Bài 21. Liên kết câu và liên kết đoạn văn

Nhiệt liệt chào mừng các thầy cụ giáo và các em học sinh!
GV :NGUYỄN ĐỨC HÒA
TỔ VĂN – SỬ - ĐỊA - GDCD
Các đoạn văn trong một văn bản cũng như các câu trong một đoạn văn phải liên kết chặt chẽ với nhau về nội dung và hình thức.
Về nội dung:
+ Các đoạn văn phải phục vụ chủ đề chung của văn bản, các câu phải phục vụ chủ đề của đoạn văn ( liên kết chủ đề)
+ Các đoạn văn và các câu phải được sắp xếp theo một trình tự hợp lí (liên kết lô-gíc)
- Về hình thức, các câu và các đoạn văn có thể được liên kết với nhau bằng một số biện pháp chính như sau:
+ Lặp lại ở câu đứng sau từ ngữ đã có ở câu trước (phép lặp từ ngữ)
+ Sử dụng ở câu đứng sau các từ ngữ đồng nghĩa, trái nghĩa hoặc cùng trường liên tưởng với từ ngữ đã có ở câu trước ( phép đồng nghĩa, trái nghĩa và liên tưởng)
+ Sử dụng ở câu đứng sau từ ngữ có tác dụng thay thế từ ngữ đã có ở câu trước (phép thế)
+ Sử dụng ở câu đứng sau các từ ngữ biểu thị quan hệ với câu trước ( phép nối)
a. Trường học của chúng ta là trường học của chế độ dân chủ nhân dân , nhằm mục đích đào tạo những công dân và cán bộ tốt, những người chủ tương lai của nước nhà . Về mọi mặt , trường học của chúng ta phải hơn hẳn trường học của thực dân và phong kiến .
Muốn được như thế thì thầy giáo, học trò và cán bộ phải cố gắng hơn nữa để tiến bộ hơn nữa .
? Hãy chỉ ra các phép liên kết câu và liên kết đoạn văn trong những trường hợp sau đây.
a. Trường học của chúng ta là trường học của chế độ dân chủ nhân dân , nhằm mục đích đào tạo những công dân và cán bộ tốt, những người chủ tương lai của nước nhà . Về mọi mặt , trường học của chúng ta phải hơn hẳn trường học của thực dân và phong kiến .
Muốn được như thế thì thầy giáo, học trò và cán bộ phải cố gắng hơn nữa để tiến bộ hơn nữa .
- Đoạn 1: trường học ( câu 1 ) được lặp lại ở câu ( 2 ) -> phép lặp; liên kết câu.
- Đoạn 2: như thế thay thế cho câu cuối ở đoạn trước-> phép thế; liên kết đoạn văn.
b. Văn nghệ đã làm cho tâm hồn họ thực được sống . Lời gởi của văn nghệ là sự sống .
Sự sống ấy tỏa đều cho mọi vẻ , mọi mặt của tâm hồn. Văn nghệ nói chuyện với tất cả tâm hồn chúng ta, không riêng gì trí tuệ , nhất là tri thức .
b. Văn nghệ đã làm cho tâm hồn họ thực được sống. Lời gửi của văn nghệ là sự sống.
Sự sống ấy tỏa đều cho mọi vẻ, mọi mặt của tâm hồn. Văn nghệ nói chuyện với tất cả tâm hồn chúng ta, không riêng gì trí tuệ, nhất là tri thức.
-Văn nghệ- văn nghệ -> phép lặp; liên kết câu
- sự sống- Sự sống; văn nghệ - Văn nghệ-> phép lặp; liên kết đoạn văn
c . Thật ra , thời gian không phải là một mà là hai : đó vừa là một định luật tự nhiên, khách quan, bao trùm thế giới, vừa là một khái niệm chủ quan của con người đơn độc. Bởi vì chỉ có con người mới có ý thức về thời gian. Con người là sinh vật duy nhất biết rằng mình sẽ chết , và biết rằng thời gian là liên tục .
c . Thật ra , thời gian không phải là một mà là hai : đó vừa là một định luật tự nhiên, khách quan, bao trùm thế giới, vừa là một khái niệm chủ quan của con người đơn độc. Bởi vì chỉ có con người mới có ý thức về thời gian. Con người là sinh vật duy nhất biết rằng mình sẽ chết , và biết rằng thời gian là liên tục .
thời gian- thời gian- thời gian-> phép lặp; LKC
con người- con người- Con người -> phép lặp; liên kết câu
d. Những người yếu đuối vẫn hay hiền lành. Muốn ác phải là kẻ mạnh .
Những người yếu đuối vẫn hay hiền lành. Muốn ác phải là kẻ mạnh .
- yếu đuối- mạnh; hiền lành- ác -> trái nghĩa; liên kết câu.
Thời gian vật lí vô hình, giá lạnh, đi trên một con đường thẳng tắp, đều đặn như một cái máy ( tuyệt hảo bởi vì không bao giờ hư), tạo tác và phá hủy mọi sinh vật, mọi hiện hữu. Trong khi đó thời gian tâm lí lại hữu hình, nóng bỏng, quay theo một hình tròn, lúc nhanh lúc chậm với bao nhiêu kỉ niệm nhớ thương về dĩ vãng, cũng như bao dự trù lo lắng cho tương lai.
Thời gian vật lí vô hình, giá lạnh, đi trên một con đường thẳng tắp, đều đặn như một cái máy ( tuyệt hảo bởi vì không bao giờ hư), tạo tác và phá hủy mọi sinh vật, mọi hiện hữu. Trong khi đó thời gian tâm lí lại hữu hình, nóng bỏng, quay theo một hình tròn, lúc nhanh lúc chậm với bao nhiêu kỉ niệm nhớ thương về dĩ vãng, cũng như bao dự trù lo lắng cho tương lai.
Thảo luận nhóm bài tập 3 ( 4 phút)
- Nhóm 1-2: Chỉ ra lỗi liên kết về nội dung ở câu a và nêu cách sửa.
- Nhóm 3- 4: Chỉ ra lỗi liên kết về nội dung ở câu b và nêu cách sửa.
a. Cắm đi một mình trong đêm. Trận địa đại đội 2 ở phía bãi bồi bên một dòng sông. Hai bố con cùng viết đơn xin ra mặt trận. Mùa thu hoạch lạc đã vào chặng cuối.

