Bài 21. Nam châm vĩnh cửu

1
XIN chào các TH?Y Cễ GI�O V� C�C em học sinh lớp 9B
Năm 1820 nhà bác học ơ-xtét người Đan Mạch phát kiến về sự liên hệ giữa điện và từ, (mà hàng nghìn năm về trước con người vẫn coi là hai hiện tượng tách biệt, không liên hệ gì với nhau).
Là cơ sở cho sự ra đời của động cơ điện. Giải phóng sức lao động cho con người. Với những ý nghĩa quan trọng đó chúng ta sẽ nghiên cứu điện và từ qua chương II. Điện từ học
3
Trong điều kiện nào thì xuất hiện dòng điện cảm ứng?
Máy phát điện xoay chiều có cấu tạo và hoạt động như thế nào?
Vì sao ở hai đầu mỗi đường dây tải điện phải đặt máy biến thế?
Trong chương này ta tìm hiểu một số nội dung chính sau:
Nam châm điện có đặc điểm gì giống và khác nam châm vĩnh cửu?
Từ trường tồn tại ở đâu? Làm thế nào để nhận biết từ trường? Biểu diễn từ trường bằng hình vẽ như thế nào?
Lực điện từ do từ trường tác dụng lên dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng có đặc điểm gì?
4
Tổ Xung Chi là nhà phát minh của Trung Quốc thế kỉ V. Ông đã chế ra xe chỉ nam.
Đặc điểm của xe này là dù xe có chuyển động theo hướng nào thì hình nhân trên xe cũng chỉ tay về hướng Nam.
Bí quyết nào đã làm cho hình nhân trên xe của Tổ Xung Chi luôn luôn chỉ hướng Nam?
5
C1: Nhớ lại kiến thức về từ tính của nam châm ở lớp 5 và lớp 7, em hãy đề xuất một phương án thí nghiệm để phát hiện xem một thanh kim loại có phải là nam châm không?
6
C2: Đặt kim nam châm trên giá thẳng đứng như hình 21.1
+ Khi đã đứng cân bằng, kim nam châm nằm dọc theo hướng nào?

+Khi đã đứng cân bằng, kim nam châm nằm dọc theo hướng Nam - Bắc d?a lớ
7
+ Xoay cho kim nam châm lệch khỏi hướng vừa xác định, buông tay. Khi đã đứng cân bằng trở lại, kim nam châm còn chỉ hướng như lúc đầu nữa không? Làm lại thí nghiệm hai lần và cho nhận xét?
+Khi ®· ®øng c©n b»ng trë l¹i, nam ch©m vÉn chØ h­íng Nam-B¾c nh­ cò.
C2: Đặt kim nam châm trên giá thẳng đứng như hình 21.1
Ngoài sắt, thép nam châm còn hút được ni ken, cô ban ,gađôlini … các kim loại này là các vật liệu từ.Nam châm hầu như không hút đồng, nhôm và các kim loại không thuộc nhóm vật liệu từ
Nam châm thẳng
Kim nam châm
Người ta sơn các màu khác nhau
để phân biệt các từ cực của nam châm, màu sơn phụ thuộc vào nhà sản xuất (thông thường màu đỏ là cực bắc)
- Nhiều khi trên nam châm có ghi chữ
N(North) , chỉ cực Bắc. Chữ S(South) chỉ cực Nam.
Một số nam châm dùng trong phòng thí nghiệm và trong cuộc sống
Nam châm chữ U
9
10
C3: Đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau (Hình 21.3 ). Quan sát hiện tượng và cho nhận xét.
Trả lời : - C?c b?c c?a kim nam chõm b? hỳt v? phớa c?c nam thanh nam chõm
- C?c b?c c?a thanh nam chõm d?y c?c nam c?a kim nam chõm



Hình 21.3
11
C4: Đổi đầu của một trong hai nam châm rồi đưa lại gần nhau. Có hiện tượng gì xảy ra với các nam châm?
Trả lời C4: Các cực cùng tên của hai nam châm đẩy nhau.


