Bài 21. Nam châm vĩnh cửu

chào mừng quí thầy cô về dự giờ thăm lớp !
Vật Lý 9 - Năm học: 2013-2014
GIÁO VIÊN: Đặng Thành Nhựt
Hãy xem video sau
chương II: Điện từ học
Nam châm điện có đặc điểm gì giống và khác nam châm vĩnh cửu?
Từ trường tồn tại ở đâu? Làm thế nào để nhận biết từ trường? Biểu diễn từ trường bằng hình vẽ như thế nào?
L?c di?n t? do t? tru?ng tỏc d?ng lờn dũng di?n ch?y qua dõy d?n th?ng cú d?c di?m gỡ?
Trong điều kiện nào thì xuất hiện dòng điện cảm ứng?
Mỏy phỏt di?n xoay chi?u cú c?u t?o v� ho?t d?ng nhu th? n�o?
Vỡ sao ? hai d?u du?ng dõy t?i di?n ph?i d?t mỏy bi?n th??
- Tổ Xung Chi là nhà phát minh của Trung Quốc thế kỉ V. Ông đã chế ra xe chỉ nam.
- Đặc điểm của xe này là dù xe có chuyển động theo hướng nào thì hình nhân trên xe cũng chỉ tay về hướng Nam.
Ở Trung Quốc thế kỉ V
Mô phỏng hình nhân trên xe chỉ nam của Tổ Xung Chi?
I. Từ tính của nam châm
TL:Đưa thanh kim loại lại gần vụn sắt, thép. Nếu thanh kim loại hút vụn sắt, thép thì nó là nam châm.

