Bài 21. Liên kết câu và liên kết đoạn văn

Kiểm tra bài cũ
Trình bày nội dung và nghệ thuật của văn bản :
“Chó sói và cừu” trong thơ ngụ ngôn của La Phông – ten
LIÊN KẾT CÂU
VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂN
Tiết 109 - 110
I/ Tìm hi?u chung
Ví dụ sgk trang 42
Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại (1). Nhưng nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ (2). Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh (3).
(Nguyễn Đình Thi - Tiếng nói văn nghệ)

Đoạn văn trên bàn về vấn đề gì? Chủ đề ấy có liên quan như thế nào với chủ đề chung của văn bản?
*Đoạn văn bàn về cách người nghệ sĩ phản ánh thực tại. Đây là một trong những yếu tố ghép vào chủ đề chung :Tiếng nói văn nghệ.
Nội dung chính của mỗi câu trong đoạn văn trên là gì?-Những nội dung ấy có quan hệ như thế nào với chủ đề của đoạn văn ?
Ví dụ sgk trang 42
Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại (1). Nhưng nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ (2). Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh (3).
(Nguyễn Đình Thi - Tiếng nói văn nghệ)
*Nội dung chính của các câu:
-Câu 1: Tác phẩm nghệ thuật phản ánh thực tại.
-Câu 2: Khi phản ánh thực tại, nghệ sĩ muốn nói lên một điều mới mẻ .
-Câu 3: Cái mới mẻ ấy là lời gởi của một nghệ sĩ .
C�c c�u d?u hu?ng v�o ch? d? chung c?a do?n v� cĩ quan h? ch?t ch? v?i ch? d? (c�u 1 : n�u d?i tu?ng ph?n �nh; c�u 2,3 : c�ch ph?n �nh)
=> Li�n k?t ch? d?
Đọc hai đoạn văn sau và cho biết đoạn văn nào các câu được sắp xếp theo một trình tự hợp lí. Vì sao ?
1. Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại (1).Nhưng nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ(2).Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung (3)
2. Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung (1) Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại (2). Nhưng nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ(3).
Đoạn 1 các câu được sắp xếp theo một trình tự hợp lí :

Câu 1 : Tác phẩm nghệ thuật làm gì ? (phản ánh thực tại)
Câu 2 : Phản ánh thực tại như thế nào ? (tái hiện và sáng tạo)
Câu 3 : Tái hiện và sáng tạo thực tại để làm gì ? (để nhắn nhủ một điều gì đó)
=> Liên kết lôgic
=> LIÊN KẾT VỀ NỘI DUNG
* LUYỆN TẬP (Bài tập 3 trang 50)
Hãy chỉ ra các lỗi về liên kết nội dung trong những đoạn trích sau và nêu cách sửa các lỗi ấy.
Cắm đi một mình trong đêm. Trận địa đại đội 2 ở phía bãi bồi bên một dòng sông. Hai bố con cùng viết đơn xin ra mặt trận. Mùa thu hoạch lạc đã vào chặng cuối.
Năm 19 tuổi chị đẻ đứa con trai, sau đó chồng mắc bệnh, ốm liền trong hai năm rồi chết. Chị làm quần quật phụng dưỡng cha mẹ chồng, hầu hạ chị chồng, bú mớm cho con. Có những ngày ngắn ngủi cơn bệnh tạm lui, chồng chị yêu thương chị vô cùng.
a.- Lỗi : Các câu không phục vụ chủ đề chung của do?n van vì mỗi câu d? c?p một đối tượng khác nhau .
- Sửa : Cắm đi một mình trong đêm. Trận địa đại đội 2 của anh ở phía bãi bồi bên một dòng sông. Anh chợt nhớ hồi đầu mùa lạc hai bố con anh cùng viết đơn xin ra mặt trận. Bây giờ, mùa thu hoạch lạc đã vào trận cuối.
b. - Lỗi : Trật tự các sự việc trong câu không hợp lí
- Sửa : Năm 19 tuổi chị đẻ đứa con trai, sau đó chồng mắc bệnh, ốm liền trong 2 năm rồi chết. Suốt 2 năm anh ốm nặng, chị làm quần quật phụng dưỡng cha mẹ chồng, hầu hạ chồng, bú mớm cho con. Có những ngày ngắn ngủi cơn bệnh tạm lui, chồng chị yêu thương chị vô cùng.
Ví dụ sgk trang 42
Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại (1). Nhưng nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ (2). Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh (3).
(Nguyễn Đình Thi - Tiếng nói văn nghệ)

Mối quan hệ chặt chẽ về nội dung giữa các câu trong đoạn văn được thể hiện bằng những biện pháp nào?
*Ph�p l?p t? ng? : Tác phẩm- Tác phẩm.
-Từ ngữ cùng trường liên tưởng : Tác phẩm, nghệ sĩ.
-Phép thế: "Anh" thay thế "nghệ sĩ"
-"Cái đã có rồi" đồng nghĩa "Những vật liệu mượn ở thực tại"
-Phép nối:Quan hệ từ "nhưng"
? LIÊN KẾT HÌNH THỨC
Luyện tập (Bài tập 1-tr 49)
1.Chỉ ra các phép liên kết câu và liên kết đoạn văn trong những trường hợp sau đây :
a.Trường học của chúng ta là trường học của chế độ dân chủ nhân dân, nhằm mục đích đào tạo những công dân và cán bộ tốt, những người chủ tương lai của nước nhà. Về mọi mặt, trường học của chúng ta phải hơn hẳn trường học của thực dân và phong kiến.
Muốn được như thế thì thầy giáo, học trò và cán bộ phải cố gắng hơn nữa để tiến bộ hơn nữa.
b. Văn nghệ đã làm cho tâm hồn họ thực sự được sống. Lời gửi của văn nghệ là sự sống.
Sự sống ấy tỏa đều cho mọi vẻ, mọi mặt của tâm hồn. Văn nghệ nói chuyện với tất cả tâm hồn chúng ta, không riêng gì trí tuệ, nhất là trí thức
c. Thật ra, thời gian không phải là một mà là hai : đó vừa là một định luật tự nhiên, khách quan, bao trùm thế giới, vừa là một khái niệm chủ quan của con người đơn độc. Bởi vì chỉ có con người mới có ý thức về thời gian. Con người là sinh vật duy nhất biết rằng mình sẽ chết, và biết rằng thời gian là liên tục
d. Những người yếu đuối vẫn hay hiền lành. Muốn ác phải là kẻ mạnh

