hay kim nam châm lên bất kì vị trí nào của trái đất (trừ hai cưc Bắc - Nam)
+Cực Bắc của kim nam châm bị từ cực Nam của nam châm khổng lồ hút kim nam châm chỉ về hướng Bắc địa lí.
+Cực Nam của kim nam châm bị cực Bắc của nam châm khổng lồ hút kim nam châm chỉ về hướng Nam địa lí.
Luật chơi: Có 3 hộp quà khác nhau, trong mỗi hộp quà chứa một câu hỏi và một phần quà hấp dẫn. Nếu trả lời đúng câu hỏi thì món quà sẽ hiện ra. Nếu trả lời sai thì món quà không hiện ra. Thời gian suy nghĩ cho mỗi câu là 15 giây.
Hộp quà màu vàng
Khẳng định sau đúng hay sai:
Sai
Dỳng
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Tính giờ
Khi một thanh nam châm thẳng bị gãy làm hai n?a thì hai n?a đều mất hết từ tính
Hộp quà màu xanh
Sai
Đúng
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Tính giờ
Khẳng định sau đúng hay sai:
Hai thanh nam châm hút nhau khi cọ xát hai cực cùng tên vào nhau
Hộp quà màu Tím
SAI
ĐÚNG
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Tính giờ
Một nam châm vĩnh cửu có đặc tính :có thể hút các vật bằng sắt.
ĐÚNG RỒI: PhÇn th­ëng lµ:
Mét trµng ph¸o tay!
ĐÚNG RỒI: PhÇn th­ëng lµ:
®iÓm 10
ĐÚNG RỒI: Phaàn thöôûng laø moät soá hình aûnh “ñaëc bieät”
ñeå giaûi trí.
Tiết 23
- Nam châm nào cũng có hai cực. Khi để tự do, cực luôn về hướng Bắc gọi là cực Bắc (sơn màu đỏ hoặc chữ N), còn cực luôn chỉ hướng Nam gọi là cực Nam (sơn màu xanh hoặc chữ S).
Khi đặt hai nam châm gần nhau, các từ cực cùng tên đẩy nhau, các cực khác tên hút nhau.
GHI NH? KI?N TH?C
Tiết 23
- Học thuộc phần ghi nhớ.
- Làm bài tập 21.1→ 21.6/ SBT- trang 26.
- BTNC:Trong mét chËu n­íc yªn lÆng, nÕu ta th¶ næi mét l­ìi lam ( dao c¹o d©u), nhê cã dÇu phÝa ngoµi nªn nã kh«ng chìm , lóc c©n b»ng nã chØ ph­¬ng B¾c – Nam. H·y thÝ nghiÖm vµ gi¶i thÝch hiÖn t­îng.
- Xem trước bài
“TÁC DỤNG TỪ CỦA DÒNG ĐiỆN – TỪ TRƯỜNG”
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
bài học đến đây là hết
xin cảm ơn các quý thầy cô đã đến dự
chúc các thầy cô, các em học sinh luôn
dạy tốt, học tốt.