Tiết 23 : Nam châm vĩnh cửu
C1: Cú m?t thanh kim lo?i l�m th? n�o d? bi?t thanh kim lo?i dú cú ph?i l� m?t nam chõm khụng?
1. Thí nghiệm
C2: Đặt kim nam châm trên giá thẳng đứng như hình 21.1
+ Khi đã đứng cân bằng, kim nam châm nằm dọc theo hướng nào?
+Xoay cho kim nam châm lệch khỏi hướng vừa xác định, buông tay. Khi đã đứng cân bằng trở lại, kim nam châm còn chỉ hướng như lúc đầu nữa không? Làm lại thí nghiệm hai lần và cho nhận xét?
I. Từ tính của nam châm
Tiết 23: Nam châm vĩnh cửu
1. Thí nghiệm
C2: Đặt kim nam châm trên giá thẳng đứng như hình 21.1
+Khi đã đứng cân bằng, kim nam châm nằm dọc theo hướng Nam-Bắc địa lí.
Bắc
Nam
+Khi ®· ®øng c©n b»ng trë l¹i, nam ch©m vÉn chØ h­íng Nam-B¾c nh­ cò.
Từ thí nghiệm trên hãy hoàn thành kết luận sau?
B×nh th­êng, kim (hoÆc thanh) nam ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n chØ h­íng...…….... Mét cùc cña nam ch©m lu«n chØ h­íng B¾c gäi lµ……….., cßn cùc kia lu«n chØ h­íng Nam ®­îc gäi lµ…….......
Nam-Bắc
cực Bắc
cực Nam
I. Từ tính của nam châm
Tiết 23: Nam châm vĩnh cửu
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 B×nh th­êng, kim (hoÆc thanh) nam ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n chØ h­íng Nam-B¾c. Cực chỉ hướng Bắc gọi là cực Bắc, còn cực chỉ hướng Nam gọi là cực Nam.
Ngoài sắt, thép nam châm còn hút được ni ken, cô ban ,gađôlini … các kim loại này là các vật liệu từ.Nam châm hầu như không hút đồng, nhôm và các kim loại không thuộc nhóm vật liệu từ
Nam châm chữ U
Nam châm thẳng
Kim nam châm
Người ta sơn các màu khác nhau
để phân biệt các từ cực của nam châm, màu sơn phụ thuộc vào nhà sản xuất (thông thường màu đỏ là cực bắc)
- Nhiều khi trên nam châm có ghi chữ
N(North) , chỉ cực Bắc. Chữ S(South) chỉ cực Nam.
Một số nam châm dùng trong phòng thí nghiệm và trong cuộc sống
I. Từ tính của nam châm
Tiết 23: Nam châm vĩnh cửu
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 B×nh th­êng, kim (hoÆc thanh) nam ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n chØ h­íng Nam-B¾c. Cực chỉ hướng Bắc gọi là cực Bắc, còn cực chỉ hướng Nam gọi là cực Nam.
II. Tương tác giữa hai nam châm
1. Thí nghiệm:
C3: Đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau (Hình 21.3 ). Quan sát hiện tượng và cho nhận xét.
C4: Đổi đầu của một trong hai nam châm rồi đưa lại gần nhau. Có hiện tượng gì xảy ra với các nam châm?
Hút nhau
Hút nhau
Đẩy nhau
Đẩy nhau
Các cực cùng tên thì đẩy nhau
Các cực khác tên thì hút nhau
->Hai nam châm đặt gần nhau:
I. Từ tính của nam châm
Tiết 23: Nam châm vĩnh cửu
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 B×nh th­êng, kim (hoÆc thanh) nam ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n chØ h­íng Nam-B¾c. Cực chỉ hướng Bắc gọi là cực Bắc, còn cực chỉ hướng Nam gọi là cực Nam.
II. Tương tác giữa hai nam châm
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 Khi ®­a tõ cùc cña hai nam ch©m l¹i gÇn nhau th× chóng hót nhau nÕu c¸c tõ cùc kh¸c tªn, ®Èy nhau nÕu c¸c tõ cùc cïng tªn.
* Theo em có những cách nào để nhận biết các từ cực của một nam châm?
Dựa vào màu sơn
Dựa vào kí hiệu của các cực(N,S)
Dựa vào sự định hướng t? do của nam châm khi dó d?ng cõn b?ng.
Dựa vào sự tương tác giữa 2 nam châm.
*Qua các nhận xét trên em hãy nêu kết luận về sự tương tác giữa hai nam châm?
I. Từ tính của nam châm
Tiết 23: Nam châm vĩnh cửu
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 B×nh th­êng, kim (hoÆc thanh) nam ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n chØ h­íng Nam-B¾c. Cực chỉ hướng Bắc gọi là cực Bắc, còn cực chỉ hướng Nam gọi là cực Nam.
II. Tương tác giữa hai nam châm
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 Khi ®­a tõ cùc cña hai nam ch©m l¹i gÇn nhau th× chóng hót nhau nÕu c¸c tõ cùc kh¸c tªn, ®Èy nhau nÕu c¸c tõ cùc cïng tªn.
III. Vận dụng
C5: Theo em, có thể giải thích thế nào hiện tượng hình nhân trên xe của Tổ Xung Chi luôn luôn chỉ hướng Nam?
C6: Người ta dùng la bàn để xác định hướng Bắc, Nam. Tìm hiểu cấu tạo của la bàn. Hãy cho biết bộ phận nào của la bàn có tác dụng chỉ hướng. Giải thích. Biết rằng mặt số của la bàn có thể quay độc lập với kim nam châm.
TL C5: Có thể nhà phát minh người Trung Quốc Tổ Xung Chi đã lắp trên xe một thanh nam châm.
I. Từ tính của nam châm
Tiết 23: Nam châm vĩnh cửu
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 B×nh th­êng, kim (hoÆc thanh) nam ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n chØ h­íng Nam-B¾c. Cực chỉ hướng Bắc gọi là cực Bắc, còn cực chỉ hướng Nam gọi là cực Nam.
II. Tương tác giữa hai nam châm
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 Khi ®­a tõ cùc cña hai nam ch©m l¹i gÇn nhau th× chóng hót nhau nÕu c¸c tõ cùc kh¸c tªn, ®Èy nhau nÕu c¸c tõ cùc cïng tªn.
III. Vận dụng
TLC6: Bộ phận chỉ hướng của la bàn là kim nam châm. Bởi vì tại mọi nơi trên trái đất (trừ hai địa cực) kim nam châm luôn chỉ hướng Nam – Bắc
I. Từ tính của nam châm
Tiết 23: Nam châm vĩnh cửu
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 B×nh th­êng, kim (hoÆc thanh) nam ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n chØ h­íng Nam-B¾c. Cực chỉ hướng Bắc gọi là cực Bắc, còn cực chỉ hướng Nam gọi là cực Nam.
II. Tương tác giữa hai nam châm
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 Khi ®­a tõ cùc cña hai nam ch©m l¹i gÇn nhau th× chóng hót nhau nÕu c¸c tõ cùc kh¸c tªn, ®Èy nhau nÕu c¸c tõ cùc cïng tªn.
III. Vận dụng
C8: X¸c ®Þnh tªn c¸c tõ cùc cña thanh nam ch©m trªn h×nh 21.5.
Hình 21.5
I. Từ tính của nam châm
Tiết 23: Nam châm vĩnh cửu
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 B×nh th­êng, kim (hoÆc thanh) nam ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n chØ h­íng Nam-B¾c. Cực chỉ hướng Bắc gọi là cực Bắc, còn cực chỉ hướng Nam gọi là cực Nam.
II. Tương tác giữa hai nam châm
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 Khi ®­a tõ cùc cña hai nam ch©m l¹i gÇn nhau th× chóng hót nhau nÕu c¸c tõ cùc kh¸c tªn, ®Èy nhau nÕu c¸c tõ cùc cïng tªn.
III. Vận dụng
C8: X¸c ®Þnh tªn c¸c tõ cùc cña thanh nam ch©m trªn h×nh 21.5.
Hình 21.5
? Nếu có một thanh nam châm thẳng bị gãy tại chính giữa của thanh, hỏi lúc này một nửa của thanh nam châm sẽ như thế nào?
a. Chỉ còn từ cực Bắc

