Bài 21. Nam châm vĩnh cửu

Nam châm vĩnh cửu
I. Từ tính của nam châm
1. Thí nghiệm
C1
Hãy đề xuất và thực hiện một thí nghiệm để phát hiện xem một thanh kim loại có phải là nam châm hay không?
I. Từ tính của nam châm
1. Thí nghiệm
C2
Đặt kim nam châm trên giá thẳng đứng như mô tả trên hình 21.1
+ Khi đã đứng cân bằng, kim nam châm nằm dọc theo hướng nào?
I. Từ tính của nam châm
1. Thí nghiệm
C2
Đặt kim nam châm trên giá thẳng đứng như mô tả trên hình 21.1
+ Khi đã đứng cân bằng, kim nam châm nằm dọc theo hướng nào?
I. Từ tính của nam châm
1. Thí nghiệm
C2
Đặt kim nam châm trên giá thẳng đứng như mô tả trên hình 21.1
+ Khi đã đứng cân bằng, kim nam châm nằm dọc theo hướng nào?
+ Xoay cho kim nam châm lệch khỏi hướng vừa xác định, buông tay. Khi đã đứng cân bằng trở lại, kim nam châm còn chỉ hướng như lúc đầu nữa không? Làm lại thí nghiệm hai lần và cho nhận xét .
I. Từ tính của nam châm
1. Thí nghiệm
2. Kết luận: Bình thường, kim ( hoặc thanh) nam châm tự do khi đã đứng cân bằng luôn chỉ hướng Nam - Bắc . Một cực của nam châm ( còn gọi là từ cực ) luôn chỉ hướng Bắc ( được gọi là cực Bắc), còn cực kia luôn chỉ hướng Nam (được gọi là cực Nam )
S
N
Cực từ Nam(S)
Cực từ Bắc(N)
N
I. Từ tính của nam châm
1. Thí nghiệm
2. Kết luận:
- Bình thường, kim ( hoặc thanh) nam châm tự do khi đã đứng cân bằng luôn chỉ hướng Nam - Bắc . Một cực của nam châm ( còn gọi là từ cực ) luôn chỉ hướng Bắc ( được gọi là cực Bắc ), còn cực kia luôn chỉ hướng Nam (được gọi là cực Nam)
- Nam châm hút được các kim loại như sắt, thép, niken, côban ... Hầu như không hút các kim loại như nhôm, đồng và các kim loại không thuộc vật liệu từ
I. Từ tính của nam châm
I. Từ tính của nam châm
II. Tương tác giữa hai nam châm
1. Thí nghiệm
C3
Đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau. Quan sát hiện tượng, cho nhận xét
I. Từ tính của nam châm
II. Tương tác giữa hai nam châm
1. Thí nghiệm
C4
Đổi đầu của một trong hai nam châm rồi đưa lại gần nhau. Có hiện tượng gì xảy ra với các nam châm ?
I. Từ tính của nam châm
II. Tương tác giữa hai nam châm
1. Thí nghiệm
C4
Đổi đầu của một trong hai nam châm rồi đưa lại gần nhau. Có hiện tượng gì xảy ra với các nam châm ?
2. Kết luận: Khi đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau thì :
+ Chúng hút nhau nếu các cực khác tên
+ Chúng đẩy nhau nếu các cực cùng tên
I. Từ tính của nam châm
II. Tương tác giữa hai nam châm
III. Vận dụng
C5
Theo em có thể giải thích thế nào hiện tượng hình nhân đặt trên xe của Tổ Xung Chi luôn luôn chỉ hướng Nam ?
Đáp án: Có thể cánh tay của hình nhân đặt trên xe là một nam châm vĩnh cửu mà phần ngón tay là cực từ nam của nam châm và hình nhân này được đặt trên một trục và quay độc lập so với xe.
I. Từ tính của nam châm
II. Tương tác giữa hai nam châm
III. Vận dụng
C6
Người ta dùng la bàn để xác định hướng Bắc, Nam. Tìm hiều cấu tạo của la bàn. Hãy cho biết bộ phận nào của la bàn có tác dụng chỉ hướng. Giải thích. Biết rằng mặt số của la bàn có thể quay độc lập với nam châm.
La bàn gồm hai bộ phận chính là kim nam châm và mặt số.
Bộ phận có tác dụng chỉ hướng của La bàn là kim nam châm. Vì: Tại mọi vị trí trên Trái Đất kim nam châm luôn định hướng bắc - nam (trừ hai địa cực)
BỘ SƯU TẬP "LA BÀN"
G A L A X Y
Đặt la bàn trên một mặt phẳng cố định song song với mặt đất sao cho kim la bàn nằm ổn định.
Chỉnh la bàn sao cho kim la bàn trùng vạch bắc nam từ cực trên la bàn.
Khi kim la bàn ổn định, chúng ta sẽ đọc được phương hướng cần xác định.
CÁCH SỬ DỤNG LA BÀN
I. Từ tính của nam châm
II. Tương tác giữa hai nam châm
III. Vận dụng
C7
Xác định tên từ cực của các nam châm thường dùng trong phòng thí nghiệm?
Nam
Nam
Nam
Bắc
Bắc
Bắc
I. Từ tính của nam châm
II. Tương tác giữa hai nam châm
III. Vận dụng
C8
Xác định tên từ cực của thanh nam châm trên hình 21.5
S
N
Ghi nhớ
* Nam châm nào cũng có hai từ cực. Khi để tự do, cực luôn chỉ hướng Bắc gọi là cực Bắc, còn cực luôn chỉ hướng Nam gọi là cực Nam
* Khi đặt hai nam châm gần nhau, các từ cực cùng tên đẩy nhau, các từ cực khác tên hút nhau.
I. Từ tính của nam châm
II. Tương tác giữa hai nam châm
III. Vận dụng

Bài tập 1: Nếu có một thanh nam châm thẳng bị gãy tại chính giữa của thanh, hỏi lúc này một nửa của thanh nam châm sẽ như thế nào?
A. Chỉ còn từ cực Bắc
B. Chỉ còn từ cực Nam
C. Còn một trong hai từ cực
D. Vẫn có hai từ cực Nam và từ cực Bắc
Bài tập 2 : Nêu các cách khác nhau để xác định tên cực của một thanh nam châm khi màu sơn đánh dấu các cực đã bị tróc hết?
Đáp án: Để xác định tên cực của một thanh nam châm khi màu sơn đánh dấu cực đã bị tróc hết có thể làm theo một trong các cách sau:
+ Để thanh nam châm tự do? Dựa vào định hướng của thanh nam châm để xác định cực.
+ Dùng một nam châm khác đã biết tên cực ? Dựa vào tương tác giữa hai nam châm để biết tên cực của thanh nam châm.
Bài tập 3: Quan sát hai thanh nam châm trên hình vẽ. Giải thích tại sao thanh nam châm (2 ) lại lơ lửng trên thanh nam châm (1)?
Đáp án: Khi hai cực cùng tên của nam châm gần nhau thì hai nam châm đẩy nhau, lực đẩy của nam châm (1)làm cho nam châm (2) lơ lửng trên nam châm (1)
Về nhà
Làm các bài tập:
21.5, 21.8, 21.9, 21.11 - SBT tr 49
Đọc trước bài :
Tác dụng từ của dòng điện - Từ trường
Câu hỏi: Có hai thanh kim loại A, B bề ngoài giống hệt nhau, trong đó một thanh là nam châm, thanh còn lại không phải nam châm. Nêu các cách xác định thanh nào là nam châm ?
Xin chân thành cảm ơn
Các thầy cô giáo và các em Học sinh
đã tham gia tiết học này