Bài 21. Nam châm vĩnh cửu

Hàng ngàn năm về trước con người vẫn coi điện và từ là hai hiện tượng tách biệt nhau, không liên hệ gì với nhau cả.
Nhưng đến năm 1820, nhà bác học Ơxtet người Đan Mạch đã phát kiến về sự liên hệ giữa điện và từ, đó là cơ sở cho sự ra đời của động cơ điện. Giải phóng sức lao động cho con người.
Với ý nghĩa vô cùng quan trọng đó chúng ta sẽ cùng nghiên cứu về điện và từ qua chương II ĐIện từ học.
CHƯƠNG II: ĐIỆN TỪ HỌC
NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA CHƯƠNG II
Nam châm điện có đặc điểm gì giống và khác nam châm vĩnh cửu?
Từ trường tồn tại ở đâu? Làm thế nào nhận biết được từ trường? Biểu diễn từ trường bằng hình vẽ như thế nào?
Lực điện từ do từ trường tác dụng lên dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng có đặc điểm gì?
Trong điều kiện nào thì xuất hiện dòng điện cảm ứng?
Máy phát điện xoay chiều có cấu tạo và hoạt động như thế nào?
Vì sao ở hai đầu đường dây tải điện phải đặt máy biến thế?
Tổ Xung Chi là nhà phát minh của Trung Quốc thế kỉ thứ V. Ông đã chế ra xe chỉ nam. Đặc điểm của xe này dù có chuyển động theo hướng nào thì hình nhân đặt trên xe cũng chỉ tay về hướng Nam. Bí quyết nào đã làm cho hình nhân trên xe trên xe của Tổ Xung Chi luôn luôn chỉ hưỡng Nam?
BÀI 21: NAM CHÂM VĨNH CỬU
1. Thí nghiệm
I/ TỪ TÍNH CỦA NAM CHÂM:
Câu hỏi C1: Nêu tính chất của nam châm mà em đa học ở lớp 5 và lớp 7. ĐỀ xuất và thực hiện một thí nghiệm để phát hiện xem một thanh kim loại có phải là nam châm hay không?
(B)
(A)
Thanh sắt
BÀI 21: NAM CHÂM VĨNH CỬU
1. Thí nghiệm
I/ TỪ TÍNH CỦA NAM CHÂM:
(B)
(A)
Thanh sắt
C1. Nam châm có tính chất hút các vật bằng sắt.
BÀI 21: NAM CHÂM VĨNH CỬU
1. Thí nghiệm
I/ TỪ TÍNH CỦA NAM CHÂM:
C1. Nam châm có tính chất hút các vật bằng sắt.
Câu hỏi C2: Đặt kim nam châm trên giá thẳng đứng như (sgk)
- Khi đã đứng yên kim nam châm nằm dọc theo hướng nào?
Xoay cho kim nam châm lệch khỏi hướng vừa xác định buông tay khi đã đứng cân bằng trở lại kim nam châm còn chỉ hướng như lúc đầu nữa không?
C2: Khi đứng cân bằng kim nam châm luôn chỉ hướng theo một hướng nhất định.
Qua thí nghiêm em có nhận xét gì về hướng của kim nam châm so với hướng địa lí khi đã cân bằng?
BÀI 21: NAM CHÂM VĨNH CỬU
1. Thí nghiệm.
I/ TỪ TÍNH CỦA NAM CHÂM:
2. Kết luận.
- Bình thường kim nam châm ( hoặc thanh) nam châm tự do khi đã đứng yên luôn chỉ hướng Nam - Bắc. (Địa lí)
- Một cực của nam châm (gọi là cực từ) luôn chỉ hướng Bắc (địa lí ) được gọi là cực từ Bắc còn cực kia luôn chỉ hướng Nam (địa lí ) được gọi là cực từ Nam.
- Quan sát hình vẽ sau?
Các loại nam châm vĩnh cửu thường gặp.
Các loại nam châm vĩnh cửu thường gặp.
Các loại nam châm vĩnh cửu thường gặp.
Nam châm chữ U
Cực từ Bắc thường sơn màu đỏ hoặc ghi chữ N (North)
Cực Nam từ thường sơn màu xanh hoặc ghi chữ S (Sourth)
BÀI 21: NAM CHÂM VĨNH CỬU
1. Thí nghiệm.
I/ TỪ TÍNH CỦA NAM CHÂM:
2. Kết luận.
- Bình thường kim nam châm ( hoặc thanh) nam châm tự do khi đã đứng yên luôn chỉ hướng Nam - Bắc. (Địa lí)
- Một cực của nam châm (gọi là cực từ) luôn chỉ hướng Bắc( đ ịa lí) được gọi là cực từ Bắc còn cực kia luôn chỉ hướng Nam (địa lí) được gọi là cực từ Nam.