b. Năm mười chín tuổi chị đẻ đứa con trai, sau đó chồng mắc bệnh, ốm liền trong hai năm rồi chết. Chị làm quần quật phụng dưỡng cha mẹ chồng, hầu hạ chồng, bú mớm cho con. Có những ngày ngắn ngủi cơn bệnh tạm lui, chồng chị yêu thương chị vô cùng
Lỗi về liên kết nội dung là các câu không phục vụ chủ đề của đoạn văn-> rời rạc, lủng củng.
Cách sửa: Thêm một số từ ngữ hoặc câu để thiết lập liên kết chủ đề giữa các câu trong đoạn văn.

Ví dụ: Cắm đi một mình trong đêm. Trận địa đại đội 2 của anh ở phía bãi bồi bên một dòng sông. Anh chợt nhớ hồi đầu mùa lạc, hai bố con anh cùng viết đơn xin ra mặt trận. Bây giờ, mùa thu hoạch lạc đã vào chặng cuối.
- Lỗi về liên kết nội dung là trật tự các sự việc nêu trong các câu không hợp lí.
- Cách sửa: Thêm trạng ngữ chỉ thời gian vào đầu câu 2 để làm rõ mối quan hệ thời gian giữa các sự việc.
Ví dụ: Năm mười chín tuổi chị đẻ đứa con trai, sau đó chồng mắc bệnh, ốm liền trong hai năm rồi chết. Suốt hai năm anh ốm nặng, chị làm quần quật phụng dưỡng cha mẹ chồng, hầu hạ chồng, bú mớm cho con. Có những ngày ngắn ngủi cơn bệnh tạm lui, chồng chị yêu thương chị vô cùng.
a. Với bộ răng khỏe cứng, loài nhện khổng lồ này có thể cắn thủng cả giày da. Mọi biện pháp chống lại nó vẫn chưa có kết quả vì chúng sống sâu dưới mặt đất. Hiện nay, người ta vẫn đang thử tìm cách bắt chúng để lấy nọc điều trị cho những người bị nó cắn.