b. Chỉ còn từ cực Nam

c. Còn một trong hai từ cực

d. Vẫn có hai từ cực Nam và từ cực Bắc
d
I. Từ tính của nam châm
Tiết 23: Nam châm vĩnh cửu
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 B×nh th­êng, kim (hoÆc thanh) nam ch©m tù do, khi ®· ®øng c©n b»ng lu«n chØ h­íng Nam-B¾c. Cực chỉ hướng Bắc gọi là cực Bắc, còn cực chỉ hướng Nam gọi là cực Nam.
II. Tương tác giữa hai nam châm
1. Thí nghiệm
2. Kết luận
 Khi ®­a tõ cùc cña hai nam ch©m l¹i gÇn nhau th× chóng hót nhau nÕu c¸c tõ cùc kh¸c tªn, ®Èy nhau nÕu c¸c tõ cùc cïng tªn.
III. Vận dụng
?: Quan sát hai thanh nam châm trên hình vẽ. Giải thích tại sao thanh nam châm 2 lại lơ lửng trên thanh nam châm 1?
NAM CHÂM
VĨNH CỬU
La bàn dùng để xác định phương hướng: Bộ phận chính là một kim nam châm tự do
Khi để tự do, cực luôn chỉ hướng Bắc gọi là từ cực Bắc (N), còn cực luôn chỉ hướng Nam gọi là từ cực Nam (S).
Nam châm hút sắt, thép, cô ban…(các vật liệu từ).
Nam châm nào cũng có 2 từ cực
Khi đặt 2 nam châm gần nhau, các từ cực cùng tên đẩy nhau, các từ cực khác tên hút nhau.
Hướng dẫn về nhà :
Trả lời câu hỏi:
Tại sao nói nam châm có tính chất từ?
Mỗi nam châm có mấy từ cực? Nêu các cách xác định tên các từ cực?
Khi hai nam châm đặt gần nhau thì nó tương tác với nhau như thế nào?
Cho biết cấu tạo, công dụng của la bàn?
Làm các bài tập trong sách bài tập.
- Tìm hiểu từ trường là gì? Từ trường tồn tại ở đâu?
*Có thể em chưa biết
Vào năm 1600, nhà vật lí người Anh W.Ghin-bớt, đã đưa ra giả thuyết trái đất là một nam châm khổng lồ. Để kiểm tra giả thuyết của mình, W. Ghin-bớt đã làm một quả cầu lớn bằng sắt nhiễm từ, gọi là - Trái Đất tí hon- và đặt các cực từ của nó ở các địa cực. Đưa la bàn lại gần trái đất tí hon ông thấy trừ hai từ cực, còn ở mọi điểm trên quả cầu, kim la bàn đều chỉ hướng Nam-Bắc. Hiện nay vẫn chưa có sự giải thích chi tiết và thoả đáng về nguồn gốc từ tính của trái đất.
Chân thành cám ơn quý thầy cô và
các em học sinh
Bµi gi¶ng kÕt thóc

Bµi gi¶ng kÕt thóc

Bµi gi¶ng kÕt thóc

Ở Trung Quốc thế kỉ V
Giải thích hiện tượng hình nhân trên xe chỉ nam của Tổ Xung Chi?