II TƯƠNG TÁC GIỮA HAI NAM CHÂM:
1. Thí nghiệm.
Câu C3: Đưa cực của hai nam châm lại gần nhau quan sát hiện tượng và cho nhận xét. Tương tự đổi đầu của một trong hai nam châm cho nhận xét
*Lưu ý: Người ta sơn các màu khác nhau để phân biệt các cực từ của nam châm nhiều khi trên nam châm có ghi chữ N (North) chỉ cực Bắc,Chữ S (south) chỉ cực Nam.
- Ngoài sắt, thép nam châm còn hút được Niken, Côban, Gađôlini……Nam châm hầu như không hút các kim loại không thuộc vật liệu từ.
Thí nghiệm: khi đưa hai cực từ của nam châm khác nhau lại gần nhau
Thí nghiệm: khi đưa hai cực từ của nam châm cùng nhau lại gần nhau
BÀI 21: NAM CHÂM VĨNH CỬU
1. Thí nghiệm.
I/ TỪ TÍNH CỦA NAM CHÂM:
2. Kết luận.
- Bình thường kim nam châm ( hoặc thanh) nam châm tự do khi đã đứng yên luôn chỉ hướng Nam - Bắc.
- Một cực của nam châm (gọi là cực từ) luôn chỉ hướng Bắc (được gọi là cực từ Bắc) còn cực khia luôn chỉ hướng Nam (được gọi là cực từ Nam).
II TƯONG TÁC GIỮA HAI NAM CHÂM:
1. Thí nghiệm.
Qua thí nghiệm em có kết luận gì khi cho hai nam châm tương tác với nhau?
* Khi đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau thì chúng hút nhau nếu các cực khác tên, đẩy nhau nếu các cực cùng tên.
2. Kết luận:
*Lưu ý: Người ta sơn các màu khác nhau để phân biệt các cực từ của nam châm nhiều khi trên nam châm có ghi chữ N (North) chỉ cực Bắc,Chữ S (south) chỉ cực Nam.
- Ngoài sắt, thép nam châm còn hút được Niken, Côban, Gađôlini……Nam châm hầu như không hút các kim loại không thuộc vật liệu từ.
BÀI 21: NAM CHÂM VĨNH CỬU
1. Thí nghiệm.
I/ TỪ TÍNH CỦA NAM CHÂM:
2. Kết luận.
- Bình thường kim nam châm ( hoặc thanh) nam châm tự do khi đã đứng yên luôn chỉ hướng Nam - Bắc.
- Một cực của nam châm (gọi là cực từ) luôn chỉ hướng Bắc (được gọi là cực từ Bắc) còn cực khia luôn chỉ hướng Nam (được gọi là cực từ Nam).
II TƯONG TÁC GIỮA HAI NAM CHÂM:
1. Thí nghiệm.
* Khi đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau thì chúng hút nhau nếu các cực khác tên, đẩy nhau nếu các cực cùng tên.
2. Kết luận:
II VẬN DỤNG:
C5. Theo em có thể giải thích thế nào về hiện tượng hình nhân đắt trên xe của Tổ Xung Chi luôn luôn chỉ hướng nam?
C5.
Có thể Tổ Xung Chi đã lắp đặt trên cánh tay của hình nhân một thanh nam châm
H 21.4
C6: Người ta dùng la bàn để xác định hướng Bắc – Nam. Tìm hiểu cấu tạo của la bàn. Hãy cho biết bộ phận nào của la bàn có tác dụng chỉ hướng. Giải thích. Biết rằng mặt số của la bàn có thể quay độc lập với kim nam châm.
Hoàn thành câu hỏi C8:
Cực từ của nam châm ở đầu A là cực gì? Tại sao?
Cực từ của nam châm ở đầu B là cực gì? Tại sao?
BỘ SƯU TẬP "LA BÀN"
BẮC
NAM
Từ cực Nam
(CANADA)
Từ cực Bắc
(OXTRAYLIA)
+Vào năm 1600, nhà vật lí người Anh W. Ghin - bớt đã đưa ra giả thuyết Trái Đất là một ‘nam châm khổng lồ ’, chính vì vậy nó cũng có hai từ cực, từ cực Bắc và từ cực Nam.
+Từ cực Bắc của ‘nam châm khổng lồ ’ nằm ở miền Nam của Oxtraylia (gần cực Nam địa lí )
+Từ cực Nam của ‘nam châm khổng lồ ’ nằm ở miền Bắc của Canada (gần cực Bắc địa lí )
BẮC
NAM
Từ cực Nam
(CANADA)
Từ cực Bắc
(OXTRAYLIA)
+Khi ta đặt la bàn hay kim nam châm lên bất kì vị trí nào của trái đất (trừ hai cưc Bắc - Nam)
+Cực Bắc của kim nam châm bị từ cực Nam của nam châm khổng lồ hút kim nam châm chỉ về hướng Bắc địa lí.
+Cực Nam của kim nam châm bị cực Bắc của nam châm khổng lồ hút kim nam châm chỉ về hướng Nam địa lí.