Lỗi về liên kết hình thức:
- Dùng từ “nó” ở câu (2) và từ “chúng” ở câu (3) không thống nhất với nhau.
- Sửa: Thay đại từ “nó” bằng đại từ “chúng”.

a. Với bộ răng khỏe cứng, loài nhện khổng lồ này có thể cắn thủng cả giày da. Mọi biện pháp chống lại chúng vẫn chưa có kết quả vì chúng sống sâu dưới mặt đất. Hiện nay, người ta vẫn đang thử tìm cách bắt chúng để lấy nọc điều trị cho những người bị chúng cắn.
b. Tại văn phòng, đồng chí Bộ trưởng đã gặp gỡ một số bà con nông dân để trao đổi ý kiến. Mỗi lúc bà con kéo đến hội trường một đông.
-Lỗi hình thức: Từ văn phòng và hội trường không cùng nghĩa nhau trong trường hợp này
- Cách sửa: Thay từ hội trường ở câu 2 bằng từ văn phòng
b. Tại văn phòng, đồng chí Bộ trưởng đã gặp gỡ một số bà con nông dân để trao đổi ý kiến. Mỗi lúc bà con kéo đến văn phòng một đông.
Luật chơi: Có 3 hộp quà khác màu, trong mỗi hộp quà chứa 1 câu hỏi và 1 phần quà hấp dẫn. Nếu trả lời đúng câu hỏi thì món quà sẽ mở ra, nếu trả lời sai thì món quà sẽ không mở ra. Thời gian suy nghĩ mỗi câu là 15 giây.
hộp quà may mắn
Hộp quà màu vàng
Nội dung của câu sau đúng hay sai?
Các đoạn văn phải phục vụ chủ đề chung của văn bản, các câu phải phục vụ chủ đề của đoạn văn gọi là liên kết chủ đề.
Đúng
Sai
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Hộp quà màu xanh
Sai
Đúng
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Các đoạn văn trong một văn bản cũng như các câu trong một đoạn văn phải liên kết chặt chẽ với nhau về nội dung và hình thức. Nhận định đó đúng hay sai?
Hộp quà màu tím
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Trong liên kết về hình thức, việc lặp lại ở câu đứng sau từ ngữ đã có ở câu trước gọi là phép thế. Nhận định đó đúng hay sai?
Sai
Đúng
Phần thưởng là 1 phần quà cho
lớp 9B
Phần thưởng là:
Một tràng pháo tay
Phần thưởng là: Một số hình ảnh “đặc biệt” để “giải trí”
Hướng dẫn về nhà:
*Bài cũ: : - Nắm khái niệm về liên kết câu và liên kết đoạn văn.
- Vận dụng kiến thức để viết đoạn văn, văn bản, các tiết viết bài Tập làm văn.
- Viết đoạn văn, chỉ ra được liên kết về nội dung và hình thức của đoạn văn ấy.
*Bài mới : Chuẩn bị bài : Nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
- Đọc văn bản: Tri thức là sức mạnh.
- Văn bản nêu vấn đề gì? Bố cục gồm mấy phần? Nội dung các phần và mối quan hệ giữa các phần?
Các câu văn mang luận điểm? Văn bản sử dụng phép lập luận nào?
Thế nào là nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí?
Chúc quý thầy cô và các em học sinh
mạnh khỏe và thành đạt