12
Qua phần II em lại có thêm cách nào để nhận biết nam châm?
- Có thể dùng đặc tính hút đẩy của hai nam châm để nh?n biết nam châm.
2. Và qua đây em có mấy cách để nhận biết các cực của nam châm?
+Căn cứ vào màu sơn.
+ Căn cứ vào kí hiệu bằng chữ viết ( N hoặc S).
+Căn cứ vào sự định hướng của nam châm.
+ Căn cứ vào sự tương tác giữa hai nam châm.
13
14
C5: Theo em, có thể giải thích thế nào hiện tượng hình nhân trên xe của Tổ Xung Chi luôn luôn chỉ hướng Nam?
Trả lời: Có thể nhà phát minh người Trung Quốc Tổ Xung Chi đã lắp trên xe một thanh nam châm.
15
C6: Người ta dùng la bàn để xác định hướng Bắc, Nam. Tìm hiểu cấu tạo của la bàn. Hãy cho biết bộ phận nào của la bàn có tác dụng chỉ hướng. Giải thích. Biết rằng mặt số của la bàn có thể quay độc lập với kim nam châm.
T
Đ
N
B
16
Tr¶ lêi C6: Bé phËn chØ h­íng cña la bµn lµ kim nam ch©m. Bëi v× t¹i mäi vÞ trÝ trªn Tr¸i §Êt (trõ hai cùc) kim nam ch©m lu«n chØ h­íng Nam-B¾c
T
N
B
C7. Hãy xác định tên từ cực của các nam châm thường dùng trong phòng TN
17
C8: Xác định tên các từ cực của thanh nam châm trên hình 21.5 (SGK).
Trả lời C8: Trên hình 21.5 ( SGK)
Thanh nam chõm n?m trờn giỏ thỡ D?u 1 l� cực t? Nam (S) , D?u 2 l� cực t? Bắc (N)
N
S
Hình 21.5
1
2
18
Hướng dẫn về nhà :
1/ Về nhà các em học bài và học phần ghi chú SGK trang 60.
2/ Về nhà làm bài tập trong sách bài tập: 21.1 đến 21.6
3/ Xem trước bài 22


Cực Bắc Địa lý
Cực Nam Địa lý
Cực từ .....
Cực từ .....
Nam
Bắc
20
21
*Có thể em chưa biết
Vào năm 1600, nhà vật lí người Anh W. Ghin-bớt, đã đưa ra giả thuyết trái đất là một nam châm khổng lồ. Để kiểm tra giả thuyết của mình, W. Ghin-bớt đã làm một quả cầu lớn bằng sắt nhiễm từ, gọi là - Trái Đất tí hon- và đặt các cực từ của nó ở các địa cực. Đưa la bàn lại gần trái đất tí hon ông thấy trừ hai từ cực, còn ở mọi điểm trên quả cầu, kim la bàn đều chỉ hướng Nam-Bắc. Hiện nay vẫn chưa có sự giải thích chi tiết và thoả đáng về nguồn gốc từ tính của trái đất.
22
23
Câu 1
Nam châm có mấy cực? Khi để tự do thì các cực của nam châm như thế nào?
-Khi để tự do, cực luôn chỉ hướng Bắc gọi là cực Bắc, còn cực luôn chỉ hướng Nam gọi là cực Nam.
-Nam châm nào cũng có hai từ cực.
Củng cố:
24
Bài tập . Cụ có một thanh nam châm thẳng bị gãy tại chính giữa của thanh, hỏi lúc này một nửa của thanh nam châm sẽ như thế nào?
Chỉ còn từ cực Bắc
Chỉ còn từ cực Nam
Còn một trong hai từ cực
Vẫn có hai từ cực Nam và từ cực Bắc
d
25
Bài tập: Quan sát hai thanh nam châm trên hình vẽ. Giải thích tại sao thanh nam châm 2 lại lơ lửng trên thanh nam châm 1?
26
Cám ơn thầy cô va các em!