1a- Trường học -> Phép lặp -> Liên kết câu
- Như thế -> Phép thế -> Liên kết đoạn

b- Văn nghệ -> Phép lặp -> Liên kết câu
- Sự sống -> Phép lặp -> Liên kết đoạn
- Ấy -> Phép thế -> Liên kết đoạn
c. Phép lặp : thời gian; con người -> Liên kết câu
d. Phép dùng từ trái nghĩa : Yếu đuối – mạnh; hiền lành – ác -> Liên kết câu.
Ghi nhớ: SGK trang 43
II/ Luyện tập (B�i t?p 1-trang 43)
Ph�n tích s? li�n k?t v? n?i dung, v? hình th?c gi?a c�c c�u trong do?n van sau theo g?i � n�u ? du?i
C�i m?nh c?a con ngu?i Vi?t Nam khơng ch? ch�ng ta nh?n bi?t m� c? th? gi?i d?u th?a nh?n l� s? thơng minh, nh?y b�n v?i c�i m?i. B?n ch?t tr?i ph� ?y r?t cĩ ích trong x� h?i ng�y mai m� s? s�ng t?o l� m?t y�u c?u h�ng d?u. Nhung b�n c?nh c�i m?nh dĩ cung cịn t?n t?i khơng ít c�i y?u. ?y l� nh?ng l? h?ng v? ki?n th?c co b?n do thi�n hu?ng ch?y theo nh?ng mơn h?c "th?i thu?ng", nh?t l� kh? nang th?c h�nh v� s�ng t?o b? h?n ch? do l?i h?c chay, h?c v?t n?ng n?. Khơng nhanh chĩng l?p nh?ng l? h?ng n�y thì th?t khĩ b? ph�t huy trí thơng minh v?n cĩ v� khơng th? thích ?ng v?i n?n kinh t? m?i ch?a d?ng d?y tri th?c co b?n v� bi?n d?i khơng ng?ng
(Vu Khoan, Chu?n b? h�nh trang v�o th? k? m?i)


Gợi ý :
1. Chủ đề của đoạn văn là gì ? Nội dung các câu trong đoạn văn phục vụ chủ đề ấy như thế nào ? Nêu một trường hợp cụ thể để thấy trình tự sắp xếp các câu trong đoạn văn là hợp lí
2. Các câu được liên kết với nhau bằng những phép liên kết nào ?
Chủ đề của đoạn văn là : những mặt mạnh, mặt yếu và hướng khắc phục của người Việt Nam.

Các câu đều tập trung vào nội dung đoạn
Trình tự sắp xếp các câu trong đoạn văn là hợp lí : mặt mạnh, mặt yếu, cách khắc phục

=> Liên kết nội dung
II/ Luyện tập
C�c ph�p li�n k?t du?c s? d?ng trong do?n van :
- "Bản chất trời phú ấy"= "S? thơng minh nh?y b�n" => Li�n k?t c�u 2 v?i c�u 1 => Ph�p d?ng nghia.
- "Nhưng" li�n k?t c�u 3 v?i c�u 1,2 => Ph�p n?i
- "A�y"li�n k?t c�u 4 v?i c�u 3 => Ph�p th?.
- Lỗ hổng: Câu 4 và câu 5:( Phép lặp từ vựng).
"Thông minh": câu 5 và câu1:( Phép lặp từ vựng).
=> Li�n k?t hình th?c
Bài tập 4 (trang 51)
Chỉ ra và nêu cách sửa các lỗi liên kết hình thức trong những đoạn trích dưới đây :
Với bộ răng khỏe cứng, loài nhện khổng lồ này có thể cắn thủng cả giày da. Mọi biện pháp chống lại nó vẫn chưa có kết quả vì chúng sống sâu dưới mặt đất. Hiện nay, người ta vẫn đang tìm cách bắt chúng để lấy nọc điều trị cho những người bị nó cắn.
=> Dùng từ không thống nhất => Thay từ “nó” = từ “chúng”
Bài tập 4 (trang 51)
b. Tại văn phòng, đồng chí Bộ trưởng đã gặp gỡ một số bà con nông dân để trao đổi ý kiến. Mỗi lúc bà con kéo đến hội trường một đông.
=> Dùng từ không cùng nghĩa => Thay từ “hội trường” = từ “văn phòng”
Hướng dẫn tự học và chuẩn bị bài mới
- Viết đoạn văn, chỉ ra được liên kết về nội dung và hình thức của đoạn văn ấy
- Chuẩn bị bài : Con cò – Chế Lan Viên
1. Tìm hiểu tác giả, tác phẩm, xác định bố cục
2. Tìm hiểu ý nghĩa và nghệ thuật được sử dụng trong bài thơ.